Ambrosius Justo, salutem.

1. Pulchre admones, frater, ut epistolares fabulas, 0905A et sermonem absentium ad interpretationem conferamus oraculi coelestis, interrogans me quid significet illud didrachmum, cujus dimidium Hebraeus praecipitur offerre pro redemptione animae suae (Exod. XXX, 12 et seq.) . Quid enim tam consociabile, quam de divinis rebus sermonem contexere?

2. Est autem dimidium didrachmi, drachma; redemptio autem animae, fides: fides ergo drachma, quam illa mulier in Evangelio, ut legimus, amissam diligenter requirit, lucernam accendens, et mundans domum suam; et si invenerit, convocat amicas et vicinas petens congratulari eas secum, quod invenerit drachmam, quam perdiderat (Luc. XV, 8 et seq.) . Magnum enim damnum animae, si quis fidem amiserit, vel gratiam, quam fidei pretio acquisivit 0905B sibi. Et tu ergo accende lucernam tuam: Lucerna tua oculus tuus est (Matth. VI, 22) , ille scilicet interior oculus mentis. Istam fucernam accende, quae accipit oleum spiritale, et lucet in tota domo tua. Quaere drachmam redemptionem animae tuae, quam qui amiserit, turbatur: qui invenerit, exsultat.

3. Est et redemptio animae misericordia; redemptio enim animae hominis divitiae ejus, quibus utique fit misericordia, quae sumptu pauperes juvat (Prov. XIII, 8) . 778 Fides igitur, gratia, misericordia, redemptio est animae, quae drachmae, id est, integro pretio summae plenioris expenditur. Sic enim scriptum est, dicente Domino ad Moysen: Cum acceperis computationem filiorum Israel in visitatione ipsorum, 0905C dabunt singuli redemptionem animae suae Domino, et non erit in his ruina, in visitatione eorum. Et hoc est quod dabunt, quotquot perambulant visitationem, didrachmi dimidiam partem, quod est secundum didrachmum sanctum. Viginti oboli didrachmum: dimidia 0906A autem pars didrachmi illatio Domino. Omnis qui intraverit visitare a viginti annis et supra, dabunt illationem Domino. Qui dives est, non adjiciet: et qui pauper est, non minorabitur a dimidia parte didrachmi; cum coeperint dare oblationem Domino, exorare pro animabus suis. Et accipies pecuniam illationis a filiis Israel, et dabis illam in opus Tabernaculi testimonii, et erit filiis Israel legitimum memoriale in conspectu Domini, exorare pro animis vestris (Exod. XXX, 12 et seq.) .

4. Ita ergo deerat vel dives, qui plus offerret; vel pauper, qui minus haberet, si in pecunia dimidium didrachmum istud, et non in virtute esset? Unde advertendum quod non materialis ista, sed intelligibilis drachma sit, quae ex aequo ab omnibus conferenda 0906B aestimatur.

Denique etiam de illa coelesti esca (esca autem et delectatio alimenti coelestis sapientia est, qua vescebantur in paradiso locati, qui erat indeficiens animae cibus, quem vocavit manna divinus sermo) ita legimus distributionem factam per singulas animas, ut aequalis fieret divisio. Et collegerunt secundum dispositionem Moysi, qui plurimum, et qui minimum: et mensuram fecerunt gomor, et non abundavit, nec superfuit ei, qui multum, et ei qui minus, non defuit (Exod. XVI, 17, 18) . Unusquisque enim pro numero animarum, qui apud se erat in tabernaculis, collegerunt per singula capita gomor, id est, mensuram vini, sicut habet interpretatio.

6. Est autem mensura sapientiae, quae si supra 0906C mensuram sit, nocet; quia scriptum est: Noli esse multum sapiens (Eccl. VII, 17) . Et Paulus docuit secundum mensuram dari divisionem gratiarum, cum dicit: Quia unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem, alii sermo sapientiae, alii sermo scientiae, 0907A alii fides sapientiae per spiritum scientiae secundum eumdem spiritum, fides in eodem spiritu (I Cor. XII, 7 et seq.) ; et dividi 779 eam gratiam secundum voluntatem Spiritus. Quod dividit, aequitatis est: quod autem secundum voluntatem suam dividit, potestatis. Vel quia id velit unicuique conferre, quod profuturum noverit.

7. Gomor ergo mensura est, et mensura vini, quod laetificat cor hominis (Ps. CIII, 15) . Quid autem nisi sapientiae potus jucunditas cordis est? Hoc est illud vinum, quod miscuit in cratere Sapientia (Prov. IX, 2) , et offert bibendum, ut sumamus nobis sobrietatem et prudentiam: quod ea aequalitate transfundi oportet sensibus et cogitationibus nostris, et omnibus motibus, qui intra hanc nostram sunt domum; 0907B ut sciamus posse abundare omnibus, deficere nulli.

8. Plenius autem de sanguine Christi intelligitur, cujus ad gratiam nihil minuitur, nihil adjungitur. Et si parum sumas, et si plurimum haurias, eadem perfecta est omnibus mensura redemptionis.

9. Pascha quoque Domini, hoc est, agnum, ita Patres epulari jubentur (Exod. XII, 4) , ut secundum numerum animarum epulentur suarum, neque plures, neque pauciores: neque aliis plus dari, aliis minus, sed secundum animas singulorum; ne aut fortiores amplius sumant, aut infirmiores minus. Gratia enim aequalis singulis dividitur, redemptio dividitur, donum dividitur. Neque plures oportet esse, ne quis vacuus spei et redemptionis recedat. 0907C Plures sunt, quando aliqui extra numerum sunt: sancti autem numerati sunt omnes, et capilli eorum (Matth. X, 30) ; cognovit enim Dominus qui sunt ipsius: neque pauciores, ne magnitudine gratiae sit ad recipiendum infirmior.

10. Et ideo omnes aequalitatem devotionis et fidei deferre praecepit ad pascha Domini, id est, ad transitum. Pascha autem est, quando anima irrationabilem deponit passionem, sumit autem bonam compassionem; ut compatiatur Christo, et transitum ejus in se suscipiat, ut inhabitet in ea, et deambulet, et fiat ejus Deus. Gratia itaque aequalis per omnes, virtus autem diversa in singulis. Unusquisque ergo portionem competentem suis viribus sumat, ne aut fortior indigeat, aut oneretur infirmior.

0908A 11. Habes hoc in Evangelio (Matth. XX, 10) , quia merces aequalis omnibus solvitur in vinea laborantibus: sed pauci ad bravium, pauci ad coronam perveniunt, pauci dicunt: Reposita est mihi corona justitiae (II Tim. IV, 8) . Alia est enim merces liberalitatis et gratiae, aliud virtutis stipendium, laboris remuneratio.

12. Ergo didrachmum redemptio est, imo dimidium didrachmi. Redemit autem nos a morte, redemit a servitute; ne subjecti simus 780 mundo, cui renuntiavimus. Unde Dominus in Evangelio dicit ad Petrum, ut vadat ad mare, mittat hamum, et in ore piscis inventum staterem sumat, et det pro Domino et pro se exigentibus didrachma (Matth. XVII, 26) . Hoc est igitur didrachma, quod exigebatur secundum 0908B Legem: sed non debebat illud filius regis, sed alienus. Quid enim se Christus redimeret ab hoc mundo, qui venerat ut tolleret peccatum mundi (Ibid., 24) ? Quid se a peccato redimeret, qui descenderat, ut omnibus peccatum dimitteret (Joan. I, 29) ? Quid se redimeret a servitute, qui se exinaniverat, ut universis libertatem daret (Phil. II, 7) ? Quid se redimeret a morte, qui carnem susceperat, ut morte sua omnibus resurrectionem acquireret?

13. Non utique opus habuit redemptione redemptor universorum: sed sicut circumcisionem accepit, ut legem impleret (Luc. II, 22) ; et ad baptismum venit, ut impleret justitiam (Matth. III, 15) : ita etiam didrachma exigentibus solutionem non recusavit; 0908C sed statim staterem pro didrachmo jussit pro se et Petro dari (Matth. XVII, 26) . Maluit enim supra Legem solvere, quam id quod erat Legis negare. Ostendit autem contra Legem Judaeos facere, qui ab uno didrachmum exigerent; cum dimidium didrachmi exigendum Moyses praescripserit. Et ideo, et pro se et pro Petro tamquam singulas drachmas in statere solvi mandavit. Bonus autem census Christi, qui statere solvitur; quia statera justitia est, justitia autem supra Legem. Denique finis Legis Christus ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4) . Hic stater in ore piscis invenitur: illius piscis, quem capiunt piscatores hominum: illius piscis, qui ponderat sermones suos, ut igne examinatos proferat (Psal. XVII, 31) .

0909A 14. Hunc staterem nescierunt Judaei, quem proditori dederunt. Lex autem dimidium didrachmi pro redemptione animae exigit, quam drachmam Deo deputat; quia totum didrachmum vindicare non poterat. Vix enim in Judaeo vel portio devotionis poterat investigari. Qui autem verus est liber, verus Hebraeus, totus est Dei; totum quod habet, libertatis est. Nihil habet illius, qui libertatem recusat dicens: Dilexi dominum meum, et uxorem et infantes: non abibo liber (Exod. XXI, 5) . Quod non solum ad dominum, sed etiam ad ejus refertur infirmitatem, qui se subjecerit mundo, quod diligat mundum, vel mentem suam, id est, νοῦν, hujus auctorem voluntatis. Nec solum ad uxorem, sed etiam ad delectationem refertur, quae domesticam, non illam aeternam 0909B curam suscipit. Huic ergo ad limen et ostium suum dominus suus aurem pertundit; ut meminerit sermonis sui, quo servitutem elegit.

781 15. Et ideo tu, christiane, istum non imiteris; quia tibi scriptum est, non ut didrachmi dimidium, si tamen vis perfectus esse, Deo offeras: sed ut omnia tua vendas, et des pauperibus (Matth. XIX, 21) . Nec ut portionem servitutis mundo reserves: sed ut totum te abneges, et Domini crucem tollas, et sequaris eum.

16. Cognovimus itaque ideo dimidium didrachmi Lege postulari, quia dimidium generi hujus mundi, id est, conversationi saeculari, et usui domestico, et posteritati reservabatur, quibus necesse erat et sortem ex sorte, id est, transmissionis deputari. 0909C Unde et Dominus tentantibus se Pharisaeis subdola interrogatione utrum suaderet censum dari Caesari, respondit: Quid me tentatis, hypocritae? Ostendite mihi numisma census (Matth. XXII, 8, 19) . At illi obtulerunt ei denarium, in quo erat imago Caesaris. Ait illis: Reddite quae sunt Caesaris, Caesari; et quae sunt Dei, Deo (Ibid., 21) ; ostendens illos ita esse imperfectos, qui sibi perfecti viderentur, ut prius Caesari quam Deo solverent. Quibus enim prior esset cura mundi, ab iis prius solvendum foret, quod erat mundi. Unde et ait; Reddite, id est, vos reddite, quae sunt Caesaris (Dan. II, 17) , apud quos figura et imago invenitur Caesaris.

17. Illi ergo Hebraei pueri Ananias, Azarias, Misael (Dan. III, 18) , ille Daniel sapientior (Dan. I, 8) , 0909D qui non adoraverunt imaginem regis, qui non receperunt eam, qui nihil de illa mensa regis accipiebant, non tenebantur ad solutionem tributi. Nihil enim eorum, quae sub rege terreno erant, possidebant 0910A (Deut. XVIII, 2) . Ergo eorum imitatores non solvunt tributum, quibus portio Deus est. Ideo Dominus ait: Reddite, id est, vos reddite, qui protulistis imaginem Caesaris, apud quos invenitur: ego autem nihil debeo Caesari, quia nihil hujus mundi habeo: Venit enim hujus mundi princeps, et in me inveniet nihil (Joan. XIV, 30) . Nihil debet Petrus, nihil apostoli mei; quia non sunt de hoc mundo, etsi in hoc mundo sunt. Ego misi eos in hunc mundum; sed jam non sunt de hoc mundo, quia mecum sunt supra mundum.

18. Ergo quod divinae legis est, solvi jubetur, non quod Caesaris. Sed tamen et ipsum perfectus, id est, praedicator Evangelii jam non debebat, qui plus praedicabat. Non debebat Filius Dei, non debebat et 0910B Petrus in adoptionem a Patre adscitus per gratiam: sed ne scandalizentur, inquit, vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle; et aperto ore ejus, invenies ibi staterem, illum sumens da iis pro me et te (Matth. XVII, 26) . O magna mysteria! dat dimidium didrachmi quod Lex jubebat, et non negat quod Legis est, quasi factus ex muliere, factus sub Lege (Galat. IV, 4) . Factum secundum incarnationem locutus sum, ex muliere secundum sexum; mulier sexus est, virgo species: sexus generis, virgo integritatis. In quo ergo venit sub Lege, in eo 782 factus est ex muliere, id est, in corpore. Et ideo didrachmum solvi jubet pro se et Petro, quia uterque sub Lege generati. Jubet ergo secundum Legem solvi, ut eos qui sub Lege erant, redimeret 0910C (Galat. IV, 5) .

19. Et tamen staterem dari jubet, quo vectes imponerent ori suo, ne ex multiloquio peccatum admitterent. Et jubet dari in ore piscis repertum, ut agnoscerent Verbum. Qui enim quod Legis est, exigebant; cur quod Legis est, nesciebant? Verbum enim Dei ignorare non debebant; quia scriptum est: Prope est Verbum in ore tuo, et in corde tuo (Deut. XXX, 14) . Totum igitur didrachmum Deo solvit, qui saeculo nihil reservavit. Deo enim justitia solvitur, quae est mentis sobrietas: Deo solvitur sermonis custodia, quae est sermonis sobrietas: corde enim creditur ad justitiam, ore confessio fit ad salutem (Rom. X, 10) .

20. Potest autem et drachma pro veteri Testamento 0910D accipi, didrachmum pro utriusque Testamenti pretio; quia secundum Legem unusquisque per Legem redimebatur: qui autem secundum Evangelium redimitur, solvit drachmam secundum Legem, sanguine 0911A redimitur Christi secundum gratiam, geminam habens redemptionem, et devotionis et sanguinis. Nec enim fides sola ad perfectionem satis est, nisi etiam baptismatis adipiscatur gratiam, et sanguinem Christi redemptus accipiat. Bona ergo drachma quae Deo solvitur.

Non est drachma denarius, sed diversum est. Denique in denario imago Caesaris est, in drachma imago Dei (Matth. XXII, 21) ; quia unius est Dei, ad imitationem ipsius. Ab uno incipit, et in infinitum diffunditur: et iterum de infinito numero in unum, quasi in finem omnia revertuntur; quia Deus et principium et finis omnium est. Unde nec numerum monada, sed elementum numeri, quibus ea cura est, appellaverunt. Et hoc propterea diximus, quia 0911B scriptum est: Ego sum α et ω, primus et novissimus (Apoc. I, 8) ; et: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est (Deut. VI, 4) .

22. Et tu ergo ad similitudinem Dei unus esto atque idem: non hodie sobrius, cras ebrius: hodie pacificus, crastina die litigiosus: hodie frugi, crastina die incontinens; mutatur enim unusquisque morum varietate, et fit alter: in quo non agnoscitur, quod fuit, et incipit esse, quod non fuit, sui degener. Grave est enim mutari in pejus: sed esto sicut imago in drachma, immutabilis, eumdem habitum servans quotidie. Videns drachmam, attende imaginem, hoc est, videns Legem, attende in Lege imaginem Dei Christum; quia ipse imago Dei invisibilis et incorruptibilis, luceat tibi velut in speculo Legis 0912A (Col. I, 15) . Confitere eum in Lege, ut eum in Evangelio recognoscas. Si cognovisti in mandatis, recognosce in operibus. Vale, et si non infructuose didrachmum istud commissum mihi 783 arbitraris, iterum si quid habes, committere ne dubitaveris.