In Librum De Lapsu Virginis Consecratae Admonitio.

Continetur hoc in opere vehementissima increpatio, qua puellam quae post promissam ad aras virginitatem vitiari se ab impudico adolescente saepius passa (Cap. 4, num. 11) , etiam conceptum ex eo infantem necasse (Cap. 8, num. 53) dicebatur, summo cum animi dolore objurgat ejusdem episcopus. Ingens erat suapte natura hoc flagitium, sed illud multo gravius cum alia multa, tum secuta inde hominum offensio reddiderat (Cap. 1, num. 3) . Susanna, sic enim illa vocabatur (Cap. 1, num. 3) , e nobili familia ducebat ortum (Cap. 2, num. 4) . Cum autem perpetuam servare pudicitiam sibi proposuisset, contrarias expugnare nequivit parentum voluntates, nisi postquam terrificis quibusdam visis ad id se moveri sancte affirmavit (Cap. 4, num. 16) . Ipso Domini reviviscentis festo in praecipua basilica, prope altare quo eam neophytorum greges cum cereis accensis deduxerant (Cap. 5, num. 18) , vota sua, universo populo respondente, amen, pronuntiavit (Ibid. num. 19) . Mox ipsi imposito post consuetam exhortationem velo illam aliis sanctimonialibus junctam idem praesul admisit in asceterium (Cap. 7, num. 27 et seq.) , ubi eamdem idoneis praeceptis frequens imbuere non negligebat (Ibid.) . Vitam illic haudquaquam duxit ab omni criminis specie ac similitudine ita remotam quin non multo post ejus castitas adversis rumoribus traduceretur (Cap. 6, num. 24) . Hoc impatientissime tulit Susanna: episcopus vero conjunctis cum ejusdem parente curis, frustra ut auctores hujus calumniae detecti canonicas luerent poenas, desudavit. Ea cum fieri cautior hinc debuisset, elapsis tamen tribus annis (Cap. 7, num. 29) , crimen cujus falsa infamia prius laboraverat, non sine magno Judaeorum ac gentilium scandalo vere commisit. Omnem, ut illud celaret, lapidem movit: neque ulla ratione ad ipsius confessionem adduci potuit. Convicta demum apud antistitem, publicae addicta est poenitentiae (Cap. 6, num. 25) . Quam cum illa jam coepisset agere (Cap. 8, num. 37) , ipsam acerrima oratione ex qua constat ista scriptio, idem praesul aggredi instituit. Ubi diritatem sceleris tum adjunctorum enumeratione, tum depulsione excusationum oculis subjecit, docet remedium unicum ei superesse, aequalem peccato poenitentiam (Cap. 8, num. 33 et 35) . Cujus quidem labores atque dedecus si generose ad extremum usque spiritum toleraverit, promittit fore ut inferni sibi debiti non desitura evadat supplicia (Cap. 8, num. 35) . Compellat etiam ejusdem pseudonymae virginis corruptorem (Cap. 9, num. 38) , eique Balthasaris nec non Sodomitarum et Gomorrhaeorum exemplo declarat (num. 40) , quae ipsum poenae maneant, nisi similes resipiscentiae suae ostendat fructus, ad quos eumdem exstimulat (Num. 41) , proposita extremi judicii nemini evitanda necessitate. Tandem reversus ad Susannam, ei quotidianam psalmi 50 recitationem indicit (Cap. 10, num. 42) , ac praeterea varios suggerit (num. 43 et seq.) quibus et se ad dolorem et Deum ad misericordiam moveat, mentis affectus.

0365 Citat hoc opus secunda synodus Duziac. sub nominibus Ambrosii atque Hieronymi, et revera inter utriusque opera illud reperitur. Erasmus in suis eorumdem Patrum editionibus censura maxime diversa ipsum afficit. Cum enim in Hieronymiana editione pronuntiasset stylum palam arguere non esse Hieronymi, gustum vero phraseos accedere ad Augustini orationem; contra in Ambrosiana asserit (Cum Perkinsio et Hospiniano) declamationem esse, qualis est illa S. Hieronymi de matre et filia reconciliandis. Quam similitudinem si elocutionis intelligat, nihil utroque illo judicio potest esse discrepantius. At fortassis eam in hoc solo positam voluit, quod ambas istas commentationes declamationes putavit esse, hoc est, in ficto argumento styli exercendi gratia scriptas. Itaque nihil motus hac similitudine Marianus Victor hanc qua de agimus, in editionis suae Hieronymianae rejecit appendicem. Verumtamen Erasmi de ipsius cum dictione Augustini affinitate judicium perstrinxisse contentus, cur eamdem Hieronymo crediderit abjudicandam, prorsus reticet. Atqui in promptu erat ex ejusdem operis lectione rationem illius rei eruere omni exceptione majorem. Auctor siquidem episcopum esse se passim indicat, quod Hieronymo non congruere ignorat nemo.

Quamvis autem non tanta videatur repugnantia, si Ambrosio idem tractatus attribuatur, non desunt tamen qui eumdum e legitimorum sancti Doctoris fetuum catalogo censeant eximendum. Rob. Cocus (Censur. script. etc.) propterea negat Ambrosianum esse, quod auctor scribat istam puellam, si virginitate integra mortem oppetisset, futuram fuisse pro parentum peccatis hostiam vivam, Domino propitiatricem (Cap. 4, num. 15) . Sed quid aliud legitur lib. I de Virgin. ubi Ambrosius parentes virginum sic alloquitur: Ut habere possitis quarum meritis vestra delicta redimantur . . . . . virgo matris hostia, cujus quotidiano sacrificio vis divina placatur (Cap. 7, num. 32) . Itaque Rivetus (Crit. Sac. lib. III, cap. 16) , hac sodalis sui ratione insuperhabita, nihil adversus Ambrosianam ejusdem operis inscriptionem opponit, quam quod objiciunt nonnulli auctorum Catholicorum (Bellarm. et Possevin.), videlicet cap. 8, n. 40, sententiam haberi prorsus Novatianam, quam duobus libris de Poenitentia impugnat Ambrosius (Num. 37) . Verum si auctor hujusce scriptionis ista haeresi infectus esset, qua ratione lapsam ad poenitentiam publicam ita stimulasset, ut simul aeternas poenas quae sceleri suo debebantur, evitandi spe sublevaret? Adde his quondam Ecclesiae morem fuisse, ut atrocium quorumdam criminum reis ne in morte quidem venia et reconciliatio concederetur, proindeque Auctorem inter eadem crimina et hoc Susannae flagitium referre sine ulla erroris nota potuisse. Quapropter quae locutiones illic occurrunt paulo duriores, eas non alio consilio adhibitas putamus, quam ut majorem commissi propudii horrorem incutientes, acrius ad poenitentiae opera sontem excitarent, efficerentque ne vel propria mollitie vel remissioris cujuspiam doctoris indulgentia quandoque ab austeritate semel suscepta revocaretur.

Quae cum ita sint, nihil jam contra Ambrosium pugnare potest excepto stylo. Licet enim hujusce operis elocutio quibusdam non multum videatur differre ab Ambrosiana; fatendum tamen est sanctum Praesulem etiam ubi orationem adhibet maxime concitatam, minus densis ac brevibus incisis uti. Quod etiam adjici potest in hac opella quasdam sententias atque exempla reperiri Ambrosio satis familiaria, in hoc quidem momentum aliquod inesse non inficiamur, sed illud haud propterea Achillaei, ut vocant, argumenti loco habendum est, cum diversos auctores in similibus convenire non sit insolens. Atqui ut maxime constaret auctorem hujus operis non esse Ambrosium, nihilo etiam minus id certum esset, eidem fetui patrem Doctori nostro aetate minime inferiorem attribuendum; quandoquidem etiam tum qui cultum idolis exhiberent, plures fuisse, nec paucos etiam qui sacro paschatis festo initiarentur, ac tandem eorum a quibus inter aeternas poenas atque gloriam status quidam medius admittebatur, errorem viguisse manifestum est (Cap. 8, num. 35) .

Non ignoramus Nicetam Daciarum episcopum, Gennadio (In Catal.) teste, dedisse ad lapsam virginem libellum, omnibus labentibus emendationis incentivum; atque adeo non deesse viros eruditos, qui hunc ipsum librum ei tamquam vero domino restituendum scribant. At enim quid vetat Ambrosio quoque occasionem, unde ad tractandum idem argumentum induceretur, nasci? Certe Basilii exstat epistola (Ad Virg. Laps.) ejusdem materiae atque epigraphes. Et apud Ambrosium ipsum si virgo Indicia falsi criminis potuit accusari, potuit et alia veri (Epist. ad Syagrium) . Quocirca rationi magis consonum nihil videtur, quam ut huncce tractatum auctoritate edit. ac mss. omnium, si recentiorem unum excipias, a quo perperam tribuitur Joanni Chrysostomo, inter Ambrosianas alias quae ad virginitatem spectant, commentationes retineremus. Et quidem nullus est quin fateatur eum et Ambrosio dignum esse, et multiplici veteris Ecclesiae disciplina refertum: sed quod eumdem pro epistola cuncti fere habeant, qui de illo aliquid tradidere, in eo certissime erratum est. Nam e concione ipsum constare vel sola ad corruptorem apostrophe planum facit (Cap. 9, num. 38 et seq.) .