CAPUT V.

De cognitione conclusionun.

Post cognitionem principiorum determinandum est de praecognitione conclusionum. Quia vero conclusiones sunt duplices, scilicet universales et particulares, determinabimus utrarumque conclusionum praecognitionem. Dico autem hanc solam conclusionem universalem, in qua proprium subjectum et per se subjectum signo universali distributum, subjicitur passioni propriae quae est per se praedicatum ipsius. Conclusionem autem particularem voco, in qua idem subjectum determinatum ad propriam naturam, eidem subjicitur passioni sine signo universali: sicut si probatur quod iste triangulus (qui est in semicirculo qui est triangulus super circumferentiam) habet tres aequales duobus rectis, haec est conclusio particularis : et utramque oportet cognoscere.

Hoc ergo modo procedentes dicimus, quod est cognoscere alia sive quaedam prius per cognoscentem ea, hoc est, quasdam conclusiones, sicut universales contingit scire, ita quod sciens eas, cognovit eas in suis principiis per quae concluduntur, sicut patet in omnibus Euclidis theorematibus, quorum est semper praecognitio in principiis per quae concluduntur : et est ista praecognitio in potentia praecognoscere et in universali, in quo illa conclusio est in potentia formali et activa.

Quorumdam autem sicut conclusionum particularium est simul cum universali, in quod inducuntur, accipere notitiam, sicut sunt conclusiones particulares quaecumque contingunt esse, acceptae sub universalibus conclusionibus, in quas inducuntur : quorum universalium jam habent cognitionem per syllogismum demonstrativum. Hujus autem exemplum est, quod aliquis praescivit per demonstrationem ex propriis principiis, quod omnis triangulus habet tres aequales duobus rectis, et hoc per demonstrationem conclusit. Quod vero is particularis qui est in semicirculo triangulus sit, et duobus rectis aequales tres habeat, simul inducens cognoscit, hoc est, quod particulare in universale induxit sic: omnis triangulus habet tres angulos aequales duobus rectis : triangulus in semicirculo est triangulus: ergo habet tres aequales duobus rectis. Particulare enim probatur per universale : et ideo sic praecognosci habet in quantum inducitur in universale : et haec inductio in minori propositione est, in qua medium de minori praedicatur extremitate : et nihil aliud est inductio nisi medium applicatum ad minorem extremitatem sumptam sub medio quod per se subjectum passionis est.

Quorumdam sive quarumdam conclu-

sionum sicut particularium hoc modo per reductionem in universale est disciplina sive acceptio scientiae : et illa non cognoscuntur per medium demonstrativum, quia ultimum non cognoscitur per medium demonstrativum: eo quod per se passio non inest particulari, sed universali inest primo et per se et immediate. Possunt tamen haec per aliud non demonstrativum cognosci, quia hoc hic non negatur, et hujusmodi sunt quaecumque jam per sensus (eo quod singulare per sensus ostenditur) et quaecumque jam de numero singularium sub universali acceptorum contingunt esse. Et dico contingunt : quia talibus contingit passio, et non primo et per se convenit eis, sed per aliud : sic enim cognoscuntur quaecumque sunt singularia et non dicuntur de subjecto aliquo, sicut dictum est in Praedicamentis de substantia prima, quae principaliter et maxime dicitur, quae omnibus substat et de nullo praedicatur ut de subjecto : hoc non Cognoscitur per medium demonstrativum, sed cognoscitur per subjectum primum quod immediatum est passioni quando inducitur in subjectum illud. Quod autem hic quidam dicunt, quod cognitio refertur ad sensibilem particularium cognitionem, et scire refertur ad acceptionem universalis per intellectum vel mentem, non est curandum, quia hic non habet locum : quamvis commentum hoc dicat, quod fere concordat cum Themistio.

His habitis dicendum est, quod invenitur alius modus praecognitionis a praedictis, et est ille quo praescitur conclusio in suis praemissis vel principiis tanquam id quod scitur in altero quod formaliter est causa ipsius antequam sciatur in seipso.

Unde antequam sit inducere, hoc est, per inductionem aliquam conclusionem accipere, aut antequam sit accipere conclusionem aliquam per syllogismum sicut accipitur illius conclusio, quodam quidem modo dicendum est scire sive praescire illam conclusionem : scire enim contingit eam in suis principiis, in quibus scitur in potentia formali : fortasse enim hoc verum : quinimo verum est, quamvis Plato et Socrates aliter dixerint et multi de secta Stoicorum. Alio autem modo sciendi secundum scire in actu et in propria natura tales conclusiones non contingit praescire. Id enim quod aliquis nescivit vel non scivit simpliciter, hoc est, in propria natura et secundum actualem scientiam si est vel non est, hoc quodammodo scivit vel scire potuit: et est scire in suis principiis scitis, in potentia et secundum quid scire vel praescire, et non simpliciter : sicut praescire contingit, quod triangulus habet angulos valentes per aequalitatem duos rectos, in praemissis sive principiis quibus hoc probatur : simpliciter autem nescivit, hoc est, non habuit scientiam de ipso, quae simpliciter est scientia quae est cognitio conclusionis in propria natura et secundum agere per determinatam conclusionem comparative ad praemissas acceptam. Sed manifestum est ex inspectione modorum praecognoscenda quod qui scit in alio sive in principiorum potentia aliquid, scit secundum quid : simpliciter autem non scit, quia res scita secundum quid est in suis principiis et non simpliciter, et ideo in illis scitur secundum quid : simpliciter autem non scitur, eo quod res est ita et scitur, quia eadem sunt principia essendi et cognoscendi, sicut probatur in prima propositione primi Physicorum .

Quod haec quae dicta sunt, vera sint, probatur per ad impossibile deductionem si detur oppositum, quod scilicet simpliciter conclusiones praesciantur, et non tantum secundum quid. Si enim hoc detur, tunc contingit ambiguitas esse vera et probata. Mennon autem Mennonis media producta, ut Graeci pronuntiant, fuit quidam Platonis et Socratis discipulus, ad quem per modum epistolae scripsit responsionem factam ad quaestionem Mencnonis,quae fuit,virtutes intellectuales sic- ut est sapientia, scientia, intellectus, prudentia, et ars : et virtutes morales, fortitudo, temperantia et justitia: utrum essent bonum assuescibile, vel discibile, vel a diis datum per conversionem animae ad seipsam et ad ea quae habuit a saeculis aeternis, in quibus fuit (ut Socrates et Plato dixerunt) intra seipsam. Et consentiunt in hoc Plato et Socrates multique alii, BOEtius, et Augustinus, et etiam ut videtur, Gregorius Nyssenus, quod virtus sit nec assuescibile bonum, nec discibile, sed a Deo vel diis datum per conversionem animae ad seipsam : quod vocant illi intellectum adeptum. Sic enim discere non esset nisi immemores recordari vel reminisci: et hoc quidem accidit si concedatur ante conceptam conclusionem eam praesciri simpliciter : quia quod scitur simpliciter, non semper actualiter consideratur : et tunc recordatur actu cum ex eo quod prius apud se habuit ad considerationem rei convertitur, et hoc esset scire quod est prioris quod apud se habuit recordari. Aut enim secundum hoc nihil discit aliquis : aut omnis qui discit, discet ea quae prius novit simpliciter.

Hoc autem probaverunt: aut enim aliquis discit hoc quod praescivit simpliciter et nullo modo ignorat, aut quod simpliciter ignorat et nullo modo praescit, aut simpliciter praescit et secundum quid ignorat, aut e converso simpliciter ignorat et secundum quid praescit. Si primo modo, scilicet simpliciter praescit et nullo modo ignorat, tunc sequitur quod discere secundum actum sit reminiscentia prius scitorum. Si secundo modo, scilicet quod simpliciter ignorat et nullo modo praescit : tunc quaesitum quando invenit non cognoscit esse inventum: quia nihil habet apud se unde illud cognoscat esse quaesitum quod quaesivit. (Et Augustinus quidem dat exemplum de servo fugitivo, quem nullo modo cognoscit dominus : et tamen quaerit eum : quem si invenit, casu invenit: et quia inventum non co-

gnoscit vel praecognoscit, ideo nescit se invenisse eum quando invenit) et si hoc : tunc non contingit aliquid discere : quia discitur quod invenitur et cognoscitur postea: hoc autem postquam inventum est non scitur et non cognoscitur. Si vero simpliciter praescit et secundum quid ignorat: tunc quod discitur, non discitur nisi secundum quod ignoratur, ad reminiscentiam reducitur : et haec est reminiscentia quae secundum Aristotelem in libro de Reminiscentia est super partem obliti. Tribus ergo membris inductae divisionis falsis existentibus, relinquitur quartum membrum esse verum, quod ea scilicet quae syllogismo vel inductione docentur vel addiscuntur, simpliciter quidem praeignorantur et secundum quid praesciuntur, ut supra dictum est. Nos autem in sequentibus ut perfectior sit doctrina,istam determinabimus quaestionem. Patet igitur quod si oppositum detur, quod alterum duorum sequitur : aut quod nihil discet, quod sequitur ex secundo membro divisionis : aut quod discit quod prius simpliciter cognovit, quod sequitur ex primo membro divisionis et. ex tertio. Et hanc quidem Mennonis ambiguitatem quidam solvere conati sunt, quamvis non solvant. Non enim dicendum est solvere hanc ambiguitatem sicut quidam argumentantur, hoc est, ratione sophistica probant eam solvere. Cum enim quaeritur ab aliquo a respondente et dicente post factam demonstrationem, numquid scivisti (per demonstrationem universalem quae probat quod dualitas est par numerus per hoc quod dividitur in duo aequalia) omnem universaliter dualitatem esse parem, vel non ? Dicente autem respondente, quod scit sic per demonstrationem factam, hoc est, quod omnis dualitas est par, instant : attulerunt enim proferendo in publicum quamdam particularem dualitatem forte lapidum quam in sinu vel manu absconderant, quam respondens in particulari non opinatus est esse, hoc est, de qua utrum esset vel non esset, nullam habuit opinionem : et dixerunt, de hac dualitate nescivisti, utrum esset vel non esset par : ergo non omnem dualitatem scivisti esse parem. Hoc enim quidam male solvunt dicentes, quod cum dicit respondens per demonstrationem factam se scire omnem dualitatem esse parem, intelligitur de omni quam scivit esse dualitatem sive quod dualitas sit.

Haec enim solutio nulla est, quia in se continet opposita per contradictionem : quia quamvis alia sint scita, tamen omnes discentes et accipientes doctrinam, si accipientes sciunt simpliciter illud cujus veram habent demonstrationem (cum ille sit verissimus sciendi modus) et sciunt illam conclusionem cujus acceperunt demonstrationem simpliciter : acceperunt autem demonstrationem non de omni de quo sciunt, quia hoc demonstrationis non potest esse subjectum, cum nec per se nec de omni conveniat ei passio : quia haec propositio, omnis dualitas quam scio dualitatem esse, est par, nec simpliciter universalis est, nec per se convenit ei praedicatum : unde demonstratio non concludit de dualitate quam sciunt, sed simpliciter de omni : et similiter demonstratio concludens quod triangulus habet tres aequales duobus rectis, non concludit de omni quem sciunt, sed concludit simpliciter de omni numero dualitatis et de omni figura triangula trilatera et rectilinea : quia de alia figura quae componitur ex lineis curvis, non est verum : haec enim aliquando habet tres angulos majores tribus rectis. Cujus ratio est: quia neque una, hoc est, nulla propositio in demonstrativis ita accipitur : quia propositiones demonstrativae simpliciter sunt universales et per se : unde nulla harum sic accipitur de eo quem tu nosti numerum, aut quam nosti rectam lineam : sed propositio demonstrativa accipitur demonstrative simpliciter de omni. Propter quod dicens hanc solutionem, opposita dicit : demonstratione enim facta scit de omni concludi simpliciter : addens autem quae ego novi, dicit non esse de omni : et sic includit

illa solutio contradictorio opposita : et sic patet quod non valet.

Solvitur autem vere inducta dubitatio, dicendo quod nihil, ut opinor. Et, ut opinor, dico propter Platonis et Socratis reverentiam, non tanquam incertum sit quod dicitur. Dico igitur, quod nihil de inductis rationibus prohibet : quoniam est sive contingit id quod discit aliquis per syllogismum et inductionem, sic, hoc est, quidem in alio et in potentia scire sive praescire : est autem sic, hoc est, alio modo ignorare, simpliciter scilicet et in propria natura et in scientia secundum agere. Inconveniens enim non est si quodammodo et secundum quid scit, quod simpliciter addiscit : sed hoc est inconveniens si eodem modo dicatur praescire quo addiscit : quia ex hoc sequeretur quod secundum idem sciret et secundum idem ignoraret. Haec igitur est vera solutio ambiguitatis, quod id quod syllogismo vel inductione addiscitur simpliciter, potest in suis principiis secundum quid praesciri.