CAPUT IX.

Quod in demonstratione quae est per accidens et particularis vel unius passionis, possunt esseplures causae.

Quamvis autem in demonstratione quae est per se, et primo demonstratio unius causati, non possit esse nisi causa una : tamen in demonstratione quae dicitur per accidens (quae demonstrat passionem de subjecto particularD una et eadem passio sive effectus de pluribus subjectis particularibus demonstratus, causas potest habere plures in istis subjectis acceptas. Et hoc quidem in figuris quantum ad dispositionem terminorum ad dispositionem figurae ordinatorum in ligura prima sic aliquis assignabit satis faciendo per figuram syllogismi quaerentibus consecutionem causae et effectus sive ejus cujus causa est, utrum scilicet semper unica causa sequatur unicum effectum vel non? sed unius effectus possunt esse plures causae in subjectis diversis. Sit enim a major extremitas et passio quae sit in omni b medio quod est causa passionis in proprio subjecto, B autem medium (quod est causa) sit universaliter in unoquoque eorum quae sunt d quod est minor extremitas, ita quod medium universaliter insit omnibus contentis sub d : tune patet per syllogismum, quod a major extremitas in conclusione universaliter erit in ipsis omnibus quae sunt d, sic, omne b a, omne d b, ergo omne d a. Hoc autem hic dico explanando universale quod non convertitur, hoc est, quod non conversim praedicatur de subjecto : sed praedicatur de ipso sicut superius de inferiori: et hoc est quando passio communis praedicatur de subjecto particulari, sicut fluere folio praedicatur de vite : quia quamvis omnis vitis sit folio fluens, non tamen omne folio fluens est vitis : omnia autem talia particularia reducta in unum commune subjectum et in illo simul accepta, praedicantur de passione conversim : et hoc est quia extrahuntur a particularibus subjectis ad commune quod per se talis passionis est subjectum : sed omnia sigillatim accepta non nisi particulariter praedicantur de illa communi passione, et exceduntur ab ipsa : quia praedicatum in plus est quam subjectum. Tali autem dispositione terminorum posita, quod a sit in ipsis D (hoc est, omnibus subjectis quae

sunt sub a) causa est medium b : oportet igitur quod a extendatur secundum communitatem in plus quam b (hoc est, quod passio in plus sit quam particularis causa passionis), quia b non est causa a secundum totum ambitum ipsius a, sed tantum secundum hoc quod a est in d, b enim est causainhaerentiaequodaestinD.

Si vero aliquis diceret quod non est inpius, sed in aeque : tunc cum medium in prima figura accipiatur supra subjectum et sub praedicato, et sic causa est medium : tunc quaeremus quid hoc est, quare vel propter quid hoc, scilicet b magis est causa illius quod a insit d quam e converso, quod a esset causa qua b est in D, et non esset rationem assignare : quia in convertibilibus utrumque subjicitur alteri et praedicatur de altero : oportet igitur secundum dispositionem primi modi in prima figura majus extremum in plus esse quam medium. Ulterius quia a medium positum est esse in pluribus particularibus subjectis quam in d in quo est per b medium et causam, sit aliquod subjectum particulare in quo est a communis passio, ita quod a sit in omnibus particularibus subjectis ipsius e, et praedicetur de omni e et concludi potest de E sicut de d concluditur : oportet igitur quod omnia quae sunt e et de quibus praedicatur e sint unum et. unita in aliquo uno quod sit medium et causa particularis per quam concluditur a de e universaliter, et quod illud medium sit aliud quam b, quia quod passio aliqua communis insit duobus diversis specie particularibus subjectis, non potest esse una et eadem causa propria, cum causa passionis de propriis et essentialibus subjecti sumatur : et jam positum sit, quod subjecta particularia sunt specie diversa.

Si autem aliquis diceret cavillator, quod hoc quod dictum est, non est verum, scilicet quod a per unam et propriam causam insit utrique subjecto : tunc quaeramus ab illo, quomodo potest esse verum quod verum sive vere et proprie sit dicere et demonstrare quod a sit in omni eo in quo est e, hoc est, quomodo per propriam causam potest concludi universaliter de e in quo e non est d, sed diversum specie ab ipso ? Et causa propria sumitur de propriis subjectis, cum E non praedicetur de omni in quo est a, quia non praedicatur de b cui tamen omni inest a : erit igitur alia causa propter quid dicens, quod a sit in omnibus quae sunt D : oportet igitur considerare in talibus si illa quae sunt d erunt aliquod unum secundum quod inest eis passio a quod est medium per quod concluditur a de d. Sit illud c per quod a est in e, et sic causa est quare a sit in d b, et c causa est quare a sit in e, a autem est idem et unum specie, sicut folio fluere, vel longae vitae esse. Sic igitur eadem specie non specialissima, sed communi, contingit in pluribus subjectis particularibus particulari demonstratione plures causas esse, qua demonstratur inesse diversis quod in universali et potissima demonstratione non contingit : et hoc est quod jamdudum diximus, quod augentur demonstrationes, non per media, hoc enim verum est de universali demonstratione : non tamen contingit plures causas esse passionis acceptae secundum eamdem speciem specialissimam : quia ex illa non potest sumi causa diversa secundum speciem.

Hujus autem exemplum in terminis praehabitis, hoc est, ut haec passio, longae vitae esse, demonstretur de quadrupedibus et de avibus ut de subjectis specie diversis. De quadrupedibus quidem per causam quae est non habere choleram dissolventem complexionem et consumentem naturale et radicale humidum. De avibus autem per alteram causam, quae est volatilia propter generationem pennarum sicca esse, et habere humidum non facile putrcscibile : propter hoc quod non vincit in eis humidum. Et sic eadem passio (quae est longae vitae esse) aliam causam habet in quadrupedibus, et aliam in avibus. Idem ergo dicto modo plures habet causas in demonstra-

tione per accidens et in particulari : et hoc est quod probare intendimus. Sic ergo se

in causis in universali et in particulari demonstratione immediatis.

Si autem causae quae sunt media demonstrationum sunt mediatae, et non statim (hoc est, immediate) veniunt in atomum (hoc est, immediatam et indivisibilem causam) quae ulterius in aliam dividi non possit : et non solum nec unum medium inter subjectum et passionem vel inter extrema, sed plura sint media ordinata secundum unam et eamdem coordinationem, et sic sint plura media et causae plures : tunc aliquis quaeret quae sit habitudo istarum causarum ad invicem ? Et dicemus ad hoc, quod qualis vel qualiscumque causa de numero mediorum (quia quaelibet est medium quod est universale, hoc est, ad universalem passionem propinquior) illa est in hoc ordine mediorum causa prima, et infert omnes alias sequentes : aut quae in eodem ordine est ad singulare subjectum propinquior, illa est magis propria, et per illam magis proprie passio de particulari subjecto demonstratur.

Ex quibus manifestum est, quod unicuique sibi proxima causa est sibi magis causa et propria : primum quidem, quod aliquid sit sub universali cujus est passio per se, est causa illa quae est prima, et juxta universale proxima, sicut diximus b causam esse propter quam a est in d : quod autem est in c causa est ipsius b, si B causa mediata dicatur esse : c igitur prima causa est quod a sit in d ; quod autem sit in c causa est b ; quod autem sit in B non est alia causa, sed eadem illa est prima et immediata.

Epilogando ergo omnia quae a principio libri Priorum dicta sunt usque huc, dicimus quod de syllogismo quidem igitur in libro Priorum, et demonstratione in hoc libro Posteriorum quid per diffinitionem et substantiam unumquodque horum est, et quomodo sic est ut determinatur in partibus et passionibus, et quomodo sit et generetur unumquodque istorum ex suis principiis, per dicta manifestum. Similiter autem jam determinatum est de scientia demonstrativa : quia illa idem est demonstrationi, quia est effectus ipsius notus ex ipsa determinatione demonstrationis.

Attendendum autem, quod quamvis in syllogismo secundum ordinem naturalem major extremitas primum, et medium sit positione medium, et secundum et minus extremum ordine naturali sit ultimum : tamen in demonstratione potissima secundum ordinem naturalem e converso est ordo : quia subjectum quod est minor extremitas, secundum ordinem naturalem est primum : quia hoc est in diffinitione quae dicit propter quid ut principium ipsius : et diffinitio dicens propter quid quod medium est secundum primum subjectum, et diffinitio passionis dicens quid est passio, et passio quae est major extremitas secundum ordinem naturae est ultimum. Propter quod non oportet tradere artem venandi propter quid : quia diffinitio dicens propter quid, semper continet subjectum in seipsa, et scitur quod per subjectum vel aliquod subjecti principium habetur. Nec oportet logicum descendere ad docendum qualiter in diversis scientiis diversimode per propter quid demonstretur vel per causas : hoc enim et metaphysici est et illi relinquendum : et quantum ad communiter consideranda pertinet, satis scitur quod jam determinatum est, qualiter per causas singulas et omnes est demonstrandum. De syllogismo ergo et demonstratione satis dictum est.