CAPUT XI.

Ve solutione primae et secundae quaestionum quod scilicet stant extrema finita, etc. Solutio logica supposito quod est diffinire.

Ad solutionum autem primae et secundae quaestionum (utrum scilicet demonstrationes stent in sursum et deorsum secundum ea quae in demonstratione ut subjecta et praedicata recipiuntur) oportet praemittere quaedam de praedicatis et subjectis. Dicamus igitur quod hoc quod aliqui (in illis quae media sunt) speculantur logice sive per logicas et communes rationes, quae propriae sunt huic negotio, hoc fit hic manifestum in consideratione status extremorum, quia inter extrema finita non possunt esse media infinita. Dico autem hanc rationem sive speculationem logicam quae dividitur e diverso contra rationem analyticam : et haec est quae per modum inventionis procedit, sicut est invenire statum ex ratione medii et ex ratione extremi. Analyticam autem voco, quae procedit per judicium resolvendo principiatum in principia: et ex illo judicare finitum esse statum tam in mediis quam in extremis. Procedendo igitur logice extremorum considerando finitatem palam fit magis de finitate medii. Praemittatur ergo divisio : quia divisionis modus logicus est, ut accipiantur ea quae secundum se subjiciuntur, et quae secundum se praedicantur, ab his quae subjiciuntur et praedicantur secundum accidens, quia illa quae secundum se subjiciuntur et praedicantur secundum se, finita sunt: quae autem secundum accidens subjiciuntur et praedicantur, ad finitatem certam per artem redigi non possunt.

Dicamus ergo quod in bis quae in quid est simpliciter et secundum esse praedicantur (sicut in coordinatione praedicabilium substantiae) patens est, quod stant extrema et in summo et in infimo : si enim est vel contingit diffinire in substantia in qua est diffinitio simpliciter, aut si notum quod aliquod erit esse sive quidditas quae est diffinitio : tunc hoc supposito erit status in extremis. Quia id quod est in infimis stans, hoc diffinitur tantum : et id quod est in summo, est diffiniens tantum : et media in linea recta et laterali sunt secundum aliquid diffinientia, et secundum aliquid diffinita. Oportet ergo quod sint finita et stantia superius et inferius : quia diffinientem non contingit transire infinita. Diffinitio autem ab infimo recurrit usque in summum : cujus ratio est, quia quod in se non est finitum, non diffinit: medium nisi reducatur in terminum, de se non est finitum, et ideo medium non diffinit nisi sit reductum in primum, quod est finis.

Universale autem sive universaliter sic dicamus ut accipiantur quae sic diffinita sunt. Est enim vere dicere album ambulare, ita quod accidens praedicatur de accidente, sive accidentale de accidentali: et est etiam vere dicere magnum illud demonstratum sensibiliter, lignum esse, et praedicatur subjectum de accidente : et iterum vere est dicere lignum magnum esse, ita quod praedicatur accidens quod vere inest de subjecto quod secundum se subjicitur : et simile isti praedicationi est cum dicimus hominem ambulare. Alte-

rum igitur est et differt secundum rationem sic dicere uno istorum dictorum modorum, aut dicere illo altero modo, tam ratione subjecti quam praedicati. Cum enim quoddam album dico esse lignum, album subjiciendo et lignum praedicando : tunc non dico subjici id quod secundum se subjicitur: sed dico, quod aliquid subjicitur cui accidit esse albi sive esse albedinis. Sic enim dicit Avicenna, subjectum quod vere subjectum est, est ens in se completum et occasio alteri existendi in eo : et tale non est album secundum esse albedinis : et ideo quum dicitur, album est lignum, dicitur quod illud subjicitur cui accidit esse albi: sed non dicitur quod album in eo quod hujusmodi per albi esse, subjectum sit ligno. Et hujus ratio est, quia subjectum vere est quod in motu alterationis idem manet et mutatur secundum qualitates: sed cum dico, album est lignum, album secundum albi esse non sic manet idem, mutatum secundum suas qualitates : igitur album secundum albi esse non est secundum se subjectum. Sive si dicam album quod vere album est in universali, sive dicam in particulari id quod vere album aliquid est: neutrum enim horum factum est lignum secundum aliquam qualitatis alterationem in qua ipsum substantia maneat idem: propter quod non est hoc secundum se subjectum ligni: sed aut, hoc est, nisi secundum accidens : quia id cui accidit albi esse, subjectum est, et non album in esse albi. Similiter autem cum dicitur album esse lignum, lignum secundum se non est praedicatum : praedicari enim ab eo quod est inesse causatur: et ideo non secundum se praedicatur : cujus etiam non est in esse vel quod secundum se alteri non inest ut genus vel differentia : neutrum autem convenit ligno : quia nec ejus esse est inesse, nec inest ut genus vel differentia.

Cum vero dico lignum esse album, tunc subjicitur quod secundum se subjectum est, et praedicatur quod secundum se praedicatum est: dicitur enim lignum album, non quia alteram aliquid sit album, sed quia ipsum lignum per ligni esse secundum se album sit, et albi esse subjiciatur, et non alterum cui accidat ligni esse : sicut cum musicum album esse dico : tunc enim dico, quod alterum (cui accidit musicum esse) album est,sicut homo (cui accidit musicum esse) albus est: sed lignum est subjectum quod vere secundum rem ligni est factum subjectum alterationi, et non dico lignum esse subjectum, eo quod aliquid alterum sit cui accidat ligni esse quam quod universale lignum est secundum ligni esse, aut aliquod in particulari demonstratum lignum est. Dico autem subjectum in specie, demonstrans quod lignum est: eo quod species est passionis subjectum. Et dico hoc lignum aliquod : quia prima substantia secundum se subjectum est omnium.

Si igitur istis modis praedicandi convenit nomina ponere quae ante posita non sunt, sic dictis praedicari modis sit sic dicere, ut scilicet dicatur de illo quod secundum se non praedicatur, sed secundum se subjicitur, aut nequaquam praedicari : aut quod praedicatur, praedicari non simpliciter, hoc est, secundum se : quia ratio ejus repugnat rationi praedicati : cum subjecti ratio non sit inesse, sed quod sit in se completum cui aliud insit: quod autem non secundum se praedicacatur, si praedicabitur, secundum aliud praedicatur : et ideo secundum accidens praedicabitur. Ex his autem patet quod id quod secundum se praedicatur, est tanquam album quod secundum se habet inesse a quo causatur praedicatio : sed subjectum de quo praedicatur et secundum se subjicitur, est sicut lignum.

Subjiciatur igitur nobis, et pro suppositione habeatur, quod id quod praedicatur, semper praedicetur de subjecto quod simpliciter, hoc est, secundnm se est subjectum : et quod praedicatur, praedice-

tur id quod secundum se praedicatur et non secundum accidens. Sic enim de talibus subjectis et talia praedicata demonstrationes demonstrant: et haec monstrabimus stare et esse finita. Sunt autem talia praedicata et subjecta multiplicata secundum coordinationes praedicabilium in praedicamentis. Harum enim primo praedicationum quaedam sunt in id quod quid est secundum substantiam, aut quoniam quantum, aut quoniam ad aliquid, aut quoniam agens, aut quoniam patiens, aut quoniam ubi, aut quoniam quando, per quod intelligitur quod similiter in situ et habitu, cum unum de istis de uno subjecto praedicabitur. Praedicatur autem unum de uno, quando praedicatur secundum se de uno quod secundum se subjicitur : non autem unum de uno praedicatur, quando unum praedicatur gratia alterius quod accidit ei, vel subjicitur gratia alterius quod ei accidit : et sic patet, quod in praedicatione per accidens non unum de uno praedicatur. Per accidens autem dico quod opponitur ad id quod est secundum se, et non opponitur ad id quod est per se.

Amplius ea quae substantiam significant et in quid est praedicantur, aut sunt significantia quod vere illud est de quo praedicatur, ita scilicet quod totum illud est sicut diffinitio praedicata de diffinito, aut sunt significantia quod illud aliquid est sicut praedicata quae partem esse subjecti significant, ut genus et differentia divisim de subjecto praedicata. Quaecumque vero praedicata non significant aliquid secundum substantiam subjecti, sed sic de aliquo subjecto praedicantur, quod praedicant id quod vere est aliquid ipsum sive illius secundum partem esse et quidditatis, illa praedicata accidentia sunt, sicut de homine album praedicatur. Propter quod patet distinctio secundum se praedicatorum ab his quae per se praedicantur : album enim secundum se praedicatur de homine, sed non per se, quia nihil praedicat substantiae hominis : homo enim neque est id quod vere est album, ita quod al- bum praedicet totum esse hominis ut diffinitio : neque est homo album : ita quod aliquid sit homo vel hominis secundum partem esse ipsius. Sed hoc modo per se praedicandi forsan homo animal est: quia homo secundum hominis esse, est quod vere est animal, et de quidditate sua est animal. Dico autem forsan propter eos qui essentialia rei ponebant extra, de quibus non hic, sed in prima philosophia considerandum est. Quaecumque vero praedicata non substantiam significant, oportet praedicari de quodam subjecto quod secundum se subjectum sit : et oportet in talibus quod album non sit aliquod subjectum quod non subjiciatur secundum se, sed cum alterum aliquid sit, subjicietur albo: sicut lignum secundum se est subjectum, cum non alterum aliquid sit cui accidat lignum esse : sic enim album non secundum se subjectum, sed subjecti, cum alterum sit cui accidat albi esse. Sic autem etiam est in aliis praedicamentis substantiam non significantibus.

Ex omnibus igitur his patet quod praedicata secundum se et per se in subjectis sunt et non extra ea. Propter quod derisibilis est positio eorum qui ponunt formas de rebus praedicatas esse extra res : et ideo gaudeant genera et species et aliae formae ideales : quia secundum dicta eorum monstra quaedam sunt extra res accepta, quarum formae sunt, sicut monstrum est extra naturae intentionem: et si sic sunt extra subjecta, nihil sunt ad rationem naturae vel scientiae vel demonstrationis : haec enim omnia formas quae sunt in subjectis considerant. Sic igitur se habet in substantiae coordinatione.

Amplius autem aliorum generum coordinationibus similiter est quoad hoc quod praedicantur de inferioribus, vel sunt esse subjectorum de quibus praedicantur, vel pars esse ipsorum, vel praedicantur de ipsis secundum accidens. Si autem sic est ,et non est hoc praedicatum hujus qualitas accidentalis, et hoc hujus, neque est qualitatis qualitas usque in infinitum : impossi-

bile est quod ea quae sic praedicantur, aeque praedicentur sic ad invicem. Quia aeque praedicantur quae conversim praedicantur. Ista autem praedicantur sicut superiora de inferioribus. Sed verum est quod vere praedicantur, et quod contingit ea vere praedicari: sed non contingit ea aeque de se invicem vere praedicari: quia sicut superiora de inferioribus praedicantur: aut enim praedicabitur, hoc est, praedicatio fiet de talibus, quod praedicatur ut substantia vel aliquid substantiae, hoc est, quidditas vel aliquid quidditatis, sicut cum genus sit vel differentia id quod praedicatur. De his autem omnibus quae praedicantur, ostensum est quoniam non erunt infinita per hoc : quia si essent infinita, non contingeret diffinire : unde patet quod haec non sunt infinita, neque in sursum, neque in deorsum : sicut patet si sursum accipiantur sive laterali linea, ut homo bipes, sive recta linea, ut homo animal: neque in deorsum, ut animal praedicatur de homine, homo autem de Gallia, et ibi stabit: et haec praedicantur in tali coordinatione de alio in eo quod quid est secundum totum esse vel secundum partem esse : et hoc non procedit in infinitum. Cujus ratio est, quod omnem substantiam subjectam est diffinire per essentialia ipsius : et ideo sunt finita diffinitientia : quia infinita non contingit intelligentem et comprehendentem esse rei per terminos ipsius pertransire : comprehensio enim est contractus intellectus super terminos rei : propter quod talia neque in sursum, neque in deorsum infinita sunt. Illam enim substantiam sive eam substantiam non est diffinire, de qua infinita in sursum praedicantur.

Sic quidem igitur genera ad invicem praedicantur, non quod unum de alio, sed de suis subjectis aequaliter praedicantur : quia quod sic praedicatur, erit ipsum aliquid ejus de quo praedicatur, quod vere ipsum (hoc est, essentialiter) est : nec cum de qualitate vel alio genere aliquod aliorum generum praedicatur, nisi secun- dum accidens, ut dictum est : omnia enim haec genera accidentium accidit, non tantum de suis inferioribus, sed etiam de subjectis in quibus et a quibus esse habent, praedicari. Sed quoniam, sicut dictum est, in sursum non erunt infinita : unumquodque enim quod sic de suo inferiori praedicatur, aut significat quid, aut quale, et in illo stat in summo : aut quantum, et hoc stat in quanto in summo : aut hujusmodi aliquod generalissimum, in quo stat sicut in summo : aut secundum accidentalem praedicationem significat genera accidentium, quae sunt in substantia sicut in subjecto. Haee autem omnia finita sunt : et ideo status est in ipsis. Similiter autem et genera praedicamentorum omnia simul accepta sunt finita : aut enim significant quale, aut quantum, aut ad aliquid, aut faciens, aut patiens, aut ubi, aut quando, et stant in numero finito.

Concessum autem est jam in praehabitis unum de uno secundum se praedicari : et concessum est ipsa accidentia de ipsis accidentibus (quaecumque non aliud sunt aliquid quod de eis secundum se subjiciatur) non praedicari : accidens enim de se non habet unde subjiciatur accidenti: eo quod omnia sunt accidentia, quorum nullum de se habet unde alteri subjiciatur : sed haec quidem accidentium praedicantur secundum seipsa de suis inferioribus. Alia vero accidentium praedicantur secundum alium modum de aliis : qui modus est per accidens praedicari. Haec autem omnia genera accidentium de subjecto quodam quod secundum se subjectum est, praedicari dicimus, ut de substantia : et non dicimus quod aliquod accidentium simpliciter secundum hoc quod est accidens, sit subjectum, sed potius dicimus omnia talia esse in subjecto : nihil enim talium quae sunt accidentia esse dicimus, quod si subjectum dicimus, quod non dicatur aliud esse aliquid gratia cujus sit subjectum : sed dicimus ipsum accidens esse in aliis quae sunt substantiae : et dicimus quod

accidentia sunt quaedam alia a substantiis, et sunt alia quaedam de altero ut de subjecto dicta.

Patet igitur ex omnibus quae dicta sunt, quod si unum de uno gratia sui et non gratia alterius dicatur, neque in deorsum in infinitum dicetur : de quibus enim subjectis ut secundum se subjectis dicuntur accidentia, dicuntur de talibus subjectis quaecumque subjecta in substantia, hoc est, in diffinitione accidentium sunt : ita quod in uniuscujusque accidentis diffinitione cadat suum secundum se subjectum et per se : haec enim subjecta non sunt infinita, si supponatur quod diffinire contingit secundum sursum accipiendo ipsa subjecta, et etiam accidentia cadentia in diffinitione suarum specierum, utraque subjecta et accidentia accipiendo non sunt infinita. Xasus enim in diffinitione simi accipitur, et loco nominis diffinitio ponitur nasi, per superius accipiendo non vaditin infinitum. Similiter curvitas si diffiniatur formaliterper depressum in medio, et hoc per aliud, non vadit in infinitum. Necesse est ergo aliquod esse primum in utroque, et de quo primum, hoc est, immediate praedicetur, et de hoc aliquid praedicabitur immediate : et necesse est haec stare in aliquo de quo nihil praedicetur, quod ejusdem sit coordinationis : et necesse est illud primum esse tale, quod non amplius praedicetur, nec de alio priori sicut inferius particulariter de suo superiori praedicatur, neque de illo aliud praedicetur sicut prius et superius ad ipsum. Unus quidem igitur demonstrationis modus, quod praedicata et subjecta ad superius et inferius finita sunt, est hic qui est ex suppositione diffinitionis : quia aliter non contingeret diffinire.