CAPUT XVII.

Quod demonstratio est ex his quae sunt per se et secundum ipsum quantum ad conclusionem , et de diffinitione quod sit incorruptibilium et demonstratio et scientia similiter.

Manifestum est ex praeinductis, quod si sint propositiones ex quibus est syllogismus et necessariae et per se, quod necesse est conclusionem perpetuam esse : et hoc patet per universale quod est in demonstrativis quod de omni, et non de quodam et de quodam non, sed de omni simpliciter, et quod non est quandoque et quandoque non, sed semper : sic enim de omni secundum quod cadit in diffinitione universalis, in praehabitis determinatum est. Ex tali autem universali sequitur conclusionem perpetuam et incorruptibilem esse, quando principia sive praemissae sic sunt universales. Sic ergo manifestum est quod si sint propositiones universales ex quibus est syllogismus demonstrativus, necesse est et conclusionem perpetuam esse et de omni et semper, et hujus demonstrationis quae tales habet propositiones : et haec est demonstratio quae simpliciter et absolute dicitur demonstratio.

Ex quo ulterius concluditur, quod corruptibilium quae sunt siugularia, non est demonstratio : sed, sicut dicit Alfarabius in commento, alia ratiocinatio est de talibus ex causis materialibus, quae non est demonstratio, quamvis in hoc demonstrationi in aliquo sit similis, et in hoc quod concludit. Neque de talibus, singularibus scilicet et corruptibilibus est scientia, quae simpliciter scientia est, secundum quod scire in ante habitis diffinitum est. Sed sic est de eis sicut secundum accidens. Et exponens Alfarabius dicit. Sic est de eis scientia sicut sunt : sunt autem per casum et fortunam quae sunt causae per accidens : sic ergo scientia est de ipsis : et haec non est scientia per se, sed habet aliquod accidens ad scientiae acceptionem, scilicet per materialem diffinitionem per quam per accidens scitur quod scitur .

Quamvis autem haec oppositio sit Alfarabii et etiam Themistii et Alexandri: tamen forte melius dicitur, quod id quod est universale, hoc est, illa simplex natura cui (a relatione ad multa quae possunt eam participare) accidit, quod sit universale, hahet duplex esse. Unum quidem in luminae intelligentiae, cujus ipsa natura est actus sive effectus sicut efficientis causae, quae ex forma sua facit: et hoc est esse principium et incorruptibile, et forte ubique et semper. Aliud autem esse habet secundum quod est natura istius vel illius, et secundum hoc esse est corruptibile. Et primo quidem modo per se intellectus est et scientia de ipso. Secundo autem modo non nisi secundum accidens. Quod autem est esse universaliter ipsius talis naturae, non est secundum quod est in isto, sed est aliquando : et sic prout est in isto, et non per se, scientia est de ipso secundum quod esse suum (quod est in isto) refertur ad esse simpliciter, et secundum quod est aliquando, non refertur ad esse semper : et hoc modo per accidens est de ipso scientia. Et haec expositio bona est et concordat cum his quae dicit Aristoteles in sexto primae philosophiae . Sed syllogizare universaliter de talibus non erit: quia deficit in tempore et aliquando non erit, sed aliquando erit : et sic prout scilicet hoc in particulari ens refertur ad universale.

Cum autem sic accipitur : tunc ad minus necesse est alteram talis syllogismi propositionem non esse universalem, quam necesse est esse corruptibilem, quae aliquando erit et aliquando non erit: corruptibilis autem erit altera. Quod si sic, etiam conclusionem necesse est esse

non universalem. Et in tali quidem propositione hoc quidem erit praedicatum, vel subjectum : aut non erit, scilicet praedicatum vel subjectum : et sic compositio non erit semper, vel altera quidem propositio erit semper, et altera non erit semper, sed aliquando. Ex quibus quidem propositionibus est talis conclusio non universalis in omnibus et semper : propter quod ex talibus non contingit syllogizare universaliter: sed si syllogizatur ex talibus, hoc est, quoniam nunc est, et non simpliciter quoniam semper est.

Similiter autem est et de diffinitione : quia ipsa corruptibilium et singularium est per accidens, in quantum scilicet participant sua universalia, et per se incorruptibilium et universalium. Hujus autem probatio : quoniam diffinitio tripliciter se habet ad demonstrationem : quoniam quidem diffinitio aut est principium demonstrationis, quando scilicet est medium. Aut est demonstratio, positione sola sive situ differens a demonstratione : quod secundum Alfarabium est, quia partim ponatur in majori propositione, partim in minori, et partim in conclusione : et sic positione differens est, non substantia. Aut etiam conclusio demonstrationis : quoniam sicut ostendit Aristoteles in principio secundi de Anima , concluditur diffinitio dicens quid per diffinitionem dicentem propter quid, sicut quod anima est endelechia physici corporis potentia vitam habentis, per hoc quod anima est principium et causa vitae talis corporis. Et haec est expositio Alfarabii et Commentatorum.

Dicunt tamen satis subtiliter quidam modernorum quod est diffinitio formalis, et est diffinitio materialis, et forte diffinitio perfecta colligitur ex utraque istarum, ut dicit Isaac in libro Diffinitionum. Et in demonstratione in qua concluditur diffinitio materialis de subjecto per diffinitionem formalem, diffinitio formalis est principium, et materialis est conclusio : et tertia quae composita est, demonstratio positione differens est : quia continet in virtute quidquid habet demonstratio : quamvis secundum situm non ita ponatur in diffinitione sicut in demonstratione. Cujus exemplum est, quod formalis irae diffinitio est appetitus contrarii doloris : materialis autem, accensus circa cor sanguis ex evaporatione fellis : composita autem, appetitus contrarii doloris ortus ex accensione circa cor sanguinis ex evaporatione fellis. Et si fiat demonstratio sic, quicumque habet appetitum contrarii doloris ei inest accensio circa cor sanguinis ex evaporatione fellis: iratus habet appetitum contrarii doloris: ergo iratus habet accensionem caloris et sanguinis ex evaporatione fellis : ex evaporatione enim fellis (addunt Damascenus et Nyssenus) ut materia quae sola causa non est, cum habeat principium efficiens et motivum.

Alii autem dixerunt, quod quidquid est, aut est sicut hoc constans et subjectum : aut sicut hujus, sicut praedicatum et passio : utriusque autem horum diffinitio est in demonstratione : diffinitio ergo subjecti principium est demonstrationis ;eo quod oportet quod demonstratio ipsam habeat sicut et subjectum. Diffinitio autem passionis duplex est : aut enim solam indicat essentiam passionis: aut. indicat causam inhaerentiae subjecto. Si primo modo: tunc potest concludi de subjecto sicut passio : et tunc est sicut conclusio. Si secundo modo : tunc dicitur positione differens a demonstratione : quia in ipsa est quidquid de substantia demonstrationis : sed primo ponit passionem, secundo subjectum, et ultimo causam passionis, sicut patet sic dicendo, eclipsis est privatio luminis in luna per objectum terrae eveniens. Demonstratio autem primo locat subjectum, secundo medium, tertio passionem.

Alii dicunt, quod diffinitio dicitur sola

positione differe a demonstratione : quia omnia tria praedicta, subjectum scilicet, passionem, et medium, sive causam sub unius incomplexi comprehendit intentione : in demonstratione autem considerantur ut plura et ut in majorem et in minorem et conclusionem posita : et hoc fere idem est cum eo quod primo positum est ex commento Alfarabii Arabico. Adhuc dicunt quod eadem quae in diffinitione per abstractionem dicuntur, ut cum dicitur, eclipsis est privatio luminis in luna objectu terrae inter solem et lunam in nodo capitis vel caudae proveniens, dicuntur in demonstratione sub concretione, sicut eclipsatur privatur lumine ex objectu umbrae terrae inter solem et lunam : talis enim diffinitio medium est demonstrans passionem de subjecto : dicit enim quid est et propter quid est passionis : illa vero quae concludi potest de subjecto, non dicit nisi quid est: illa vero diffinitio quae est subjecti, dicitur diffinitio secundum speciem quae non demonstratur.

Prima magis esse videtur secundum intentionem Aristotelis ut sit sensus, quod formalis est principium, materialis vero conclusio, et composita differens, hoc est, diversa positione, quia partim ponitur in majori, partim autem in minori, et continet substantiam demonstrationis. Et omnis modus diffinitionis sic tactus est praeter illum qui est per nomina alia magis nota : qui modus magis est etymologia quam diffinitio.

Quamvis autem sit eorum quae sunt semper sic diffinitio . sic etiam demonstratio est eorum quae saepe fiunt et non semper, et scientiae sunt de ipsis, sicut est lunae defectus vel solis et hujusmodi. Sed scientiae et demonstrationes sunt de his : quia manifestum est quod haec secundum quod hujusmodi sunt, hoc est relata ad causas proximas et necessarias, semper sunt. In quantum autem non semper sunt: tunc sunt secundum partem, hoc est, secundum singulare : haec autem causa decidens : et sic defectus est universa- ls quod est de omni et semper. Similiter autem est in aliis hujusmodi. Eclipsis enim vel alia passio potest comparari ad subjectum tantum, sicut ad lunam, et sic non semper est. Potest etiam comparari ad subjectum cum causa sicut ad lunam existentem in nodo capitis vel caudae latitudine determinata: et sic semper est eclipsis universalis, quae cum eveniat secundum ordinem motus solis et lunae et motum capitis et caudae, semper est necessaria. In se autem haec vel illa considerata, neque necessaria est, neque semper, sive aeterna.