CAPUT VI.

De exclusione duorum errorum ex praedictis Antiquorum.

Quibusdam autem errantibus (ex hoc quod dictum est quod omnis doctrina intellectiva est ex praeexistenti cognitione, et quod oportet praecognosci et praecognoscere aliquo modo omne quod scitur) videtur quod scientia non sit alicujus rei demonstrativa : quibusdam autem ex hoc eodem videtur esse quidem scientia, sed cum hoc videtur esse quod omnium sit demonstratio, et quod omnia sciantur per demonstrationem. Quorum neutrum neque necessarium est, neque apparet esse verum : et ideo erroneum et sine causa dictum est quod dicunt : quia enim non est necessarium ex his quae dicunt, malis et falsis utuntur principiis quae sunt opposita verorum principiorum : quia autem etiam non habet veri apparentiam, etiam modum philosophiae similem non habent in ponendo : faciunt tamen quasdam rationes sui erroris.

Et primi quidem supponentes quod non sit omnino scire, ex hoc quod oportet praecognoscere omne quod scitur, h in infinitum volunt reduci ipsum scire in praecognoscendo : et hoc dicunt tanquam aliqui non scientes posteriora propter talia priora, quorum non sint aliqua priora prima. Et hoc quidem recte dictum est quoad hoc quod posteriora re et natura non sciuntur nisi praescitis prioribus. Et hoc quidem dicunt hac ratione : quia si omnia quocumque modo scita non sciuntur nisi praecognitis quibusdam : tunc illa praecognita, etiam non sciuntur nisi prae- cognitis aliis : etillaalianon sciuntur nisi iterum quibusdam aliis praecognitis : et hoc vadit in infinitum : sed impossibile est infinita transire sic praecognoscendo : ergo non est devenire ad primum in quo statur. Virtute autem primi omnia alia sciuntur. Ex quibus scitur, quod demonstrationes recurrunt usque ad primum. Ergo per nihil secundorum sciri poterit aliquod : et sic peribit scientia : quia nihil potest sciri nisi per demonstrationem. Si autem stetur in aliquo primo, et sic stent principia in illis quae non habent alia priora in quibus praesciantur, dicitur quod illa sunt ignota : quia non habent demonstrationem ex aliis prioribus ex quibus praesciri possunt. Dicunt enim quod non est vere scire nisi quando scitur res per demonstrationem : et ideo prima quae in principiis suae demontrationis non praesciuntur, dicuntur non vere sciri. Si vero, ut dicunt, non est prima vere scire : tunc sequitur, quod neque quae sunt ex his est vere scire : quia ignotum non efficitur scitum, nisiperverescitum: et sic si non contingit vere et simpliciter scire priora, non contingit simpliciter et proprie scire posteriora : sed ex conditione oportet quod sciantur ex talibus, hac scilicet conditione, quod vere sciuntur posteriora si vere et proprie sciuntur principia.

Quidam ponentium quod nihil scitur vere nisi praecognitis quibusdam, confitentur quod non destruitur scire : dicunt enim hoc solum esse scire, quod per demonstrationem est scire, et quod illud semper oportet praecognoscere : sed dicunt quod nihil prohibet omnium esse demonstrationem : dicunt enim quod bene contingit circulariter fieri demonstrationem ex his quae ad invicem et per se invicem demonstrantur, ita quod conclusio per praemissas, et per conclusionem praemissae demonstrantur, sicut in libro Priorum de circulari syllogismo est determinatum. Et scias quod prima positio in primo errore fuit Heraclitorum, qui nihil scire dicebant, sicut dicitur in

quarto primae philosophiae . Secunda autem post fuit Empedoclis qui simile simili dixit sciri: dixit enim quod nihil est similius quam idem sibi: etidem dixit idem seipso vel convertibile convertibili cognosci. Omnes tamen supponebant quod non est cognoscere nisi ignotum per notum, quia hoc quasi ipsa veritata coacti supponebant omnes. Hae sunt igitur opiniones erroneae Antiquorum cum rationibus suis. Nos autem ad ista quae dicta sunt respondentes, dicimus quod nec omnis scientia demonstrativa est hoc modo, quod omne quod scitur, per aliquod sciatur et per demonstrationem : sed quod quaedam sciuntur non per demonstrationem, sed per seipsa: et ideo scientia principiorum est indemonstrabilis, quia non est per aliud. Sicut in visu quaedam videntur in . luce propria, ut per se lucentia : quaedam autem non videntur nisi luce aliena, sicut colorata. Et quod hoc quidem necessarium sit, manifestum est. Si enim ea quae priora sunt et principia, sciuntur per demonstrationem necessario, et aliter sciri non possunt (cum aliquando in aliquo summo sui necesse sit stare immediata, quia per se sibi invicem immediata sunt) tunc haec quidem in quibus est status (cum sint priora ex quibus est demonstratio) necesse est, quod haec in quibus stat demonstratio (cum sint priora quae ante se nihil habent) indemonstrabilia necesse est esse. Et haec quae sic indemonstrabilia sunt, non solum dicimus esse priora et indemonstrabilia, et scientiam esse primam de ipsis : sed etiam dicimus esse principium omnis scientiae: quia haec influentiam suae lucis intellectualis influunt super omnia sequentia: et ideo magis ipsa nota sunt et scita omnibus aliis. Et haec dicimus sciri non ex aliis, sed ipsa cognosci in quantum terminos in ipsis positos scimus : omnis enim sciens quid affirmatio et quid negatio, scit quod de quolibet est affirmatio vel negatio vera : et omnis sciens quid est totum et quid est pars, scit quod omne totum majus est sua parte.

Rationes autem quibus hoc quod dicunt probare videntur, non est difficile solvere: quod enim circulo sit aliquid impossibile demonstrari, ita quod simpliciter demonstretur, manifestum est si vere (sicut determinatum est) ex prioribus et notioribus oportet esse demonstrationem. Vere autem dico : quia idem sibi non est vere prius, sicut fit in circulari demonstratione. Impossibile enim est eadem sibi ipsis esse priora simul et notiora, nisi alio et alio modo sumatur prius et notius, sic scilicet quod prius secundum naturam sit posterius quoad nos. Quo etiam modo inductio facit notum et non demonstratio : quia inductio ex prioribus quoad nos notum facit universale quod notius est quoad naturam. Adhuc autem si sic est, ut dicunt Heraclitici, quod non est scientia, vel etiam quod scire est ex prioribus quoad nos : tunc non vere erit in physicis determinatum vel diffinitum scire, quod est negare suppositionem. Dicit enim Alexander in commento super librum de Sensu et Sensato, quod determinatis et probatis deinceps pro suppositione utimur. Et haec quidem dicta sint contra eos qui putant non esse statum demonstrationis, sed quod in infinitum oportet abire in praecognoscendo.

His autem qui circulo demonstrationem dicunt esse, ut idem per idem demonstretur, non solum inconveniens quod nunc dictum est (quod scilicet non sit scientia demonstrativa) sed etiam hoc inconveniens accidit (quod ex dicto eorum sequitur) quod nihil sit aliud circulo demonstrare, quam quod dicatur quod sic fiat demonstratio, quod hoc est conclusum si hoc ipsum est, ita quod idem probetur per seipsum : sic autem facile est omnia demonstrare : cum autem demonstrare sit difficile, patet quod hoc est falsum.

Quod autem accidat idem seipso demonstrari, manifestum est tribus terminis positis., qui gratia exempli sint abc: tres enim termini ad hoc ostendendum sufficiunt : quia dicere quod ab eodem in idem per multa et pauca media circularis demonstratio reflectatur in idem, nihil differt quoad propositam intentionem : nec differt dicere per paucos aut duos fieri reflexionem. Cum enim supponatur, quod cum est a, ex necessitate sequitur esse B, et cum est b, ex necessitate sequitur esse c, sequitur a primo ad ultimum, quod cum est a ex necessitate erit c. Si igitur in tali processu fit circularis conversio, ita quod cum sit a necesse sit b esse : et fit conversio et regyratio circuli, ita quod cum sit b, e contra necesse sit esse a, hoc enim erat (sicut in Prioribus dictum est) circulo demonstrare. Ponantur ergo esse c b idem cum a, eo quod a non dici ponatur nisi de c et b : tali igitur positione facta, quod idem sit dicere a quod est dicere c (scilicet quia in convertibilibus tantum est circulus) hoc autem quod est esse non est dicere quando ponitur esse c, sed positum est c cum a idem esse : propter quod sequitur, quod nihil alterum est. dicere (quantum ad eos qui dicunt circulo esse demonstrationem) nisi cum sit a est a, et idem probari et demonstrari per seipsum.

Hoc autem sic intelligendum est, quod si c probatur per a et c per b, si quis dicat quod a sit idem cum c in quantum c sequitur ad b, idem erit dicere, si a est, c est, quod est dicere, si a est, a est. Tres autem terminos ponimus, ne aliquis cavillando dicat quod non ex duobus terminis sed ex tribus : et duos conditionales posuimus, quia in paucioribus quam duobus, non fit processus a primo ad ultimum. Scias autem quod totus iste processus fundatur super hoc quod quidquid est principium principii, est etiam principium principiati : et quod est causa causae, est causa causati: \et ideo si b probatur per a et cper b, sequitur quod c probatur perA.etsi e converso

a probatur per c, cum c probatur per a, sequitur quod a probatur per a, et sic idem prius et notius est seipso : et iste verus est intellectus Aristotelis. Sic autem omnia probare in qualibet figura leve est, et arte non indigens neque studio.

At vero nec hoc possibile eadem circulariter per se invicem ostendere, nisi in his quaecumque sunt convertibilia et quaecumque alternatim se sequuntur, ita quod utrumque sit accidens et consequens ad alterum, sicut sunt propria et species quarum sunt propria, ut homo et risibile, vel diffinitio et diffinitum. Et ex hoc etiam sequitur aliud inconveniens, scilicet quod aliquid demonstrative sequitur ex uno, quod non potest esse : quia ostensum est in Prioribus, quod uno quidem posito nequaquam ex illo unico sequitur syllogistice alterum. Dico autem uno posito : quia neque ex termino uno, neque ex positione sive ex propositione unica posita. Ex duabus autem propositionibus primis sive praemissis, et minimis sive ad totum minus, et tribus terminis aliquid sequi contingit syllogizare. Patet igitur, quod si a inhaereat ut principium ipsi b et ipsi c, et haec inhaereant sibiinvicem, ita quod b c et c b et e converso inhaereant ipsi a sicut principiato ex ipsis et demonstrato : sic quidem contingit ex alterutris monstrare et inconvertibilibus in prima figura, in cujus primo modo et solo est perfecta circulatio, sicut ostensum est in his quae de syllogismo per se considerato sunt in libro Priorum determinata. Ostensum autem est ibidem, quod in aliis figuris aut non fit circularis syllogismus, aut non fit de acceptis, hoc est, sumptis ad propositum. Ea autem quae non sunt aequaliter praedicanda vel praedicata ad se invicem et convertibilia, nequaquam contingit monstrare circulo vel circulariter: cum tamen multa talia demonstrabilia sint.

Praeterea. quia valde pauca hujusmodi sunt in demonstrationibus manifes- tum est quod vanum sit pro convertibilibus et impossibile pro omnibus aliis esse demonstrationem ex his quae sunt ad invicem demonstratis. Et propter hoc sequitur ex necessitate, quod error sic dicentium sit manifestatus, quod contingit omnium esse demonstrationem, sicut isti dicebant. Et sic stat quod ante dictum est, alia et meliori scientia sciri principia, et alia conclusiones: et conclusiones esse demonstrabiles, principia autem indemonstrabilia.

Attendendum autem hic, quod circularis demonstratio esse non potest secundum hoc quod simpliciter et prius natura aliqua et per causam scita non possunt demonstrari ex se invicem circulariter : quia sic in praehabitis accepta est demonstratio secundum propriissime scita. Adhuc autem non intelligitur quod, in circulariter generatis non possit esse quaecumque demonstratio, ut in nube, vapore, et pluvia, sicut in secundo hujus ejusdem scientiae libro probabitur : sed intelligitur hic, quod illae demonstrationes non faciunt scire simpliciter secundum quod diffinitum est : aut enim neutrum illorum est prius altero secundum naturam, aut sicut unum prius altero secundum naturam, sic una demonstratio erit per causam, et altera per effectum. Posset tamen dici quod haec possent per se invicem demonstrari, ut in secundo dicitur: nec tamen fit circulatio vera, quia non fit motus ab eodem in idem penitus : quia cum nubes generat pluviam, et iterum ex pluvia nubes generatur, non est eadem nubes generans et generata : et sic non est ibi vera circulatio. Extenso tamen nomine demonstrationis potest aliquid circulariter demonstrari, ut causa per effectum, et effectus per causam.