CAPUT II.

De modo inveniendi diffinitionem speciei subalternae.

Congruum autem est cum totum universale quod est species subalterna, diffinire velit aliquis, et negotietur ad diffmiendum speciem talem subalternam, quod ille qui sic negotiatur departiatur illud genus vel speciem subalternam in atoma specie, hoc est, quod dividatur illud primo quod diffiniendum est, usque ad species specialissimas quae sunt atoma specie, hoc est, indivisibilia in alias species : et prius diffiniat omnes illas species specialissimas in quas divisit subalternum : haec enim sunt specie prima, hoc est, specialissima. Verbi gratia, ut si numerus, qui est subalterna species, diffiniendus est, dividatur numerus in specialissima, ut dualitatem, et trinitatem, et alias numerorum species specialissimas : et postea studeat sic (hoc est, per artem diffmiendi quae jam tradita est in praecedenti capitulo) illorum quae specialissima sunt tentare accipere diffinitiones. Ut gratia exempli, si linea vel angulus diffmiendus est, vel quodlibet aliud subalternum, dividatur linea in specialissimas lineas, rectam scilicet, et curvam, et circularem : et diffiniantur omnes illae specialissimae. Ut dicatur, quod recta linea est longitudo sine latitudine, cujus medium non exit ab extremis. Linea autem circularis, linea regulariter curvain idem punctum reflexa, cujus medium est punctum, a quo omnes lineae ductae ad circumferentiam sunt aequales, et est sine latitudine. Curva autem est longitudo sine latitudine, cujus medium exit ab extremis et in idem punctum non recurvatur. Adhuc idem faciat de angulo primo in specialissima dividendo, sicut in rectum, et acutum: et obtusum.

Et post quam omnia specialissima per divisionem acceperit, oportet aliquem diffinire volentem subalternum, esse accipientem quod genus sit omnium dividentium, utrum scilicet sit genus quantitatum aut qualitatum, ut numerorum et linearum genus est quantitas, angulorum autem genus est qualitas circa quantitatem dicta. Genere omnium illorum accepto oportet speculari proprias passiones, hoc est, differentias quae ad id se habent, sicut proprie passiones ad subjectum, quia sunt essentiales qualitates ipsius, sicut proprie passiones sunt qualitates subjecti . Haec autem oportet speculari per communia prima, quae primo genus dividunt, et postea quae proxime dividunt : compositis enim illis differentiis, et sic genus dividentibus et subdividentibus usque ad atoma sive indivisibilia specie, oportet convenientia (hoc est communia) quae omnibus diffmitis et specialissimis conveniunt colligere : et illa erunt manifesta ex omnium diffinitionibus simul comparatis : quia in illam patebunt communia quae in omnium specialissimorum diffinitionibus ponuntur.

Propterea quia principium omnium

diffinitionum est id quod simplex est, hoc est, subalternum, quod simplex est respectu specialissimorum: eo quod ex illis differentiis quae per divisionem ipsius accipiuntur, non est compositum : quia non sunt in ipso actu, sed potentia tantum : et tunc videbis quod solum simplicibus sive subalternis illa insunt ut diffinientia quae omnibus specialissimis sunt convenientia : et quod haec aliis inferioribus non conveniunt nisi secundum illa, hoc est, secundum quod illa subalterna praedicantur de illis. Cujus exemplum est, si linea quae est subalternum diffiniri debeat, dividatur in specialissima, rectam scilicet, et curvam, et circularem: et diffiniantur singulae sicut paulo ante dictum est, et respiciatur in quibus differentiis omnes illae diffinitiones conveniunt: omnes enim conveniunt in hoc, quod quaelibet est longitudo sine latitudine : differunt autem in hoc quod recta est, cujus medium non exit ab extremis : in circulari autem, quod medium est centrum a quo lineae eductae ad circumferentiam sunt aequales : et in hoc quod in curva medium non tegitur in extremo. Conjungat ergo ea in quibus omnium specialissimorum diffinitiones conveniunt cum genere in quo sunt subalterna quae diffinienda sunt, et diffinitionem subalterni : sicut cum dicitur diffiniendo lineam, linea est quantitas continua longitudo sine latitudine. Haec igitur est ars inveniendi diffinitionem subalternae speciei.