CAPUT III.

An modus introductionis in diffinitione possit esse syllogismus.

At vero neque per divisionem (hoc est, per divisivum syllogismum) via est syllogizare diffinitionem, sicut et in prioribus resolutoriis quae circa figuras syllogismorum sunt (hoc est in primo Priorum, ubi de figuris agitur et de resolutione figurarum ad invicem) dictum est, ubi docetur inventio medii, et ubi docetur resolvi syllogismus ad propositum. Quod autem per divisivum syllogismum probari non possit, ratio quidem prima est ad hoc: quia in divisivo syllogismo nequaquam fit vel sequitur tunc illam rem esse quae conclusa est his entibus, hoc est, cum haec sint quae praemissa sunt in praemissis, hoc est, conclusio non sequitur neque probatur ex praemissis.

Si autem debeat concludi diffinitio in eo quod quid est, oportet quod fiat per syllogismum probantem qui sit causa Conclusionis : divisivus autem syllogismus non demonstrat, hoc est, non probat, quia ex prioribus non procedit : sicut neque inducens probat, eo quod ex prioribus non procedit : et ideo potius colligit universale quam probet : singularia enim non sunt causa universalis, sed potius per illa colligitur sicut mixtum et confusum in ipsis. In his enim quae vera et completa ratione probantur, non oportet conclusionem (postquam conclusa est) interrogare ac si non sit probata : neque oportet eam esse in concedendo, et praecipue in demonstratione per immediata facta, sive respondens concedat talem conclusionem sive non, semper erit probata et vera : sed necesse est esse conclusionem et sequi cum illa sint quae praemissa sunt, etiam si non dicat hoc concedendo respondens.

Cujus exemplum est si aliquis dividens ita procedat quaerens hominis diffinitionem, et dicat primo dividendo, homo est et est animal vel non est animal, sive est animal vel inanimatum. Et postea sic arguat: sed non est non animal : ergo est animal. Sive sic : sed non est inanimatum : ergo est animatum sive animal (quia accipitur hic pro animato): tunc enim accipit quod non est non animal, et non probat : et ex hoc non probato infert quod est animal per divisionem a partibus sufficienter enumeratis: unde id quod postea accipit animal, non est syllogiza-

tum syllogismo probante, licet aliquo modo syllogismo divisivo probatum sit : habens autem quod homo est animal, et volens ulterius procedere ad hominis diffinitionem, dividendo animal dicit: si homo est animal, aut ergo est gressibile animal, aut aquaticum sive natatile : et tunc iterum per negationem aquatilis accipit, et non probat quod homo est animal gressibile : et sic dicit hominem totum (hoc est, secundum totum esse) per diffinitionem explicantem esse animal gressibile concludens sic : homo est animal, et non animal : et homo est anima gressibilc, et non aquaticum : ergo homo est per diffinitionem et in eo quod quid est, animal gressibile : hoc enim non est necesse sequi ex dictis sive praemissis : sed accipit illud sine probatione.

Et hoc quia ante diximus divisionem producendo ad omnes differentias imponendas in hominis diffinitione, ut ulterius divideremus gressibile in bipeset quadrupes, et hoc ulterius in rationale vel irrationale, et hoc iterum in mortale et immortale, ut sic usque ad ultimum indivisibile deduceretur divisio, nemo calumnietur : quia quoad propositam intentionem, utrum in paucis vel in multis deducatur divisio, nihil differt: quia in omnibus est una et eadem ratio, et semper alterum dividentium accipit sine probatione : unde idem est in paucis et in multis dividere : et in sic procedentibus non fit usus syllogisticus : quia in usu syllogistico nihil accipitur, nisi quod probatur ex praemissis . ''Ratio autem hujus est : quia cum dicitur, homo est animatum vel non animatum, et negatur altera sic, non est inanimatum, tunc commune divisum cum negatione alterius dividentis ipsum idem alteri fit penitus. Quod sic patet : homo est animal vel non animal, : et dicatur, homo non est non animal, idem est ac si dicatur, homo est animal: et sic ex ista, non est non ani-

mal, non probatur ista secundum rem, sed est idem illi et petitur in illa, et non probatur.

Qui enim diffinitionem vult syllogizare, oportet quod syllogizet eam ex convenientibus diffinitioni : et hae sunt causae concludentes eam in eo quod quid est: et hoc non facit syllogismus divisivus. Cujus ratio est, quia quaeramus quid prohibet esse quod quidem per divisionem acceptum est, praedicari de homine : et tamen non divisim nec simul necesse est praedicari in eo quod quid est: neque propter hoc quod sic praedicantur, sunt diffinitiones ostendentes quid erat esse : non enim quidquid praedicatur de aliquo per divisionem acceptum, est. diffinitio ejus.

Amplius ad idem ratio est alia : quia quaeramus quid prohibet aut in divisione apponere aliquid quod non est in diffinito sicut diffiniens, et quid prohibet etiam per divisionem auferre vel omittere aliquid, quod tamen est in diffinito sicut diffiniens ipsum, quamvis in diffinitione non sit acceptum : aut quid prohibet etiam in divisione excellere, hoc est, per excellentiam dividere substantias, ut si dicatur, homo est ens. Entium autem aliud actu et aliud potentia: cum tamen excellentia non sint ponenda in diffinitione. Patet igitur quod via veniendi in diffinitionem non est syllogismus divisivus. Haec quidem igitur dimittantur, quia ad probationem propositi sufficiunt ea quae dicta sunt.

Contingit solvere, ita quod dicunt per divisionem concludi diffinitionem in accipiendo omnia adjacientia in eo quod quid est praedicari de diffinito et essentialiter, et quod est sic facere divisionem in proximum id quod consequenter est priori accepto, et quod divisio fiat per substantialia et immediata, et tertio quod nihil relinquatur indivisum usque ad ultimum indivisibile in quo stat divisio quod ulterius dividi non potest. Hoc autem est necessarium, quod sic fiat et ducatur divisio, quia id in quo ultimo stat, jam oportet esse individuum sive indivisibile specie, hoc est, secundum formam, quod formaliter ulterius non possit dividi.

Sed haec solutio nulla est, quia omnibus quae dicta sunt observatis, non habet divisio formam syllogismi probantis diffinitionem de diffinito esse in eo quod quid est. Syllogismus enim non ponit, neque accipit quod non est per se notum vel notius : divisio autem accipit non probatum, ut dictum est. Sed si divisio vel divisivus syllogismus verus est, cognoscere facit diffinitionem : tamen alio modo quam probando via syllogistica facit hoc : et hoc quidem non est inconveniens, neque contra ea quae dicta sunt : quia ratio inducta non dicit quod nihil faciat ad diffinitionem, sed quod via syllogistica diffinitio ut diffinitio de diffinitione probari non potest.

Hoc autem patet in syllogismo, quod etiam inducens et concludens ex inductione fortasse non demonstrat (hoc est, non vere probat) cum ex posterioribus procedat: et tamen ostendit aliquid quocumque modo ostensionis ex notis quoad sensum : unde quamvis aliquid faciat dividens ad diffinitionem, tamen syllogismum non dicit ille, qui ex divisione vult probare diffinitionem. Et hujus adhuc aliud est simile : quia sicut in conclusionibus quae concluduntur enthymematice sine mediis in quibus deest aliquid quod facit evidentiam ostensionis, si aliquis dicat, quoniam his existentibus (quae entlrymematice praemissa sunt) necesse est hoc esse quod conclusum est, post conclusionem factam contingit adhuc interrogare, propter quid sequitur conclusio? eo quod medium et ordinatio propositionum in figuram et modum differunt, quae faciunt consequentiae evidentiam. Sic etiam aliquo accepto per divisionem, et conclusa tandem diffinitione contingit interrogare, propter quid sequitur conclusio? quia in divisione non sunt ea ex quibus de necessitate via syllogismi concludatur diffinitio, eo quod haec sunt sicut dictum est: unde in terminis divisis (hoc est, per divisionem

acceptis) cujuslibet illationem post conclusionem contingit interrogare, propter quid sequitur conclusio? quia non est probata per praemissa, sicut patet in exemplo. Ut si quis volens diffinitionem hominis colligere, quaerit quid est homo per diffinitionem, et accipit per divisionem hanc : aut animatum, aut inanimatum : et non est inanimatum : ergo est animal : et habito quod est animal, accipiat per eumdem modum divisionis, quod est mortale: et ulterius dicendo accipiat quod est pedes habens, gressibile scilicet et non volatile, nec natatile, et hoc sine pennis, secundum unamquamque quidem appositionem differentiae per divisionem acceptae contingit quaerere, propter quid sequitur? et ideo non est probata. Dividens enim sic dicet et demonstrabit sive ostendet divisione (hoc est, quod opinatur ex divisione) ostendendo quod scilicet omne animal mortale aut immortale sit: hoc autem facit accipiendo et supponendo. Haec autem ratio omnis (hoc est, tota) sic per divisionem collecta, non est diffinitio conclusa et probata per syllogismum dico divisivum : quia non probat diffinitionem propter quid, quamvis divisione demonstravit (hoc est, aliquo modo declarationis ostendit) ea quae ponuntur in diffinitione : sed tamen diffinitio non fit syllogismus concludens diffinitionem in eo quod quid est esse. Unde in Arabica translatione illud sic est : jam ergo manifestum est quod diffinitio possibile est ut extrahatur per viam divisionis, et quia impossibile est ut sciatur per viam syllogismi.

Attendendum autem est hic, quod cum syllogismus divisivus sit syllogismus dialecticus, non videtur esse peccatum in ipso, praecipue cum utraque praemissarum notior sit conclusione, cum sic dicitur, homo est animal, vel non est animal: sed non est animal: ergo est animal: et sic non erit ibi petitio principii, ut in praehabitis dictum est. Adhuc autem com- muniter dicitur quod si in syllogismo divisivo probarentur praemissae, non esset petitio principii: cum autem non probatur, tunc est principii petitio : quia commune quod dividitur, est negatione alterius dividentis idem cum reliquo : et ideo petitur in ipso, ut ante dictum est. Et quamvis in tali processu non est peccatum contra syllogismum dialecticum, tamen est peccatum contra demonstrationem, quia non est per causam: cum enim sic proceditur : homo est animal, vel non animal, haec vera: et cum assumitur : sed non est non animal: ergo est animal: haec propositio, non est non animal, non est causa conclusionis: non enim est ideo animal, quia non est non animal : sed si una est causa alterius,potius e converso ideo non est non animal, quia est animal .

Attendendum etiam quod si aliquis dividendo percurrat per proximas differentias dividens prius acceptum et omittat aliquid, et primum postea conjungat sequentibus, non faciet diffinitionem explicantem totum esse rei proprie : ut si aliquis diffiniens hominem dicat, quod homo est corpus rationale mortale : multa enim inter corpus et rationale omissa sunt, quae non explicantur in diffinitione.

Et si objicitur quod est oratio explicans esse et convertibilis : ergo est diffinitio. Respondetur quod non est proprie diffinitio, quia non potest explicari quod est in esse ipso vel quidditate : et ideo extenso nomine et non proprie dicitur diffinitio.

Si autem objicitur quod in qualibet diffinitione explicite secundum hoc oportet ponere omnia superiora genera usque ad ultimum, Dicendum quod hoc non sequitur : quia posito genere subalterno ponuntur omnia superiora quae actu et intellectu sunt in ipso : sed non est sic de differentia, quia inferior differentia non continet in se superius genus, eo

quod differentia non dicit aliquid conjunctum ex genere et differentia : et ideo non ita intelligitur genus in differentia, sicut significatur in ipsa secundum intellectum. Sed si intelligitur genus posita differentia, hoc sic intelligitur, ut potentia intelligatur posito actu : non tamen sic, quod potentia aliquis sit actus : et ideo ex genere remoto et differentiis ultimis et proximis diffinito, proprie loquendo diffinitio fieri non potest.