CAPUT XII.

An idem sit diffinitio et demonstratio aliquo modo, et qualiter se habeat diffinitio ad demonstrationem.

Nunc consequens est determinare an idem sit diffinitio et demonstratio , an non, et quomodo se habet diffinitio ad demonstrationem. Adhuc autem praemittere oportet quot et quae sunt genera diffinitionum, ut de quolibet genere sciatur qualiter se habeat ad demonstrationem.

Dabimus igitur primo quatuor diffinitionum genera, et sumemus omnia illa secundum illam rationem diffinitionis de qua dicit Aristoteles, quod diffinitio generaliter dicitur ratio ipsius quod quid est, hoc est , ratio quidditatem significans : quia enim est diffinitio aliquid rei quae significatur per nomen, manifestum est quoniam etiam aliqua erit ratio ipsius communis , qua dicitur quid significat ipsum nomen : aut etiam quae est ratio altera nomina ponens ad nominis declarationem : quod idem est cum eo quod dictum est, oratio explicans nominis significationem : nomen enim habet implicite idem quod explicat oratio significationem nominis declarans, et hoc sub aliis nominibus positis quae magis nota sunt quam ipsum nomen. Haec igitur est diffinitio quaedam significans id quod dicitur per nomen, ut quid significat illud nomen quod datur triangulo secundum quod triangulus est, ab ipsius rei forma impositum : si enim esset nomen ab accidente impositum, non daretur de ipsius significatione talis ratio sive diffinitio : haec autem significat quo.ddam quid est, quod (hoc est, quam diffinitionem) vere habentes (in quantum per ipsam innotescit nomen) et quod genus diffinitionis vere habentes, quaerimus ulterius, quia est, vel si est : et quaerimus propter quid, quando accipimus si est. Difficile autem est per talem diffinitionem accipere : quia est res de his quae nescimus alio modo quam per nominis expositionem , quia sunt, et an sunt. Causa autem hujus difficultatis est dicta prius : quia per talem nominis expositionem de re quacumque neque scimus si est vere, neque scimus vere si non est : sed aut (hoc est tantum) secundum accidens scimus per talem rationem nominis de re si est, aut si non est. Hoc autem accidens est, quia nescimus nisi in quantum in apprehensione cadit per nomina, et non scimus per rei essentialia. Haec igitur nominis declaratio est una.

Ratio autem una, hoc est, altera de re ipsa data, est duplex, secundum quod duplex est unum : est enim unum ordine et connexione multorum : unde sicut unum dicitur Illas, hoc est, versus Homeri de historia Trojana, quae connexio est multorum, et ordine unum : et haec unitas vocatur conjunctio multorum ad invicem : et huic similis est ratio subje-

cti, quae datur ex genere et differentiis, ad unum ultimum complementum ordidinata per modum ordinis quo potentiae plures ordinantur ad actum unum : et haec est diffinitio quae extra stat, et non ingreditur demonstrationem, ut in ante habitis diximus, et est principium demonstrationis extrinsecum. Alia vero ratio est unius vere : et hoc est unum de uno ostendens,et non est,secundum accidens (hoc est,secundum accidentalia data, sed per substantialia dicentia et quid et propter quid) sicut est diffinitio passionis, quae dicit esse unius de uno subjecto, in quo et per quod diffinitur.

Una quidem harum diffinitionum est terminus, et haec est diffinitio subjecti conjungens substantialia subjecti usque ad terminum qui est ultima differentia. Unde dicitur terminus : quia est termini (hoc est, subjectD usque ad ultimum actu terminati. Alia vero (quae est passionis terminus) est etiam passionis ratio demonstrans passionem de subjecto, et est propter quid dicens causam propter quam passio est in subjecto , Propter quod prima quidem diffinitio significat quid est subjectum, sed non demonstrat sicut ingrediens per substantivam demonstrationem, sed est principium demonstrationis stans extra et statuens subjectum et confirmans illud contra illum qui forte diceret subjectum proprium non esse. Illa vero diffinitio passionis quae posterius et post subjecti diffinitionem dicens quid et propter quid, manifestum est quoniam erit ut demonstratio ejus diffinitionis quod quid est, hoc est, illius diffinitionis quae solum dicit quid est passio : quia illa concluditur sicut et ipsa passio. Manifestum quia illa quae dicit quid et propter quid, erit ut demonstratio, positione differens a demonstratione . Hoc autem diversi diversimode exponunt. Dicunt enim quidam breviter : se absolventes, quod positione differre est per concretum et abstractum differre: quia cum in demonstratione concluditur, ut in subjecto est, oportet eam accipere in concreto sic, ignis extinctus in nube tonat. Cum autem sumitur ut diffinitio (eo quod diffinitio significat quidditatem) oportet quod significetur ut in abstracto sic, tonitru est ignis extinctio in nube, vel sonitus extincti ignis. Aliter dicunt alii et subtilius, quod talis diffinitio dicens quid et propter quid, continet omnia quae sunt in demonstratione alio ordine positionis, quam in demonstratione sunt: dicendo enim sic, tonitru est in nube aquosa ignis extincti sonus continuus, ibi est subjectum demonstrationis nubes, et medium demonstrationis ignis extinctus , et major extremitas sonus continuus. Sed in boc differt, quod extremitas quae in diffinitione est ultima, in demonstratione est prima : et subjectum quod primum est in diffinitione, est tertium in demonstratione : et minor extremitas de qua major extremitas est concludenda, et medium est positione medium.

Ista ergo quae dicunt, Alf arab ius dicit (ut in ante habitis expositum est) quod differt positione : quia talis diffinitio in demonstratione partim ponitur in majori propositione, partim in minori, et partim in conclusione. Id enim quod dicit quid passionis tantum (quod est major extremitas) ponitur in majori : medium autem dicens propter quid, ponitur in minori cum subjecto : et subjectum et id quod dicit quid passionis, ponitur in conclusione : et ita quod continue positum est in diffinitione, interruptam et discontinuam positionem habet in demonstratione, et sic positione differt a demonstratione in qua ponitur : ita quod praepositio a dicat causam differentis positionis: quia demonstratio hoc exigit in ordine praemissarum ut sic differentem accipiat (ad ea quae in diffinitione continua sunt) positionem.

Differt enim dicere in demonstratione et demonstrare id quod tonat (hoc est, quod alicui tonus inest ut passio et praedicatum) et dicere diffiniendo quid est tonitru : differunt enim dicere id quod tonat in eo quod tonat, et dicere quid est tonitru. Dicet enim sic ille qui dicit

quod hoc tonat, et demonstrat quod hoc tonat, sic, quod propter hoc tonat hoc vel illud, quod extinguitur ignis in nubibus. Dicens autem diffinitive quid est tonitru , dicet quod tonitru est extinctio ignis in nubibus, hoc est, sonus extinctionis ignis in nube : quid enim passionis aliquando subticetur, eo quod manifestum est, sicut in ante habitis dictum est. Propter quod patet quod eadem ratio (hoc est, diffinitio dicens quid et propter quid) alio modo (hoc est, diverso modo) dicitur : et sic quidem demonstratio continua, hoc est, omnia habens quae diffinitio continua habet. Sic autem (hoc est, alio modo sumpta secundum positionem) continua diffinitio et dicens quid et propter quid. Tres igitur jam sunt determinatae diffinitiones, nominis scilicet et subjecti, et passionis, quae dicit quid et propter quid.

Amplius adhuc praeter dictos terminos est alius terminus qui est dicens quid passionis ex solis essentialibus passionum : sicut si dicatur, quod tonitru est continuus sonus in nubibus : et talis terminus est qui est ipsius demonstrationis conclusio, quia concluditur sicut passio. Illa vero quae est in medio inter hanc et illam, quae dicit quid et propter quid, est diffinitio ipsius quid est subjecti et est indemonstrabilis : quia neque concluditur, neque demonstrationem ingreditur. Una (hoc est, altera) quae est passionis dicens quid et propter quid, sicut syllogismus demonstrativus casu differens a demonstratione in hoc quod una pars cadit in diversum cum alia. Tertium autem terminorum genus est, quod est ipsius demonstrationis conclusio. Diffinitio igitur nominis demonstrat quid significat id quod dicitur. Diffinitio passionis dicens quid et propter quid, principium est demonstrationis ingrediens in substantiam ejus. Diffinitio autem passionis dicens quid, est sicut id quod concluditur. Diffinitio autem subjecti dicens quid subjectum, neque ingreditur, neque concluditur : et ideo medium istorum dicitur sic- ut dicitur medium per abnegationem extremorum.

Manifestum igitur ex dictis est, et qualiter ipsius quod quid est, est demonstratio, hoc est, diffinitionis, et qualiter non : et quorum sive quarum diffinitionum sive terminorum est demonstratio, et quorum terminorum non est demonstratio. Amplius autem ulterius manifestum est ex dictis, diffinitio quot modis dicitur, et qualiter quod quid est (sive diffinitio) demonstratur (hoc est, demonstratione concluditur) et quomodo non demonstratur : quia diffinitio subjecti et passionis quae dicit quid et propter quid, non de-

monstratur : sed illa quae dicit quid tantum passionis demonstratur, et quorum terminorum est demonstratio, et quorum non est demonstratio. Adhuc autem ex dictis manifestum est etiam, quomodo se habet diffinitio ad demonstrationem, et quomodo contingat ejusdem esse diffinitionem et demonstrationem, quia incomplexi ejusdem sunt sicut passionis, et complexi quod est passionis dicens quid tantum diffinitio : et qualiter non contingat ejusdem esse diffinitionem et demonstrationem : et sic quae quaesita sunt in praecedentibus soluta sunt.