CAPUT IV.

Quot et quae in divisione sunt consideranda.

Ad probandum autem terminum (hoc est, diffinitionem) per divisiones, tria oportet conjecturari. Ad probandum autem dico, et ut pro medio per divisionem diffinitio habeatur, et ut ostendatur perfecta esse diffinitio. Primo quidem conjecturandum est, quod accipiat talia praedicamenta (hoc est praedicata) per divisionem quae praedicentur in eo quod quid est. Secundum autem est (quod conjecturandum est) quod haec (quae praedicantur in eo quod quid est) accipiat ordinatim, semper actum proximum cum proxima potentia ponendo, et semper minus commune est post magis commune ordinandum, et accipiat quid primum aut secundum, et sic de aliis. Et tertio commensurandum hoc esse hoc quod diffinitur, et nihil superfluum et nihil diminutum sit, quam quod haec sint esse diffiniti.

Est autem horum unum primum quidem, quod praedicatum insit et in quid praedicetur:hoc enim oportet considerari, et quod insit, et quod insit ut quid : unde hoc primum (quantum ad inesse) oportet per artem indagare quam in Topicis posuimus, sicut ad accidens inesse : quia ibi docetur inesse simpliciter, quod oportet per methodum accidentis considerare et colligere, quoniam est et inest simpliciter : in quantum autem inest ut quid, oportet per methodum colligere de genere, quae in quarto traditur Topicorum, et sic probare, quod praedicata insunt et in quid.

Id autem quod ad diffinitionem exigitur, est ordinare sicut oportet, quod fuit secundum enumeratum inter conjecturanda, si primum (hoc est primitus) in divisione et diffinitione accipiant genus communissimum , quod sicut praedicatum omnibus sequentibus inhaeret. IIIi vero ut subjecto non inhaerent omnia. Necesse enim tale aliquid in omni coordinatione esse, quod de omnibus est communissimum. Hoc autem sic accepto secundo hujus ordinis gradu, aliorum inferiorum primum illi adjungere oportet : quia in inferioribus idem modus est accipiendi quod secundum habentium (hoc est, consequentium) illi secundo immediate adjungatur: remoto enim a divisione, quia jam acceptum est et positum quod est sursum (hoc est, supremum) quod per divisionem non accipitur, sed in inferiora dividitur : tunc post hoc aliorum inferiorum primum est accipiendum, et supremo conjungendum. Similiter faciendum est in omnibus aliis.

Quod autem omnia haec simul collecta sint (quod tertium fuit inter ea quae conjecturanda sunt) manifestum est ex eo quod recipimus primum secundum divisionem quod est genus : quoniam totum

simul cum primo genere acceptum, aut homo quidem diffinitum est, aut animal : homo quidem si species specialissima diffinienda est, animal autem si species subalterna. Cum autem hoc (quod additum est generi proximo) totius differentia, hoc est, generis, et quando simul congregatum est ex genere et differentia, a toto diffinito quod compositum est ex omnibus diffinientibus, specie et forma nihil differt : quia omnia quae formaliter sunt in diffinito, simul colligit diffinitio.

Amplius autem hoc manifestum est : quoniam in diffinitione neque plus apponitur quam est in diffinito : omnia enim quae sunt de numero eorum quae sunt in eo quod quid est, accipiuntur, quae ex tali divisione colliguntur : neque a primo usque ad ultimum talium nihil penitus deficit quod relictum sit : si enim aliquid deficit, hoc est utique aut genus, aut differentia : genus quidem non deficit, quia hoc primum est quod positum est et est acceptum prius ante alia cum differentiis per ordinem secundum divisionem acceptis sibi adjunctis : differentiae autem omnes sub genere usque ad speciem quae diffinitur, continue acceptae per divisionem et collectae continentur cum genere usque ad diffiniti speciem : non enim amplius ultra speciem diffinitam sunt ultima, quae sint speciem diffinitam ulterius dividentia : si enim essent aliqua ulterius dividentia formaliter id quod diffinitur, tunc sequeretur quod ultimum diffinitum (quod est species specialissima) differret specie, hoc est, quod praedicaretur de pluribus differentibus specie, quod est impossibile, cum sit species specialissima.