CAPUT V.

De dubitatione Mennonis et solutione.

Hic autem ut perfectior sit doctrina, interponenda est dubitatio Mennonis et solvenda, quamvis hoc ad metaphysicum pertinere magis videatur. Scias ergo quod dubitatio Mennonis super antiquissimam Anaxagorae opinionem de latentia formarum fundata est qui dicebat omnes formas per motum accipiendas, jam intus esse in quolibet accipiente eas, sed latere et non apparere, et per motum non nisi depurari materiam ut appareat quod intus latebat : et dabat exemplum de metallo vel lapide pretioso, cujus splendor etiam quando rudis est, jam intus est, sed per tersionem et politionem praeparatur ut appareat, sicut dicunt et Damascenus et Gregorius Nyssenus, qui sic hanc opinionem exponunt. Hanc autem probaverunt sic, quod nihil exit in ac- tum de potentia, nisi per id quod existit in actu in eodem : quia oportet quod agens in motu conjunctum sit mobili quod movetur : si ergo educens materiam in actum conjunctum materiae, in actu sit, nihil recipit materia nisi quod prius secundum actum fuit in ipsa : et sic moveri secundum formam, nihil est nisi de occulto et secundi m actum in extrinsecus existente venire ad apertum.

Similiter autem dixerunt esse in anima in acceptione veritatis intellectualis et moralis : eo quod putabant ita se habere intellectum ad virtutem, sicut se habet materia ad formae susceptionem. In quo errore etiam fuit Theophrastus, quamvis ab ipso magistro suo Aristotele correctus fuerit, ut dicit Commentator super tertio de Anima ; et ideo dixerunt intus esse scita simpliciter, sed latere, eo quod intellectus in hominibus non est possessus vel adeptus, sed potius passionibus et phantasiis involutus et impeditus : adeptum enim vel possessum intellectum vocant, quando homo libere et sine impedimento potest ex facilitate converti ad intellectum purum et verum sui puritate per aversionem sui a passionibus et phantasiis : et tunc dicunt talem intellectum omnia invenire apud seipsum, et per doctrinam depurationem fieri et per assuefactionem boni : per syllogismum autem et inductionem nihil accipere novum, sed omnia habentem intellectum reduci ad illius vel illius actualem considerationem : quod tamen simpliciter ante habuit in seipso.

Hi autem suae positionis potissimas dabant quinque rationes. Una quidem quae dicta est, quod si nihil sit in actu, nisi per id quod in actu est, et per id quod facit in actu esse : conveniunt tamen ei quod fit et mutatur de potentia in actum.

Secundam autem dicebant esse quae superius posita est, quod si scita non sunt intus, quod nihil scitorum cognoscitur quando invenitur : quia non cogno-

scitur, nisi simile simili, sicut in primo de Anima probatum est in Empedoclis opinione. Cujus igitur non est simile in discente, nunquam cognoscitur.

Tertia fuit cui maxime innitebantur : quia formae formantes omnem rem, ante rem formatam sunt, sicut sigillum ante ceram : et cum formans quod vocatur in physicis formativum, semper sit intra formatum, sicut patet in omni generatione : formativum autem non format, nisi ad suam speciem, et nihil aliud format, nisi suam speciem transferendo in formatum : oportet quod omne formatum per speciem suam fuerit ante simpliciter intra id quod formatur : propter quod dicebant semen generationis esse parva animalia, sed actu animalia in specie illius conservata : et ita dicebant intellectum agentem in anima (qui est omnia intellecta facere) esse habitum actu omnem speciem sciri apud se habentem. Haec igitur est ratio tertia istorum.

Quarta ratio ipsorum quamvis infirma sit, tamen videbatur eis fortis, et propter hoc frequenter posuerunt eam, scilicet quod debilis non agit in fortius, et ignobilius non agit in id quod est nobilius : exteriora autem debiliora sunt et ignobiliora quam anima : ergo non agunt in ipsam : agerent autem si a sensibus et sensibilibus acceptis ad scientiam et virtutem proficeret anima : hoc igitur modo non perficitur : et perficitur vel ab extrinsecis, vel ab intrinsecis : ergo relinquitur quod intrinsecus habet quibus perficitur, et non accipit ea per inventionem vel doctrinam.

Quinta ratio est, quae in ipso libro Mennonis continetur, et est quasi per instantiam : quia si acceptio veritatis intellectualis vel moralis esset per studium vel doctrinam : tunc ubicumque talia essent, ibi esset virtus : sed non est ita : videmus enim aliquando pessimos ab optimis viris educatos et doctos, qui nec doctrina neque educatione nec exemplo boni profecerunt : a doctrina igitur et consuetudine non est acceptio virtutis. Super has igitur tales rationes positiones suas Stoici fundaverunt.

Has igitur quae dictae sunt impugnaverunt Peripatetici, rationes inducentes quae superius dictae sunt, maxime ad inconveniens et impossibile ducentes : quia secundum hoc non est doctrina neque disciplina : quia nihil novi accepimus in utrumque : omne enim quod discit immemor recordatur, et omnis generatio est tantum alterans de occulto ad manifestum : et hujusmodi inconvenientia multa accidunt valde.

Ad haec igitur secundum BOEtium sic respondetur : quia ea quae accipiuntur per motum et mutationem et doctrinam et assuetudinem, intra quidem sunt universaliter et secundum potentiam : scibilia enim secundum habitum principiorum priorum sunt intra, quae statim sciuntur terminis cognitis, et quae nullus discipulorum accipit a docente sive magistro, ut de quolibet est affirmatio et negatio vera, et quod totum est majus sua parte, et hujusmodi : generaliter enim verum est, quod intellectus possibilis nihil accipit, cujus apud se non habet lumina prima, quae sunt quasi instrumenta et media ad alia recipienda et ad quae examinat et cognoscit quaecumque inventa, et scit utram sint vera vel falsa : et haec communissima et prima veri et boni quod adipisci potest per virtutem et intellectualem et moralem, sicut principiatum examinatum ad sua principia, et ad haec cognoscit. Et ideo dicit BOEtius quod universalia retinet intellectus et singularia perdit. Et hoc est quod dictum est, quod secundum quid praescit, et simpliciter non praescit sed ignorat : quamvis enim res in universali sit et incorruptibili et in principio quod nobilius est principiato, tamen scientia in universali non est nisi

secundum potentiam et secundum quid: scientia autem in particulari sive in propria natura et in agere, est scientia simpliciter : quia res in suo universali non est nisi universaliter et secundum potentiam et secundum quid : et sicut se habet ad esse, sic se habet ad scire. Hoc igitur modo non scitur nisi secundum quid, et simpliciter ignoratur : et in materia hoc modo est secundum quid, et simpliciter non est : et generatur simpliciter, et secundum aliquid quod fuit in materia, non generatur.