METAPHYSICORUM LIBRI XIII

 LIBER PRIMUS QUI TOTUS EST DE STABILITATE HUJUS SCIENTIAE ET STABILITATE PRINCIPIORUM QUAE SUNT CAUSAE.

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 TRACTATUS III.

 CAPUT I. De acceptione specierum ei causarum.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 . CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV,

 CAPUT XV.

 TRACTATUS IV

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 TRACTATUS V

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VIT.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 LIBER II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT LX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 LIBER III METAPHYSICORUM. DE QUAESTIONIBUS A PRINCIPIO QUAERENDIS

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 CAPUT XTIT.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 CAPUT XVII.

 CAPUT XVIII.

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 CAPUT XXII.

 LIBER IV

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 TRACTATUS IV

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 LIBER V

 TRACTATUS I

 CAPUT I. De distinctione principii sive initii.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII. De modis unius.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II .

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII. De modis diversi et differentis, etc.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI. De modis priorum ei posteriorum.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV. De potestate agere et de potestate pati.

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 TRACTATUS III. DE GENERIBUS ACCIDENTIUM.

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII. De modis relativorum.

 TRACTATUS IV

 CAPUT I. De modis perfecti.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 TRACTATUS V DE PARTIBUS ENTIS, QUARUM ESSE EST IN HABITUDINE ET RELATIONE SIVE COMPARATIONE QUADAM.

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V. De habere et modis ejus.

 TRACTATUS VI

 CAPUT I. De modis ejus quod dicitur ex aliquo.

 CAPUT II.

 CAPUT III. De distinctione modorum totius.

 CAPUT IV.

 CAPUT V. . .

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 LIBER VI

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II. Quod tres sunt theoricae essentiales.

 CAPUT III.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 LIBER VII

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X,

 CAPUT XI.

 CAPUT XII.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 CAPUT XII.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 TRACTATUS IV

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 TRACTATUS V

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V. De causis erroris ponentium ideas, etc.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 LIBER VIII

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 LIBER IX

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 TRACTATUS IV

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 LIBER X.

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VITI.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XL

 LIBER XI

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX. . .-

 CAPUT X.

 CAPUT XII.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT Xl.

 CAPUT XII.

 CAPUT XIII.

 CAPUT XIV.

 CAPUT XV.

 CAPUT XVI.

 CAPUT XVII.

 CAPUT XVIII.

 CAPUT XIX.

 CAPUT XX.

 CAPUT XXI.

 CAPUT XXII.

 CAPUT XXIII.

 CAPUT XXIV.

 CAPUT XXV.

 CAPUT XXVI.

 CAPUT XXVII.

 CAPUT XXVIII.

 CAPUT XXIX.

 CAPUT XXX.

 CAPUT XXXI.

 CAPUT XXXII.

 CAPUT XXXIII.

 CAPUT XXXIV.

 CAPUT XXXV.

 CAPUT XXXVI.

 .CAPUT XXXVII.

 CAPUT XXXVIII.

 CAPUT XXXIX.

 TRACTATUS III

 CAPUT I.

 CAPUT II

 CAPUT III.

 CAPUT IV. De improbatione erroris Avicennae,

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 LIBER XII

 TRACTATUS I.

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 TRACTATUS II

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 CAPUT V.

 CAPUT VI.

 CAPUT VII.

 CAPUT VIII.

 CAPUT IX.

 CAPUT X.

 CAPUT XI.

 LIBER XIII

 TRACTATUS I

 CAPUT I.

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

 TRACTATUS II

 CAPUT I,

 CAPUT II.

 CAPUT III.

 CAPUT IV.

CAPUT V.

Qualiter ista scientia per hoc quod est de eo quod vere bonum est, principalis est et princeps scientiarum.

Eodem autem delectationis modo determinatur, quod ista scientia principalis est et princeps scientiarum. Quaecumque enim scientiarum practicarum non ignorat cujus causa agenda sunt singula, non in uno, sed. in omnibus agendis, illa maxime principalis est et magis principalis servili quae subservit ad illud : et

hoc quidem jam in primo Ethicorum nostrorum ostensum est a nobis . Est enim hoc videre in quibusdam et in omnibus : in quibusdam quidem, sicut in equestri, gladiatoria, et fraenifactrice, et militari. Militaris enim non ignorat quod est cujus causa agenda sunt singula in his artibus et quae cognatae sunt istis. Equestris enim quae docet currere equos, et praeparare ad cursum, et omnem equi motum, respectum habet ad bonum militaris : quoniam illi praeparatur equus : cujus signum est milites equites ab equo esse denotatos. Ad idem autem bonum respicit factrix armorum et gladiatoria et sagittatoria et fraenifactrix artes, et sunt omnes istae militari ancillantes et subservientes istae artes : et militaris quae bonum cognoscit et finem omnium istarum, ordinat istas, et est princeps omnium istarum. In omnibus autem agendis apparet hoc verum esse in civili, quae quia humanum bonum publicum non privatum considerat, omnes ordinat ad bonum humanum subservientes, sicut militarem, praetoriam, senatoriam, praefecturam, religionis cultricem, mercatoriam, et omnes his cognatas, et ideo omnium praedictarum princeps est et ordinat eas: sicut enim jamdudum in ante habitis diximus, illius est ordinare, cujus est cognoscere rationes et causas ordinis : bonum autem humanum publicum est causa et ratio ordinis in his omnibus : et ideo civilis in omnibus his ordinat. Si igitur principalior est, quae considerat uniuscujusque bonum, principalissima erit et princeps omnium aliarum quae considerat id quod est omnium in omni re rei bonum. Bonum autem omnis rei est, quod in omni et tota natura rerum est bonum, secundum quod diximus in VIII Physicorum , quod natura est causa ordinis in omnibus : bonum autem quod omni naturae est bonum, est participatio divini intellectus secundum quod ipse est efficiens et for- ma et finis universaliter entis sive universitatis. Ad hoc enim est omne quod est, et propter illud agit omne quod agit, et ipsum est causa ordinis secundum omnem gradum omnis entis : quia vicinius illi esse est ipsum nobilius, et per plura participare : et semotum esse ab ipso, est ipsum minus nobile, et per pauciora participare : et sic per modum participationis unumquodque disponitur in gradu universitatis, et per hoc est causa ordinis universi, et uniuscujusque naturae malum nihil aliud est, nisi infirmari et corrumpi in modis commensurationibus sive proportionibus et habitudinibus participandi bonum illud secundum gradum uniuscujusque naturae debitum : perfici vero in bono illo est vigorari, et secundum totum esse commensurari proportionaliter sibi secundum naturam et habitudine optima participare illud secundum analogiam unicuique gradui entis debitam. Hoc igitur bonum est in prima causa, sicut victoria totius exercitus est in duce exercitus. In exercitu autem quidam secundum parum participant victoriae bonum, ut sternentes equos et coquinantes militi. Quidam autem plus, ut armantes militem. Alii vero propinqui, sicut pugnantes milites. Alii eminenter participant, ut vexilliferi. Totum autem ipse dux ordinans et continens exercitum totum. Hoc autem, sicut diximus, subtiliter in sequentibus hujus scientiae declarabitur. Sufficit enim quod nunc dictum est ad propositi ostensionem, quod scilicet ex omnibus quae nunc dicta sunt, in eamdem istam scientiam cadit nomen quod quaesitum est hic, et hoc est, quod sit philosophia prima ''maxime doctrinalis et scientiarum princeps. Ex inductis enim patet, quod oportet istam sapientiam esse theoricam, sive contemplationem esse omnium principiorum et primarum causarum non uniuscujusque secundum unumquodque, sed universaliter omnium

Ipsa erit speculatrix causae finalis omnium : et hoc est bonum in omnium natura : bonum enim hoc esse quod est cujus causa est omne quod est, una est causarum, et principalis scientia considerabit illam : et propter illud dignum est causam esse principalissimam et principium omnium scientiarum.