CAPUT III.

Et est digressio declarans numerum et ordinem quaestionum inductarum.

Nos autem non omnes disputabimus nec solvemus inductas quaestiones : eo quod quibusdam earum disputatis et solutis, facile est determinare de aliis : licet enim omnes inductae quaestiones sint de principiis, tamen quaedam earum sunt de principiis secundum quod theoria veritatis fit super ea, sicut duodecim a principio secundum ordinem inductae : aliae autem quindecim sunt de ipsa natura principiorum. Principia autem, secundum quod theoria veritatis est de eis, dupliciter considerantur, ex parte scilicet speculationis in qua secundum rationem scientiae uniuntur speculata omnia, quae reducibilia sunt in unum genus speculationis : aut ex parte speculatorum., secundum quod genus speculationis unum multiplicatur in speculatis secundum diversas speculatorum rationes. Et secundum primum modum quo speculata Uniuntur in uno genere speculationis, sunt acceptae quatuor quaestiones primae : secundum autem modum alterum, sunt sumptae octo quaestiones quae sequuntur.

Inter quatuor autem prime tres priores sunt de unione quam potest facere theoria sub scientia una : et quarta est de ipsa ratione et dignitate talis scientiae. Primae autem tres diversificantur secundum principii rationem ex qua informatur speculatio. haec autem est triplex : est enim principium primum ex quo est aliud : si ergo sit principium essendi, habet rationem causae secundum causae diversitatem : et quaeritur de hac diversitate si est reducibilis in scientiam unam, et haec est quaestio prima. Et est principium non esse, sed cognitionis : et de hoc quemadmodum reducatur ad scientiam est quaestio secunda. Et est principium primum et principale ejus quod est substantia : et de hoc qualiter in scientiam incidit, est quaestio tertia. Quarta est de principalitate et natura hujus scientiae. Per jam dicta patet ordo et connaturalitas inductarum quaestionum, et qualiter determinatio secundae et tertiae dependet a determinatione primae et quartae, sicut patebit in sequentibus. Ita in octo autem sequentibus, quia patet quod primae duae sunt de subjectis speculationis, et sequentes sex sunt de per se accidentibus : et inter duas primas prima est de divisione primi entis secundum naturam., et secunda est de divisione ejusdem secundum quorumdam positionem, secundum quod de ipsis est scientia. Sex autem quae sunt de per se accidentibus, diversificantur secundum considerationem accidentis absoluti et comparati : absoluti quidem in genere vel specie considerati secundum quod habet comparationem ad subjectum cujus est per se accidens : aut secundum quod comparatur ut subjectum ad accidens proprium quod per se convenit ei. Septima enim est in. genere de accidente proprio absolute accepto. Octava, nona et decima sunt de accidente absolute in specie accepto. Et harum diversitas plana est per ea quae dicta sunt in praehabitis. Undecima vero est de accidente accidentium, et ultima est de accidente comparato : et de omni- bus dictis non quaeritur nisi secundum quod una scientia est de his, vel plures, sicut cuilibet patet per seipsum.

Aliae vero quindecim quaestiones sic dividuntur, quod primas novem sunt de principiis quae sunt causae secundum rem sive naturam earum acceptae. Sequentes autem sex sunt de his quae Pythagorici et Platonici posuerunt circa principia et causas. Inter noven autem primas tres sunt diversitates secundum tres causarum considerationes, et omnes praecipue sunt de causa formali. Cum enim principium et causa esse dicatur causa in quantum ab ipso causatum, et dicatur elementum in quantum est essentiale primum componens, potest esse quaestio, utrem remotum et confusum in re inventum sicut genus sit principium et elementum, vel propinquum determinatum et specificatum, vel etiam quod est pars esse vel id quod est totum vel esse causatorum : et peneshoc accipiuntur duae quaestiones primae. Hoc autem formali principio sic accepto dubitatur de ipso per comparationem ipsius ad aliud coessentiale principium quod est materia, utrum aliud sit ab ipso vel non : et si aliud, utrum separatum secundum esse : et si non separatum, utrum sit vel multiplicetur secundum materiam in qua est : et quia forma est natura et forma est anima, dubitatur utrum aliquid sit additum vel non : et penes hoc accipiuntur quatuor quaestiones sequentes, sicut cuilibet patere potest. Tertia autem diversitas sumitur penes esse principii formalis in se vel in subjecto , quod est materia in genere vel secundum materiae determinationem per potentiam ad motum et transmutationem et sic accipiuntur tres quaestiones consequentes, utrum numero vel specie sive rati one determinetur, et utrum corruptibilium et incorruptibilium sint principia eadem, et utrum principia corruptibilium et incorruptibilium sint incorruptibilia, sicut patere potest facile per ante dicta. Sex autem ultimarum quaestionum prima est de principio formali propter positio-

nem Pythagorae factam, sicut scitur ex his quae loquentes de positione Pythagorae determinavimus. Aliae autem quinque fiunt propter Platonis philosophiam : et primae quidem tres sunt de principiis primis quae non sunt elementa, sed sunt ante res praeliabentia eas simpliciter et immaterialiter, sicut dixit Plato : aliae autem duae sunt de his quae posuit esse principia et elementa. Tres autem primae differunt sic, quod prima inter tres est de modo ipsarum causarum, quae sunt principia praeliabentia de quibus quaeritur an sint universalia vel particularia quaedam. Sequentes autem duae sunt de modo causandi illarum causarum : quia Plato posuit formas aeternas causare : et ideo si modus causandi attenditur ex parte causae causantis, quaeritur utrum causent potestate vel actu causae existentes.

Si autem modus idem ex parte causati accipitur, quaeritur utrum causent cum motu vel sine : quia causatum non sine motu producitur, et tamen hujusmodi principia separata videntur materiam movere non posse. Ultimae autem duae sunt de his quae sunt principia et elementa : et penultima quidem est de substantia hujusmodi elementorum quae sit : et secunda est de modo, quoniam si mathematica sint substantia entium, cum ea quae sunt de substantia rerum in ratione sua concipiant materiam rerum, videbuntur talia non esse separata per rationem diffinitivam. E contra autem cum sint mathematica, separata esse videntur: et ideo insurgit quaestio, utrum sint separata. Ex dictis igitur ratio et ordo facile quaestionum manifestatur.