CAPUT II.

In quo ostenditur pluribus rationibus quod impossibile sit quorumlibet substantiam esse de numero universaliter dictorum.

Quod autem impossibile sit quorumlibet substantiam esse de numero universaliter dictorum, videtur multis rationibus. Primum quidem, quia id quod realiter est substantia singuli est propria singuli: et quae realiter non est in alio, nec contingit alii : universale autem quod a quibusdam dicitur esse substantia, est quod secundum actum commune est : hoc enim dicitur universale, quod pluribus inesse aptum natum est : et hoc esse commune et omnibus secundum actum inesse dicunt, qui universale substantiam dicunt esse omnium. Amplius si universale substantia est hoc modo quo ipsum commune omnium est, quaeramus cujus est substantia : aut enim est substantia omnium, aut nullius : quia una ratio est de omnibus illis quae clauduntur intra ambitum suae praedicationis : omnium autem non est possibile quod unum et idem secundum rem sit substantia communis, eo quod divisa et distincta sunt secundum suas substantias omnia. Sed si dicatur quod est unius solius, cum una ratione se habeat ad alia, sicut ad illud quod dicitur esse, oportet quod ipsum sit etiam omnia alia : quorumcumque autem est una substantia etunum quid erat esse secundum esse, ea sunt unum : ergo quae universale circuit ambitu suae praedicationis, sunt unum : et cum ponatur universale esse secundum id quod est in natura commune esse omnium, sequitur ex hoc quod omnia sint essentialiter unum : sic enim dixerunt quod univer- sale secundum id quod est natura quaedam et quidditas, est pars particularis. Si autem universale non universale nisi ratione commune diceretur, hoc esset verum : sed ex hoc non sequitur universale esse substantiam, sed potius esse substantiale, sicut diximus.

Amplius substantia secundum id quod est, non dicitur de aliquo subjecto ut subjecto : substantia, inquam, quae est realiter substantia entis : quia illa est propria : universale autem secundum esse universalis non secundum id quod est semper, dicitur de aliquo ut subjecto, sicut constat ex praehabitis : ergo universale non est substantia secundum esse universalis : et hoc quidem est necessarium. Sed quaeramus an sic quidem non contingat inesse universale eis quibus inest, sicut animal dicitur inesse in homine et equo, sicut quod sit quaedam quidditas ipsorum realis secundam id quod est unum existens in utroque, ut non dicatur quid in utroque, sed potius dicatur

quaedam ratio ipsorum, ita videlicet quod sicut dixit Plato, quod quid hominis et quid, equi sit diversum, et singulare sit utrumque et corruptibile, sed quaedam forma est incorruptibilis communis utrique, quae non est quid ipsorum, sed separata : et illa est ratio ipsorum per quam accipitur scientia incorruptibilis de ipsis. Si autem sic dicatur, nihil differt etiamsi omnium unum universale ratio dicatur esse omnium eorum quae sunt in substantia : quia per illam communitatem non unius erit substantia alicujus unius, sicut hoc universale, homo, substantia dicitur esse hominis istius in quo est : et tunc idem inconveniens iterum accidit quod prius : erit enim universale secundum, esse animalis substantia, et illius substantia erit in quo est ut specie sive forma substantia existens ut proprium illi : et quod est proprium illi, non inest aliis : et sic redit idem inconveniens quod prius : et hoc quidem se-

quitur ex hoc quod, universale ut ens aliquod secundum se existens unum de omnibus praedicari dicitur : quod non est verum : praedicatur enim ut esse substantiale, sicut per ante dicta manifestum est : et tunc non est substantia, sed est substantiale.

Amplius autem impossibile et inconveniens est hoc quod est universale secundum esse universalis esse partem et formam eorum quae sunt, et substantiae esse individuae designatae, sicut dicunt qui universale secundum esse universalitatis acceptum dicunt esse substantiam : impossibile enim et inconveniens est haec designata individua et substantiam quae vere est prima substantia, esse vel componi ex non substantiis. Et iterum impossibile est quod sit ex hoc quod est hoc aliquid, quia hoc est in se perfectum existens, et non habet rationem essentialis partis componentis substantiam. Sed hoc quod est secundum universale esse universalitatis est quale, sicut praeostensum est : et id ex quo est aliquid, est prius illo : ergo si particularis substantia quae vere substantia est, ex universali componitur secundum id quod est, sequitur quod ex quali componitur, et quod qualis sit prius ipsa substantia : et hoc quidem est impossibile : qualis enim neque ratione, neque tempore, neque generatione prius est quam substantia : passiones enim impossibile est esse priores substantia, quia si essent priores, tunc essent separabiles : et hoc non potest esse, quia in principio hujus septimi ostensum est quod per substantiam diffiniuntur, cum nihil sint nisi esse quoddam substantiae. Est autem hic advertendum, quod in veritate differentia est qualitas essentialis et generis et speciei constitutae : et ideo quia essentialis est essentia secundum se accepta, et non ab esse derivata, sed potius per seipsam esse faciens prior est ipsa composita substantia quam constituit :sed hoc mo- do accipitur in esse formae et esse divini cujusdam et optimi : quia sic est radius divini luminis, quod optimum est uniuscujusque secundum analogiam qua potest pertingere ad ipsum. Accipitur autem aliquando ut designatio esse substantialis compositi : et tunc est consequens totum illud cujus esse substantiale designans. Hoc igitur modo relatum ad esse universalitatis in omnibus est universale: et hoc modo qualitas est consequens compositum, sicut jam probatum est : et hoc modo acceptum est ab his qui universale in esse universalis substantiam esse singularium posuerunt.

Amplius Socrati secundum istam opinionem inerit substantia : si enim universale ut ens praedicatur, sicut illi dicunt, et non sicut esse substantiale, tunc cum dicitur, Socrates est homo, homo qui est in praedicato est in Socrate sicut substantia, et ens per se existens : ergo inest ei sicut aliquis homo : ergo Socrates est hoc quod est Socrates et aliquis homo : cum enim Socrates sit singulare quoddam, et homo ut per se existens praedicetur de ipso, et non sicut inhaerens et esse, oportet quod homo stet pro aliquo singulari et distincto homine : et cum Socrates sic dicatur esse homo, quaeratur : aut enim est homo qui est Socrates, aut est homo qui non est Socrates. Si autem est homo qui non est Socrates, tunc haec propositio est falsa, Socrates est homo. Si autem est homo qui est Socrates, ergo homo qui est intelligibilis substantia solum, Socrates est : est autem Socrates etiam quidam homo sensibilis : ergo Socrates est homo sensibilis et homo intelligibilis : igitur Socrates est homo quidam, et homo quidam. Totaliter vero sive universaliter accidit si homo qui praedicatur de singulis, est substantia in subjecto existens, ut substantia distincta, et non ut esse substantiale, et similiter alia quaecumque ita dicuntur sive praedicantur, ut homo, quod

nihil talium praedicatorum, quae sunt in ratione diffinitiva, est substantia inhaerens, et quod nihil eorum est extra ea de quibus dicuntur, et quod esse eorum est in alio. Dico autem non esse extra ea de quibus dicuntur, quia sequitur ex dictis quod non est quoddam separatum existens animal praeter animalia aliqua et singularia. Et similiter sequitur, quod nihil aliud de numero eorum quae sunt in rationibus diffinitivis sint extra ea de quibus dicuntur. Et ex hoc sequuntur multa inconvenientia : quando enim insunt eis, et ut substantiae insunt, et non ut esse substanti ale, ut cum dico, quod hic homo est homo : aut enim est idem homo, aut diversus. Et si est diversus, tunc propositio est falsa. Si autem est idem et est in eo, tunc sequitur quod, idem est in seipso : quod non capit intellectus. Speculantibus autem subtiliter ex his et hujusmodi rationibus palam est, quod, substantia rei non est aliquid de his

quae universaliter secundum, esse universalitatis existant, et quod nullum communiter praedicatorum significat hoc aliquid, sicut per se existens, ut asserit Plato : sed significat esse substantiale, quod est qualis vel talis, sicut per nomen praedicatum designatur. Sin autem non sic dicatur, alia quoque multa impossibilia accidunt praeter inducta : et inter alia impossibilia accidit tertium esse hominem : et tertio dato accidit esse infinitos : quoniam cum dico, Socrates est homo, praedicatur homo non ut esse, sed ut homo per se existens et substantia ens : et hoc est hoc aliquis homo, et ille est universalis, et non sensibilis : homo ergo est hoc sensibilis homo et intelligibilis homo : praedicatur autem homo de utroque istorum, et per eamdem rationem est etiam ille substantia per se existens, et ille est tertius ab utroque illorum : et de illis tribus praedicabitur quartus , et sic in infinitum.

Amplius etiam ita manifestum est universale, secundum esse universalitatis substantiam per se existentem non esse, nec aliquam partem hujus substantiae : impossibile est enim substantiam unam compositam esse ex talibus substantiis duabus vel pluribus quae insunt, sicut perfectiones, hoc est, sicut existentia distincta in seipsis perfecta : quaecumque sic distincta sunt sua perfectione, et sunt duo, nunquam sunt unum perfectione : quia utrumque sua forma distinctum est ab alio : sed si aliqua duo sunt potestate, illa possunt unum fieri, vel esse actu, sicut linea potentia est duo media et actu unum : et sic duplum actu ex duobus potestate dimidiis. Hujus autem causa est, quia endelechia dividit ut forma materiam terminans : sic autem suis endelechiis separatae sunt substantia sensibilis et universalis secundum eos qui universale substantiam esse dicunt : igitur si dicatur composita ex utraque istarum substantia esse unum aliquid, non erit composita ex his substantiis distinctis,

quae sibiinvicem insunt, sicut dicit Plato : et hac consideratione Democritus falsam positionem afferens, causam veram tamen suae opinionis assignans dicit recte, cum dicit impossibile esse, aut ex duobus actu perfectis existentibus et separatis unum fieri, aut e converso ex uno fieri duo perfecta et separata quae inferunt ei sicut distinctum esse in ipso habentia. Illi enim qui sequuntur Democriti opinionem, faciunt omnium rerum esse substantiam dimensiones indivisibiles sive atomos, et hos esse distinctos suis actibus : et ideo nihil vere dicunt unum esse, sed compositione, ordine, et figura atomorum dicunt res distingui, et non secundum veram quae facit unum distinctum : propter quod etiam negant esse generationem. Palam autem est, quia etiam in numero se habebit similiter apud eos qui dicunt numerum esse existentium substantiam. Si enim numerus est compositio unitatum, sicut dicitur a quibusdam : in tali enim numero oportet

alterum dicere, quod videlicet dualitas quam illi aliquarum rerum dicunt esse substantiam, aut non unum, quid, et sic non est substantia una unius in dualitate unitas existens, non est endelechia distincta per se, sed potius una unitas miscetur alteris ut ex utraque fiat unum, sicut dicimus ex mixtis unum fieri : et hoc illi non dicunt qui ponunt numeros esse substantias rerum, quin potius dicunt unitates endelechia manere distinctas. Ex omnibus igitur inductis manifestum est universale secundum esse universalis substantiam distinctam et per se existentem non esse.