CAPUT V.

De his quae de principiis eorum quae fiunt, praemittuntur ad ostendendum ideas ad generationem non prodesse : ostenditur etiam in hoc capitulo, quod generatio est a convenienti.

Ad ostendendum autem quod illae formae non prosunt ad generationem, oportet nos praemittere de principiis ex quibus fit hoc quod generatur, et utrum generatur ex. convenienti omne quod generatur, et utrum generatur compositum vel materia vel forma. His enim praelibatis, ostendemus quod formae separatae nihil prosunt ad generationem. De prima igitur dicimus, quod eorum quae fiunt, alia fiunt a nat ura, alia ab arte : alia autem sunt automata, sive per se facta. Dico autem per se facta quae non habent causam per se, sed fiunt a causa per accidens sive a casu et fortuna. Omnia vero quae fiunt, quocumque modo fiant, fiunt ab aliquo efficiente per se, vel per accidens : et fiunt ex. aliquo sicut ex materia, et fiunt quid sive aliquid secundum aliquam formam distinguentem in esse substantiali vel accidentali : quid enim hoc dico large esse secundum quamlibet ca,tegoriam : aut enim fit hoc, aut quantum hoc, aut quale hoc, aut quando, aut aliquid aliorum praedicamentorum generati. Generationes autem naturales in his quae fiunt, hae sunt quorum generatio est ex natura et ex materiali principio sicut ex quo fit : et hoc principium dicimus materiam : a quo autem dicimus principium efficiens naturale a quod fit aliquid eorum quae fiunt aliquid de numero entium per naturam : quid vero naturale dicimus quod fit quid et hoc aliquid secundum formam naturalem, ut homo, aut planta,

aut aliquid aliud talium : et hoc dicimus esse substantias in.divi.duas , quae primo et principaliter et maxime dicuntur esse substantiae : omnia vero facta aut natura, aut arte habent materiam : et hoc probatur ex hoc quod quodlibet eorum potest esse et non esse. Principium autem tale quod se habet ad esse et non esse potentia, in unoquoque est materia : universaliter autem loquendo in omnibus naturalibus et artificiatis illud ex quo res est, materia est : et illud principium secundum quod fit hoc quod est natura sive forma, est cujuslibet, ut planta, aut animal, aut aliquid aliud his simile : a quo autem fit sicut movente aut efficiente, est natura sive naturale principium secundum similitudinem ejusdem speciei dictum : quia generans aut est univocum, aut reducitur ad univocum, quando est generans proprium : et si non est simile in specie, tamen est conforme, sicut quando mulus generatur ex equo et asina, vel quando fit generatio ex putrefactione. In his enim sementinum movens conformitatem habet ad generati speciem, licet non plenam habeat similitudinem : hoc autem in Naturalibus est ostensum. Ea vero quae sic sunt moventia, generant in alio quod est materia : in generantibus enim propriis et moventibus homo generat hominem : sic enim convenientia in specie sunt genita cum suis generantibus propter naturam speciei generantis, quae potentia simile sibi influit materiae. Aliae autem generationes quae non sunt naturales, sed artificiales, proprie dicuntur potestates : omnes enim potestates sive facturae sunt ab arte, aut potestate industriae alicujus praeter artes, sicut aves faciunt nidos : aut sunt a mente quae, non. adhuc concepit artem, sicut multi homines ad aliqua industriam habent ex ipsa naturae aptitudine. Horum etiam quaedam fiunt

quae dicuntur automata, sive per se facta, sicut qua) fiunt a casu et a fortuna : haec enim duo reducuntur ad causam efficientem : sicut etiam a causa efficiente fiunt ea quae fiunt a natura : quaedam tam a casu quam a natura fiunt eadem, vel convenientia suis efficientibus.

Et aliquando fiunt ex semine sive ex spermate movente ad sibi simile : aliquando autem fiunt sine seminibus sive sperniatibus, sicut in his quae fiunt virtute stellarum et ex putrefactione. De his ergo omnibus secundum suas diversitates in posteriori ab ista scientia perscrutandum est : et patet quod omnia illa fiunt ab aliquo efficiente et movente secundum formam et speciem cum eo quod generatur : ab arte vero fiunt quorumcumque prima species movens praeconcepta est in anima : quia ars est factivum principium cum ratione. Speciem autem dico id quod erat esse cujuscumque artificiati, et prima substantia formalis : si enim artificiatum diffiniatur, dicetur quod est illud, quod attingit speciem quae est in intellectu activo artificis, et forma quae est in intellectu et in artificiato differunt quidem secundum esse, sed non secundum rationem. : quia ipsa species quae facta est in re artificiata, secundum imperfectam inchoationem est in. intellectu. Sic enim contrariorum quodam modo est una et eadem species in intellectu, sicut species sanitatis judex est sani et aegri : privationis enim, species est illa species quae est substantia sive forma opposita, sicut jam diximus, sicut sanitas species sani, et est infirmitatis quodammodo, sicut in primo libro istius sapientiae diximus, quod nihil prohibet idem esse causam duorum oppositorum : quia absentia speciei sanitatis ostenditur infirmitas : eo quod infirmitas privatio est, et speciem propriam non habet : sanitas autem est ratio factiva

quae est in anima medici, et est species in scientia factiva et non speculativa : et

haec est eadem ratio infirmitatis per hunc modum : quia huic scientiae sanitatis si vere et recte sanum, sive sani ratio fuerit in esse hujus quod est ratio sanitatis per praesentiam, et ratio infirmitatis per absentiam. Haec autem ratio est sicut aequa-

litas, quia ratio sanitatis consistit in aequalitate humorum sicci et calidi : et illius privatio inducit inaequalitatem quae est causa infirmitatis et ipsa infirmitas : fit autem semper a convenienti, sive a natura, sive ab arte fiat. Si enim ponamus aliquem frigiditate laborare, non fiet aequalitas quae est sanitas nisi fiat caliditas : et caliditas non fiet nisi fiat expulsio humoris frigidi : et expulsio frigidi non fiet, nisi petetur calidum frigidi dissolutivum : et ita semper intellectus activus procedit omnia considerando secundum ordinem inter media usque ad hoc quod idem ultimum quod per speciem primum est In Intellectu, valet perficere. Et postquam omnia sic ordinavit et disposuit secundum rationem, tunc deinde jam ab his motus incipit, qui vocatur potestas, hoc est factura cum artis ratione. Et haec omnia fiunt post sanitatem in anima medici, et ad sanitatem quae est in complexione animalis : et omnia media sic disponuntur, quod aliquid convenientiae habent cum. primo et ultimo quae sunt eadem ratione. Igitur in talibus accidit modo quodam ex sanitate sanitatem fieri, et domum ex domo : accidit enim ex domo quae sine materia est in intellectu, fieri sanitatem vel domum quae est in materia perfecta extra mentem artificis. Dico autem hoc exponendo, quod substantia sive forma sive materia est quid erat esse, qua diffinitur artificiatum, sicut praediximus. Generativum autem et motivum in talibus est duplex : primum enim In talibus generativum vocatur intelligentia activa : secundum autem quod movetur ab illo et est medium movens et motum, et haec vocatur potestas sive factura cum ratione : hoc autem quod est intellectiva, est movens a principio, hoc est, a specie quam concipit, quae est finis movens, et hoc est sanitas in mente : illa vero moventia secunda quae inducunt sanitatem, potestate sua moventur omnia specie prima quae finalis est intelligentiae moventis : quia illam finaliter intendit : et hoc est quod dicitur, quod ultimum operis

sive potestatis, primum est in intentione : similiter autem his sunt et singula media moventia, quae infra sive media vocantur, sive infima, sicut sunt in singulis quae fiunt ab arte vel a natura : sic igitur de principiis eorum quae fiunt, et quod omnia a convenientibus sibi efficientibus fiunt, dictum sit: haec enim sufficiunt ad propositam intentionem.