CAPUT IX.

Secundum quem modum accidentia possunt habere diffinitionem.

Quia per se primo quidem dicitur duobus modis : primo quidem secundum modum primum quando praedicatum est in ratione subjecti : secundo autem secundum modum secundum, quando subjectum est de ratione praedicati: et primo quidem modo sunt per se verae diffinitionis principia : secundo autem sunt per se principia diffinitionis accidentis quod est per se : oportet quod accidens aliquo modo habeat diffinitionem. Ratio igitur diffinitiva quaedam erit etiam cujustibet praedicamentorum a substantia

quae significant aliquo modo quid : et haec ratio convenit accidenti si est sibi nomen signans quia hoc huic inest. Non enim potest habere nomen significans quia hoc est absolute, sicut patet per ante dicta. Haec autem ratio secundum illud nomen elata non est ratio diffinitiva secundum primum diffinitionis intentionem, sed est ratio aitologia, hoc est, per se nominatione certior : et hanc quidam vocant rationem majoris declarationis quam sit ipsum, nomen : sed haec ratio simpliciter diffinitio non erit, nec dicens quid erat esse simpliciter, sedpotius hoc esse innoc: aut oportet dicere, quod diffinitio multipliciter, et similiter quid erat esse multipliciter dicetur : sicut enim saepius dictum est ipsum quid est uno quidem modo et primo significat substantiam, et significat

haec aliquid absolute. Alia vero singula praedicamentorum dicunt etiam quid in quantum non absolvuntur ab intellectu

substantiae, etsignificant quantitatem vel qualitatem et alia similia his in accidentalitate praedicamentali : sic enim ens est in omnibus, sed non similiter, sed secundum analogiam et hine est quod huic praedicamento quod est substantia, inest primum : illi autem quod est accidentis praedicamentum, inest consequenter : ita omnibus quidem inest quid sive quid erat esse et simpliciter quidem inest substantiae, sicut et ens : quodam autem modo inest aliis quae non sunt nisi modus entis : et sicut bene dicit Averroes, non sunt ens nisi ens ab esse derivatum sit, sicut in ante habitis ostendimus . Dicimus enim qualitatem aliquo modo esse quid, sed non esse quid simpliciter : hoc tamen magis q ualitati convenit quam aliis accidentium praedicamentis : quia est quaedam qualitas generis et speciei quae substantia est et quidditatis pars quaedam : et haec est differentia. Est iterum quaedam individui designati qualitas quae est locata in natura accidentis. In aliis autem praedicamentis non omnino sic est : quia quantitas materiae accidit: alia autem etsi accidunt quaedam ex ipsis generibus forte vel speciebus, tamen non dicunt nisi quasdam comparationes ejus quod est. Sic igitur id quod quidem quibusdam contingit simpliciter. Aliis autem quae non dicunt ens, sed dicunt entis aliquid, et dicunt id quod est alicujus, non dicunt quid absolutum : unde diffinitio quaedam est hujus quod est non ens, sed est illius quod est ens aliquid, sicut logici dicunt de non ente, quod sit diffinitivum entis : hoc enim non est simpliciter non ens, sed ens quoddam, sic et hujusmodi. Verbi gratia, quia licet negatio nihil diffiniat, tamen negatio hujus vel illius approximare facit quidditati : sicut si venari velim diffinitionem per negationem dividentium commune aliquid, sicut quid est homo quaerens, dicam quod substantiarum alia est corporea, aliaincorporea : et homo non estsub-

stantia incorporea : et corporearum substantiarum aliam dicam esse animatam, et aliam inanimatam, et dicam hominem non esse substantiam inanimatam : iterum dicam animatarum et corporearum substantiarum aliam esse sensitivam, aliam vero insensitivam, et hominem non esse quae insensibilis est : et rursus dividam sentientium aliam esse rationalem, aliam vero irrationalem, et negem ab homine substantiam corpoream vivam sentientem irrationalem. In his autem patet, quod negatio in quantum negatio est simpliciter, nihil diffinit : tamen negatio non simpliciter, sed relinquens genus cum, opposita differentia in quantum est negatio hujus : et ab hoc facit invenire diffinitionem : et hoc modo diffiniri dicimus qualitatem per negationem diffinitionis substantiae et entis, cujus tamen Ipsa qualitas est esse quoddam.

Oportet igitur in his quae diffiniuntur intendere, et praecipue cum subtilitate intelligere quomodo oportet diffiniendo dicere circa singula : ut non detur eis magis quam quomodo se habent in esse, neque aliquid auferatur eis, Quapropter et nunc oportet considerare in accidente quomodo se habeat ad esse, quia hoc quod diximus est manifestum per ipsam diffinitionis rationem. Est enim diffinitio ratio determinans esse per terminos ejus qui sunt actus et potentia : quid igitur erat esse similiter inest rebus, sicut et esse et primum, quidem et simpliciter inest substantiae., Deinde autem et posterius inest aliis, sicut et ipsum quid est in talibus non est simpliciter quid est, sed oportet illis quid erat esse qualitatem esse, aut quantitatem : aut oportet dicere ea cum substantia esse aequivoce entia : aut nos oportet in diffinitione entium esse addentes in entitate, aut auferentes : et hoc est verum, quoniam In diffinitione substantiae id quod additur alii, et cui additur, ambo sunt de entitate substantiae : sed in diffinitione accidentis additur subjectum sicut differentia constituens accidens :

et illud aufertur ab entitate accidentis. Sicut etiam multipliciter dicimus esse dictum non scibile per additionem scibilitatis, sicut prima causa est non scibilis : quia vincit scibilitatem nostram et omnem Intellectum, sicut nos in sequentibus ostendemus : quia id quod non scitur nisi per posterius se, secundum sui majorem partem remanet non scitum. Prima autem causa non. scitur nisi per posterius se. Aliquid autem dicimus non scitum : quia aufertur ei scibilitas, sicut tempus et motus et materia prima, quae non. sciuntur nisi in quantum participant de actu : qui tamen aut nihil eorum est, aut non est eorum secundum quod est actus simpliciter, sed in quantum est Imperfectus : est igitur rectum talia dici non aequivoce, nec univoce simpliciter. Est enim aequivocum, cujus solum nomen est commune et unum, substantia autem cui aptatur diffinitio et insuper Ipsa diffinitio penitus diversa. Univocum autem illi oppositum est, cujus nomen et substantia et substantiae ratio est penitus unum. Analogum autem est proportionatum ad unum, et hoc est cujus nomen est unum, et res sive substantia nominata illo nomine, est una et eadem : sed ratio est diversa, eo quod ratio diversificatur per rem et modum rei illius. Huic autem opponitur multipliciter dictum, cujus quidem nomen unum et ratio nominis una, res autem non penitus una, sicut totum et pars quae de continuo et discreto unica dicuntur ratione : cum tamen non una sit totalitas, neque una ratio continui et discreti. Sic pro certo ens non est nisi res una quae est substantia : ratio autem diversa non est, ideo quia res sit diversa, sed potius quia modi ejusdem entis sunt diversi et ab ipso ente et ab invicem, quemadmodum etiam dicimus medicinale unum quidem esse et simpliciter secundum causam efficientem et

finem, sed multos esse modos diversorum secundum proportiones eorum quae faciunt actum efficientis, referendo eum ad eumdem finem. Cum enim dicimus medicinale esse corpus medicati, et opus medentis, et vas seu instrumentum medici dicimus, haec omnia esse medicinalia ad unum, quid et idem referendo : non tamen haec omnia quidem omnino dicimus esse et unum, sed non propter hoc dicimus ea dici sic aequivoce : et similiter est in quidditate et diffinitione : ea igitur quae sic proportione ad unum dicuntur ut quidam modi ipsius quocumque modo aliquis velit vocare vel dicere, nihil refert quoad propositam intentionem.

Palam enim est quocumque modo dicat ea : quia simpliciter quae nihil habet extraneum et prima secundum primum modum dicendi per se diffinitio, et quid erat esse cui diffinitio per se attribuitur, non est nisi substantiarum : diffinitio autem quocumque modo dicta, non. solum est substantiarum, sed et aliorum accidentium : sed non est primum et simpliciter diffinitio ipsorum.: non enim sequitur de necessitate si ponimus quod hoc est per se, quod hoc sit vera diffinitio quod signat illud idem cum aliqua quacumque diffinitiva ratione : sed oportet quod ipsum significet illud cum quadam ratione, illa videlicet quae est ex talibus, quorum quodlibet dicitur de diffinito secundum primum modum dicendi per se : quia tunc omnia illa actu essentialiter et in recto clauduntur in intellectu diffiniti: non tamen est extenso nomine rationis, sicut patet per ante dicta. Sed hoc oportet non ignorare , quod sive ratio dicatur primo modo, sive extenso nomine, sicut dicitur ratio accidentis : quia non erit diffinitio nisi unum et unius sit nomen. Cum autem omne nomen imponatur ab eo quod primo cadit in intellectu imponentis et significet idipsum, patet quod ubi non unitas intellectus, ibi non est unius unum nomen. Oportet igitur si debeat unum nomen esse diversorum, quod illa diversa claudantur in intellectu uno et eodem : et hoc non est nisi in. primo modo et secundo dicendi per se : oportet igitur quod nomen cui aptatur diffinitio , dicat unum secundum primum modum dicendi per se vel secundum : et quaecumque aliter dicunt unum compositionis vel continuitatis vel colligationis, sub illouno non sunt diffinibilia : et ideo accidens per accidens cum suo subjecto compositum non est una ratione diffinibile, nisi ipsum accidens per accidens ad accidens per se reducatur primo : et ei tunc unum nomen speciei suae ponatur, sicut est hoc nomen, simum, vel. simitas, et claudum, vel aquilum, et hujusmodi. Et ex hoc patet quod homo albus non est res diffinibilis una ratione, id est, diffinitione, nisi prius ad per se reducatur, utrum videlicet album dicat superficiem ex multo compositam perspicuo, in qua clare diffunditur lumen : et huic nomen unum ponatur quod in se claudat subjectum oblique, et esse accidentis in recto, sicut simitas est nasi concavitas, et hujusmodi. Ex his igitur sic intellectis dicimus unam esse diffinitivam rationem si in altero modorum dicendi per se unius intellectus est, et non propter hoc erit una diffinitio, si est unius quod quocumque modo continuitatis sive colligationis sive alterius compositionis est unum : aut etiam quacumque communicatione ordinis, sicut diximus in praehabitis, sicut diximus poemata Iliaca esse unum poema : sed erit diffinitio una si est unius quoties vere dicitur unum. Unum vero dicitur sicut ens secundum se, aut primo modo, vel secundo dicitur ens dupliciter : hoc quidem enim entium dicit hoc aliquid quod vere est et est substantia : aliud vero signat qualitatem, et aliud quantitatem : et hoc non dicit ens : sed hoc esse alicujus quod clauditur in intellectu ipsius : et hoc modo dicit unum cui respondet diffinitio una. Ex hoc sequitur, quod albi hominis si ad per se subje-

ctum reducatur, erit quaedam ratio et diffinitio : sed tamen alia est ratio albi et substantiae, sicut alia est ratio substantiae et accidentis. Sic igitur patet qualiter est diffinitio accidentis, et qualiter non : et cum aptatur diffinitio accidentis ex suo genere et ex sua differentia : sicut cum dicimus quod albedo est color disgregativus visus, neque genus, neque differentia est sine intellectu subjecti: eo quod utrumque illorum sit accidens : sed tamen quia differentia refertur ad genus, et est qualitas ipsius, quando in diffinitione accidentis conjunguntur genus et differentia, non intelligitur bis subjectum in illa diffinitione : quia ex hoc quod unum refertur ad aliud ex ambobus, non intelligitur subjectum nisi semel : et ideo non fit in tali diffinitione repetitio nugatoria. haec igitur a nobis de diffinitione accidentis dicta sint.