CAPUT X.

De dissolutione quaestionum vigesimae et vigesimae primae secundum Hesiodistas et secundum Empedoclem et Peripateticos.

Non minor autem ea quae determinata est dubitatio de principiis, relinquitur tam modernis Philosophis quam etiam prioribus, qui licet laboraverint in ea, tamen non nisi balbutientes tetigerunt eam : et haec est quae . duabus superius positis vigesima et vigesima prima quaestionibus est proposita , utrum scilicet eadem corruptibilium et incorruptibilium sint principia, aut diversa ? Nam si dicantur eadem utrorumque esse principia, cum causatum sequatur causam, et principiatum sit secundum numerum principiorum suorum, quae sunt ipsius elementa essentialia, et unum uno modo se habens non constituat nisi unum, quomodo potest esse quod principiatorum haec quidem erunt incorruptibilia, sicut coelum, illa vero corruptibilia, sicut ea

quae habent corporalem substantiam motam : et propter quam causam talis in principiatis erit variatio eisdem et eodem modo existentibus utrorumque principiis.

Igitur de ista quaestione quaerentes rationem reddere Hesiodistae et omnes qui primi temporis Philosophi theologizantes, hoc est, principia divina ponentes erant, curaverunt persuadere ex talibus

quae solum ad eos ipsis sufficientia erant. Nos enim Philosophos per syllogismum omnia investigantes spreverunt tanquam ex his certificati quae omni ratione certiora essent : et haec fuerunt oracula revelationum et responsa deorum , quae omni dicebant esse certiora syllogismo :

et ideo quidquid a Pqilosophis syllogismo in contrarium objici poterat, fallibile contempserunt et incertum. Deos enim isti facientes sua positione principia prima, et unum quidem deorum esse dicentes, qui opifex, paterque est omnium duodecim, alios deos incorporeos esse posuerunt. Ex his autem deis vel diis omnia esse facta dixerunt : et unum quoddam his omnibus esse inditum tam coelestibus quam terrenis : et ideo duo genera deorum esse dixerunt, et tertium compositum ex utrisque : et quidam quartum addiderunt de helisiis loquentes. Primum autem genus esse dixerunt coelestium, secundum terrestrium, et tertium hominum genus coelestium deorum habentium in veritatis cognitione, pietatis cultura, et justitiae amore. Quartum autem infernalium deorum quidam conjunxerunt. Cum ergo omnis ista diversitas a primis et incorruptibilibus qui dii sunt, procedat , quaestionem inductam solvebant, quod quaedam facta sunt incorruptibilia, quae nectar et manna degustant, quae quidquid est hic sive admiratio interpretatur, et a poetis ambrosia deorum dicitur, sicut coelestia : quaedam autem facta sunt corruptibilia, quae nectar et manna non degustant.

Palam autem est, quod ista nomina symbolice sumpta dicunt sibi secundum suam facultatem nota, in qua non est peccatum uti metaphoris : eo quod divina non bene nisi metaphoris vestita intelliguntur : et ideo praeter nos Philosophos inter quos peccatum in problematibus est metaphoris uti, dixerunt esse quod de prolatione harum divinarum causarum enuntiaverunt. Si enim proprie secundum quod sonant hi accipiantur sermones, objiciemus eis dicentes : quia gratia voluptatis et non naturalis necessitatis tangunt ea quae nectar et manna sive ambrosia deorum dicuntur, nectar et manna non sunt causa existendi : si vero tangunt ea gustu causa existendi, et naturalis necessitatis, ut restauretur deperditum in corpore per cibum, tunc mi- rabile videbitur si sempiterni erunt hi qui propter restaurationem deperditi cibo indigent.

Sed isti fabulose philosophantur, nectar dicentes subtile resolutivum a palude sive mari Meotide. Manna autem dulce divinum signant in fabula motorem primum esse in centro mediae immobilitatis sphaerae totius : resolutum autem primitus ex isto et ascendens esse subtile et nobile materiae superiorum, quod tantum est in potentia ad motum. Dulce autem formam sive luci similem : et hoc gustari continue dicebant dum per motum coelestia continue primo motori se assimilare, et bonitates ejus participare satagunt : et ideo cibata ex his colestia poetae dicunt deprimi, dum hoc per motum generabilibus infundunt, et jejunia his dicunt levari de cursu dirigi ut bonitates divinas percipiant. quae autem hic non nisi quadam remota resultatione percipiunt, dicunt fieri corruptibilia participantia materiam secundum potentiam ad formam privationi subjectam. In omnibus autem numinis aliquid remanere, quod facit ipsa ad aliquam deorum similitudinem restitui. Haec autem in poeticis determinata sunt. Sed in ista philosophia non est (lignum cum studio intendere de his quae fabulose sunt sophizata.

De his autem qui positionem suam per demonstrationem sive qualemcumque probationis dicunt rationem, oportet cum studio contradicendi vel consentiendi audire, cum interrogando proponunt de praedicta quaestione, quare scilicet ex eisdem et hujusmodi principiis existentia principiata quaedam secundum naturam sempiterna sunt de numero existentium principiatorum, quaedam vero secundum naturam corrumpuntur? Sed quoniam Antiqui nec causam hujus veram dicunt, nec rationabile est sic se habere ut dicunt, palam est dicendum hoc a nobis, quia nec eaedem sunt causae corruptibilium et incorruptibilium sunt illae causae quas illi dicunt. Quod ex hoc constat, quia causa hujus quam aliquis Antiquo

rum maximo existimat per rationem differentiae confessae rei. quaesitae secundum consonantiam ejus quod quaeritur, est sententia Empedoclis : et hoc idem inconveniens passus est, quod alii : hic enim principia omnia materialia quatuor elementa, et formalia amorem et odium ponens incorruptibilia, dicit ex his eisdem incorruptibilibus principiis quaedam fieri corruptibilia et quaedam incorruptibilia : ponit enim principium quoddam et causam corruptionis esse odium, in quibus est et in quibus odium non est,

haec esse incorrupta moventia. Videbitur autem aliter secundum dicta Empedoclis etiam haec omnia generare odium praeter unum solum. Nam omnia secundum Empedoclem ex odio fiunt praeter Deum quem colum et colestia vocat. Dicit ergo iste Empedocles principia ex quibus omnia sunt praesentia, et quaecumque futura erunt, et ex quibus arbores pullulaverunt secundum partem animae, et ex quibus viri secundum perfectionem sexus, et foeminae secundum sexus occasionem et imperfectionem., et bestiae gressihiles, et vultures volatiles, et aqua na- latil.es nutriti pisces, et etiam praeter haec dii coestes longaevi et immortales. Et praeter quae dicta sunt, dicit, quia si non esset odium in rebus, amore uniente essent unum omnia. Nam quando ista conveniunt in unum, tunc illud constitutum scit et experimento novit odium, quod ultimo facit dissolutionem in. omnibus cum quibus est per naturam.

Propter quod etiam accidit ex syllogismo Empedoclis secundum suam positionem felicissimum Deum, qui infelicitati corruptionis non subjacet, quem colum vocat , minus prudentem esse omnibus aliis : eo quod non omnia elementa et principia secundum eum cognoscit. Nam odium in se non habet : notitia vero secundum Empedoclem perficitur similis simili, sicut in primo de Anima diximus : terram namque per terram cognoscimus, et per aquam aquam, et per affectum sive amorem cognoscimus affectum sive amorem, et odium scimus per difficile et abominabile cunctis odium. Sed quia nos de Empedoclis positione multa in praecedentibus et in libris physicis diximus, redeamus ad quaestionem unde incepit disputationis ratio. Hoc tamen palam est ex dictis Empedoclis, quod odium non magis sit causa corruptionis quam existendi sive generationis. Similiter autem nec amor secundum dicta ejus non est magis causa existendi quam non existendi : amor enim colligens quaedam in unum, quibus est causa existendi, corrumpit alia quibus collecta separantur. Similiter autem odium separans quaedam conjungit ad alia.

Simul autem cum his quae dicta sunt reprehensibilis est Empedocles, quod transmutationis quae in entibus, nullam dicit causam sufficientem, praecipue quare

haec transmutantur ad hanc formam et illa ad aliam. Non enim dicit nisi quod sic aptum natum est ex natura, quod amantia se et habentia symbolum et germanitatem, conveniunt, et diversa ab his separantur. Sed quando magnum odium ex multa elementorum componentium contrarietate in membris ejus quod compositum est, nutritum est, et amicitiae colla dissoluta sunt, ad honorem intendebat ut separatum esset et vinceret perfecto tempore periodi : hic enim honor quo gloriatur odium dissolvendo colla amicitiae, dissolvit sacramentum a diis coelestibus perfectum omnis ejus quod est mutabile. Est autem mutabile omne id in cujus compositione miscetur odium colligatum amicitiae. Hoc igitur dicit Empedocles quasi necessarium sit ex istis causis transmutari omne quod transmutatur. Causam vero convenientem quare sic vel sic mutetur, nullam ostendit.

Attamen tantum solum dicit quod etiam confessum est ab aliis. Non enim dicit quod existentium principiatorum quaedam sunt corruptibilia, et quaedam incorruptibilia, sed omnia dicit corruptibilia praeter elementa. Dicta vero superius disputatio, quam hic disputavimus, quaerit cur

haec existentium sint corruptibilia, illa vero non, si ex eisdem sint principiis ? et ideo pro illa parte non solvit : quia cum dicit causam quare quaedam non corrumpuntur, dicit ideo esse, quia non habent odium principium : et sic dicit non ex eisdem principiis esse corruptibilia et incorruptibibilia : et hoc in ista partc quaestionis non quaerebatur. Tot igitur et talia dicta a nobis ad probandum quod sunt eadem principia corruptibilium et incorruptibilium.

Si vero dicit quis diversa esse corruptibilium et incorruptibilium, una quidem erit prima dubitatio, utrum principia ipsa corruptibilium sint corruptibilia et incorruptibilium incorruptibilia, sicut vigesima prima quaerit quaestio. Nam si dicantur illa principia esse corruptibilia, tunc manifestum est, quia necessarium est quod ipsa principia ex aliquibus aliis inter se sint principiis. Omnia enim quae physice corrumpuntur resolvuntur in ea ex quibus sunt principia principiorum priora ipsis : hoc autem est impossibile sive status sit in principiis in ante sumendo, sive non, sive in infinitum principiis sicut alia principia priora. De principiis enim principiorum eadem est quaestio quae de istis : et sic abitur in infinitum. Si autem status sic non potest esse nisi in corruptibilibus principiis : et tunc non solvitur quaestio, sed manet. Amplius aliud inconveniens est: quia corruptibilia principia possunt non esse et auferri per corruptionem : et tunc quaeramus, quomodo erunt in natura principiata corruptibilia ablatis principiis ? ablato enim principio non potest causari principiatum.

Si vero propter ea quae dicta sunt, iterum quis eligat aliam partem istius quaestionis dicensis, quod principia corruptibilium sunt incorruptibilia : tunc quaeritur, cur ex quibusdam principiis incorruptibilibus existentibus fiunt corruptibilia, ex diversis autem ab his quae cum his similiter incorruptibilia sunt, et incorruptibilia causata : similium enim causa-

rum similes videntur debere esse effectus : unde sic contrarios a similibus principiis fieri effectus non congruum : sed aut impossibile est si essentiales et immediati sunt effectus, aut multa indiget ratione, si effectus non sunt aequaliter immediati et essentiales. Amplius autem in hoc ostenditur ista opinio esse vilis : quia nullus unquam Philosophorum ratione utentium conatus est dicere praeter studium diversa esse principia corruptibilium et incorruptibilium, sed concorditer omnes per studium loquentes eadem dicunt utrorumque esse principia : verum omnes Philosophi concordant et quasimasticando et dividendo per distinctiones inquirunt qualiter eisdem existentibus principiis quaedam principiatorum fiant corruptibilia, et quaedam incorruptibilia, alteram partem hujus quaestionis accipientes ut parum aliquid. Et in hoc ostenditur vilissima esse omnium haeresis Manichaei, qui. istam quaestionem solvens, duo dixit esse principia, unum incorruptionis, alterum corruptionis.

Non ignoro autem Avicebron in libro Fontis vitae istam videri solvere quaestionem, dicentem ea. quae principia sunt et elementa, sicut forma et materia prima, quidem esse omnium eadem, proxima autem non esse eadem, Et primam quidem materiam vocat in qua primae inveniuntur materialis principii proprietates, quae sunt sustinere, recipere, substare, fundamentum esse sive fundare, individuare, participare, et hujusmodi : et hanc dicit eamdem esse tam corporalium quam spiritualium et tam corruptibilium quam incorruptibilium. Proximam autem esse determinatam forma substantiali secundum gradus ipsius quae sunt esse, vivere, sentire, et intelligere, et determinatam cum forma substantiali aptitudine per tres diametros orthogonaliter se secantes : et hanc secundum suos gradus esse materiam corporum omnium, et determinatam tertio loco per qualitates primas activas et passivas, et hanc secundum suos gradus esse physicorum trans-

mutabilium materiam. Quod autem istam materiae facit diversitatem, non dicit, nec intendit dicere de principio et elemento quod est forma : hoc enim lumen est intelligentiae, sicut saepissime diximus : et gradus accipimus secundum lumen intelligentiae purum, et secundum lumen intelligentiae virtuti corporis, quod ejus instrumentum est, permixtum : et tunc secundum gradus illius diversificatur : quoniam si virtus corporis non determinatur qualitate, efficitur forma physice transmutabilis : et sic unam primam formam ponit in omnibus : et fere tendit hoc ad positionem Platonis : multa enim dicta Parmenidis et Xenophanis et aliorum de quibus in primo libro mentionem fecimus, omnia dicta sunt ad hujus quaestionis solutionem.

Opinio autem Aristotelis est, quod principium movens idem sit : et cum motus sit actus moventis primi et instrumentum, et motor moveat ad formam quam habet in seipso, quod forma quae est in materia potentiali sit una, sicut una sanitas ex anima medici per instrumenta medicinae in animal traductae, et sicut forma formativae virtutis quae ipsa est per virtutem spirituum in distincta membra traducta. Sic enim motus primi motoris stat ad. id quod movetur et non movet, et est dux virtus ejus omnibus ad. formam moventibus. Materia autem secundum Aristotelem secundum esse accepta, sicut proprie sumitur in physicis., non est unius generis, sed accepta sicut substantia fundans una est. Similiter autem est de fine qui ultimus quidem unus est: uniuscujusque autem est diversus. Causa autem corruptionis in omnibus est longe a principio primo distare, et causa incorruptionis est propinque esse juxta principium, et causa motus est participare velle esse divinum. De omnibus autem his in physicis quidem multa diximus, praecipue in VIII Physicorum et in secundo Caeli et Mundi, et ubi de natura loci disputavimus : iterum autem de his cum studio in undecimo hujus sapientiae libro intendemus.