CAPUT I.

De conditionibus potentiarum praecedentium vel sequentium suos actus.

Omnibus autem modis potentiarum, et ut distinctum est, existentibus, oportet attendere quod quaedam sunt connatae nobis et innatae, sicut potentiae sentiendi : quaedam autem acquiruntur more et assuetudine, sicut potentiae moralium virtutum et artium practicarum., ut quae est tibicinandi vel citharizandi potentia : aliae autem acquiruntur disciplina et doctrina, vel inventione, ut virtutes et potentiae intellectuales, sicut illae quae sunt scientiarum et artium : et ideo indigent experimento et tempore : et ideo quasdam ipsarum necesse est acquirere et habere per operationes praecedentes ipsas potentias : et illae non sunt cum ipsis actionibus, ut dicunt Megarici, sed potius innascuntur ex operis assuetudine, et ex talibus operibus generantur similes ope- bus potentiae. Tales enim sunt omnes potentiae quaecumque more et assuetudine, et ratione doctrinae vel inventionis fiunt : alias autem potentias activas quae non sunt tales quod generentur ex assuetudine vel doctrina, et etiam illas potentias quae consistunt in non agere, sed in pati, non est necesse quod suae operationes eas praecedant : quia ex operationibus talibus non generantur, sed potius tales potentiae suas praecedunt operationes. Adhuc autem, quoniam omne quod est possibile sive potens est aliquid potens, et aliquando potens hoc quod potest, et per aliquem modum est potens, et quaecumque alia necesse est adesse in diffinitione seu determinatione conditionum potentis, oportet omnia addere ad hoc ut potens sit expeditum ad id ad quod dicitur habere potentiam. Adhuc autem alia dicuntur quidem potentia secundum rationem. Alia autem dicuntur potentia irrationabilia : irrationabilium suntpotentiae irrationabiles, sed impetu naturae moventur ad id cujus potentiam habere dicuntur. Adhuc autem alias quidem potentias et necesse est inesse animato, sicut augmentativum et sensitivum et hujus : alias autem quae sunt naturales, necesse est esse in ambobus, in animato videli-

cet, et in Inanimato. Oportet autem tales esse omnes dictas potentias ut possint agere vel pati quando appropinquant passivo, et potenti., hoc est, activo : activum enim agit appropinquans passivo, et passivum patitur quando appropinquat potenti activo. quaedam sunt potentiae quas non necesse est agere vel pati etiam cum appropinquant passivo vel potenti, hoc est, activo : activum enim agit appropinquans passivo, et passivum patitur quando appropinquat activum : quaedam enim potentiarum omnes sunt sic quod una est unius tantum, sicut naturales potentiae sive activae potentiae. Aliae autem sicut rationales sunt potentiae contrariorum. Igitur si concedatur quod illae agunt quotiescumque appropinquant ei circa quod operantur, oporteret concedere quod illae contraria faciunt simul : et hoc est impossibile : licet enim potentia sit contrariorum, tamen non simul facit contraria : igitur necesse est, quod istis potentiis conveniat aliquid diversum ab aliis quodproprium est eis, quod impedit ne semper agant quando appropinquant ei circa quod agunt. Dico autem hoc esse prohaeresim, hoc est, appetitum, et prohaeresim, hoc est, eligentiam : tales enim potentiae quae rationales esse dicuntur, etiam quando sunt conjunctae ei circa quod operantur, tamen non agunt nisi agere appetant et eligant: quod enim talis potentia desiderat, hoc maxime facit quando hoc circa quod operatur, existit in tali dispositione, sicut potentia potest in illud, et quando passivo in quod agit, appropinquat : possibile igitur quod est potens secundum rationem, est necesse agere quando desiderat id cujus habet potentiam, et ut habet hoc facere : habet autem facere praesente passivo, et ita se habente prout potest in ipsum : sin autem aliter se habeat, facere non poterit. Nec oportet nos in conditionibus talium potentiarum addere quod, agat in id cui appropinquat, si nihil exteriorum prohibeat : potentia enim ut est potentia faciendi, habet facultatem faciendi. I xi- iiius autem quod non omnino habet faciendi facultatem, sed si habet ut et quando et quomodo potest agere. Et istis sic determinatis non oportet addere, nisi extrinsecum aliquid prohibeat : quia hoc includitur in intellectu conditionum

quae dictae sunt, quod possit ut et quando et quomodo. In illis enim satis sunt determinata quae exterius prohibent : haec enim quae sunt exterius prohibentia, auferunt quaedam illorum quae diximus in diffinitione sive determinatione conditionum potentiae. Si enim extrinsecus aliquid prohibeat, non erit apropinquans passivo, ut potest in ipsum : propter quod etiam quando tales potentiae etiam simul volunt ac cupiunt facere duo aut contraria, tamen non simul faciunt ea : quia unum contrarium prohibet alterum fieri et ideo aliquid extrinsecum est prohibens : contraria enim non habent simul suam faciendi, aut fiendi potentiam, nec ipsa faciendi potentia est potentia contraria simul faciendi : faciet enim ea quorum est sicut potentia eorum : est autem unius per se et alterius per absentiam ipsius : et ideo simul esse non possunt contraria, quorum est potentia rationalis.