CAPUT VI.

Qualiter id quod est substantia rei, significatur per nomen : et est in eo digressi^ declarans qualiter omne nomen significat substantiam cum qualitate.

Oportet autem nos non ignorare de quo multi non bene considerantes obliviscuntur, et latet multos. Cum enim jam habitum est, quod est causa et substantia, est forma et actus rei, per quam sicut ultimam et simpli ceni differentiam constituitur et diffinitur : illa enim differentia est a qua quaelibet res denominatur : et ideo quaerendum utrum nomen istud significat substantiam compositam quae sola diffinitur, aut significat actum ipsum et formam a qua diffinitum denominatur ? Verbi gratia, sicut in artificialibus hoc nomen, domus, utrum sit signum communis compositi, ita videlicet quod significat totum hoc quod est tectum ut decet compositum ex lapidibus et caemento : aut sit signum actus et speciei sive formae

quae est talis figura mansionis. Similiter autem in mathematicis est quaestio : quia in recto et linea potest dubitari, utrum nomen lineae significet dualitatem duorum punctorum terminantium longitudinem solam sive latitudinem simul, aut significet tantum duo puncta terminantia : diffinitur enim linea recta, quod est longitudo terminata duobus punctis : et longitudo in hac diffinitione est pro materia : duo autem puncta terminantia sunt sicut forma. Et in physicis quaeritur, utrum hoc nomen, animal, significet animam in corpore, ita quod utrumque significet simul, aut significet animam tantum : anima enim a qua nominatur animal, est substantia et actus corporis alicujus physici organici, sicut in libro de Anima dictum est.

Ad solutionem hujus quaestionis praenotandum est, quod cujus est nomen, ejus est diffinitio : in omni autem nomine quoddam est a quo imponitur nomen, et quoddam est cui imponitur : propter quod omne nomen significat substantiam cum qualitate. Hoc autem facile est videre in omnibus nominibus specierum et individuorum : quia in nominibus specierum actus ultimus est a quo nomen imponitur, et ipsum constitutum et compositum ex genere et differentia est, cui imponitur nomen : in nominibus autem individuorum suppositum substantiae est, cui imponitur nomen : et collectio accidentium est forma a qua imponitur. Est autem hoc a quo imponitur nomen in grammaticis pro qualitate : sed id cui imponitur, est pro substantia. In nominibus autem, generum subaltcrnorum planum

est hoc idem accipere : sed in nominibus generalissimorum, licet non sit compositio, tamen est in eis accipere ipsius praedicamenti naturam et modum per quem distinguitur illa natura ab alterius praedicamenti natura : et primum illorum est pro substantia, et reliquum pro qualitate : sed nomino differentiarum substantias et actus simplices significant, et non aliquam substantiam illis actibus substratam : et forte alicui videtur, quod solam qualitatem significent et non substantiam : sed intelligendum quod licet secundum rem non ibi sit significata nisi essentialis qualitas, tamen in ipsa qualitate est quid reducibile ad genus sicut principium generis : et est modus quo illud distinguitur ab aliis : et licet Diffe rentiae a seipsis differant, tamen modus quo reducitur ad genus, non est modus quo distinguitur ab aliis : et isti tales modi sufficiunt grammatico : et ideo talia significant etiam substantiam cum qualitate.

Sed de ipso ente forsan dubitabit aliquis : hoc enim videtur esse primum in quo non est compositio rei nec etiam modi : et ideo non videtur significare substantiam cum qualitate. Sed attendendum, quod licet simplex sit ens secundum rem, tamen modi ejus sunt diversi : est enim ens ipsum creatum primum ante quod non est creatum aliud : et quidam modus entis est esse per creationem et non per informationem, sicut determinatum est in libro Causarum : et quoad hos duos modos significat substantiam cum qualitate : quia ipsum quod est in se, est sibi pro substantia, et modus ejus entitatis est pro qualitate. In nominibus vero accidentium

quae simplicia accidentia significant, sicut albedo, et color, et hujusmodi, ipsa natura est pro substantia, et modus pro qualitate. In adjectivis autem nominibus substantia significatur infinita, quae est suppositi, non illa quam habet nomen pro substantia, quando dicitur no-

men significare substantiam cum qualitate : sed de hoc hic non intendimus.

Si autem objiciatur in nominibus Dei, in quibus significare videtur substantiam cum qualitate: et sic in Deo esset quaedam compositio : dicendum quod in Deo nulla quidem est compositio, sed diversitas modorum significandi non repugnat simplicitati divinae in Deo : vere enim est suppositum divinum et natura diversimode significata secundum diversitatem omnium attributorum quae Deo attribuuntur : et penes istam diversitatem accipitur substantia et qualitas quam nomina divina significant. Sin autem ad hoc aliquis adhuc instet et objiciat, quod si nomen significat substantiam cum qualitate, et ipsa substantia significata per nomen sit nomen,videtur significare substantiam cum qualitate : et similiter autem et ipsa qualitas nomine suo cum sit nomen, videbitur significare substantiam cum qualitate : et hoc ibit in infinitum, quod est inconveniens. Adhuc autem videtur secundum hoc substantiae esse substantia, et qualitatis qualitas, quod intellectus refugit, quia est absurdum. Adhuc autem cum substantia suo nomine significet qualitatem, videtur nugatorie adjungi quando dicitur nomen significare substantiam cum qualitate propria vel communi.

Sed ad omnia haec et similia hujusmodi dicendum, quod cum dicitur nomen quodcumque significare substantiam cum qualitate, substantia secundum quod significatur per nomen, accipitur a qualitate separata : et similiter qualitas separato intellectu accipitur et distincto : et ideo licet hoc nomen, substantia, significet substantiam cum qualitate : et similiter hoc nomen, qualitas, tamen prout substantia significatur in nomine secundum quod est pars orationis, non habet cointellectam sibi qualitatem : et ideo non proceditur in infinitum, nec est substantia substantiae,nec qualitas qualitatis : nec etiam nugatorie unum conjungitur cum alio. His ita praenotatis, adhuc ita

intelligendum est quod id quod significatur per nomen, id proprie est a quo nomen imponitur : res autem supposita cui imponitur, significatur per hoc quod comparatur ad illud sicut participans et illi substans : appellatum autem ejusdem rei nullo modo significatur per nomen : quia cum appellata plurima sint et forte infinita importata per nomen nisi potentia, oporteret quod nomen infinitum significaret, quod est absurdum. Sed materia non separata a potentia, sed sub potentia et actu stans, hoc modo quod analogiam habet ad actum : hoc etiam modo significatur per nomen, quando nomen est nomen actus ut est actus et perfectio actualiter diffusa et continens compositum et materiam : sic enim significatur per modum concreti, et non per modum simplicis et abstracti, sicut homo, et non sicut humanitas : et sic docuimus in ante habitis, quod diffinitio formalis et materialis idem dicunt sub modo differenti.

His igitur sic praeintellectis, dicimus solventes quaestionem superius inductam, quod nomen actus ultimi sive ab actu ultimo impositum est in utrisque, scilicet tam in forma quam in composito,sicut est hoc nomen, animal, vel homo, vel aliud tale . Sed non est una ratione utriusque dictum, sed est utriusque sicut relatorum ad unum : et quorum unum analogiam habet ad alterum. In omnibus autem talibus pro principio supponendum est, quod id quod est causa nominis, est id cui convenit nomen primo : aliis autem convenit per respectum aliquem ad illud : forma autem a qua nomen imponitur, est causa nominis : et compositum quod est natura ad quam refertur diffinitio et cui nomen ipsum imponitur propter actus et formae participationem^ etiam illi per posterius et in secundo gradu convenit nomen : materiae autem analogiam habenti ad actum convenit nomen tertio : appellato autem non convenit nomen diffiniri nisi per accidens. haec enim quae sunt materia et compositum sunt et dicuntur ea, sicut corpus, et anima, homo, et animal, et corpus physicum organicum potentia vitae utens, dicitur etiam homo et animal. Sed etiam haec duo sunt et dicuntur illa ad aliquid, hoc est, ad actum quem participant relata : et causa nominationis est, quia differentiam constitutivam in esse accipiunt ea nominatione quae est actus et forma : verum licet haec tria significentur per nomen diffiniti, diversimode tamen haec separatim accepta per intellectum non omnia participant nomen diffiniti : sed ipsa differunt ab invicem : quia sicut materia non est forma nec compositum, et forma neque est compositum neque materia, et compositum neque est materia neque forma, sed ut distincta et differentia accipiuntur ab invicem .

Et quamvis sic differunt ab invicem, tamen nihil habent hujus Differentiae ad

quaestionem superius inductam de substantia significata sensibili: nam substantia sensibilis quoad quidditatem quae dicit quid erat esse hoc quod est specie et actu existit : et secundum hoc in substantia sensibili hoc non distintco et separato intellectu accipiuntur. In omnibus enim ta : libus forma et formae esse est idem : quia non est separata forma per se a qua forma conjuncta materiae esse accipiat : unde idem est esse quod est actus essentialis formae, et forma ipsa, quando non separata acciperetur, sicut idem est animae et esse animae in eo quod est esse animatum, ita idem est quod non est separatum ab anima, vel natura formalis, a qua sit animae quod est esse animati : sed hoc modo non est idem homo et hominis esse : quia homo quod est compositum, non habet a seipso , sed per analogiam participationis animae : et hoc ita

suidem dictum diximus, nisi anima et anima hominis forte homo dicatur, sicut saepe dicitur, quando non habentur duo nomina unum actus et alterum compositi. Si. autem ut separata accepta forma alicui quidem convenit nomen formae et alicui non convenit : quia sic non convenit naturae nec composito, sed soli actui simplici, sicut diximus : sed non facit aliquid ad quaestionem de substantia sensibili, cujus actus semper est conjunctus et non separatus.

Et hoc quidem, in quibusdam est valde manifestum : quia quicumque mente perquirat utrum syllaba constituatur ex elementis litterarum, quae sunt quasi materia, et ipsa compositione quae est quasi forma et actus, statim etiam parum intelligentibus non videtur syllaba componi ex his quasi separatis et separatum esse habentibus : quia nulla compositio constituens syllabam, separatum esse habet a litteris. Similiter autem nec domus est caementum separatum et compositio separatum esse habitus : et hoc certum est, quia compositio et mixtio non est ex his quorum est compositio et mixtio separatum esse habentibus : et similiter est in omnibus aliis talibus artificialibus, in quibus nunquam materiale principium distinctum est a formali distinctum, esse habente, sicut superliminare formaliter esse et nomen accipit a quadam positione,

quae tamen positio non est ex superliminari separabilis secundum osse distinctum : superliminare enim est magis ex positione tali, qua , tamen ab eodem secundum esse non est separabilis. Similiter autem nec homo sensibilis est animal et bipes, si animal bipes separatim esse habentia accipiantur : sed oportet hominem sensibilem esse aliquid formale et materiale, quod est praeter ea quae separatum esse habent ab ipso. Ea enim natura quae sic separatum habet esse, nec est elementum sensibilis substantiae, nequo est ex elementis aliquibus composita, sed est substantia quaedam separata : et tales substantias dicunt esse Stoici qui auferunt materiam dicentes materiam nihil esse de esse rei, nec referri ad nomen vel rationem vel esse diffiniti, sicut saepe in ante habitis diximus. Si igitur haec separata natura causa est esse et substantia, tunc hanc eamdem dicunt esse substantiam naturae compositae sensibilis. Hanc autem eamdem substantiam quae separatum esse habet, est causa esse substantiae sensibilis secundum Stoicos : necessarium autem est esse sempiternam, aut corruptibilem quidem, sed non corrumpi simpliciter, sed secundum quid : et eadem necessitate sequitur quod sit facta sive generata secundum quid, absque eo quod sit facta vel generata simpliciter : dicunt enim factam et corruptam esse secundum esse quod habet in hoc et non simpliciter, sed simpliciter esse ingenerabilem et incorruptibilem. Manifestum autem est et alibi demonstratum, quia nec in artificialibus, neque in naturalibus aliquis facit speciem vel genera, nec facit materiam : neutrum enim horum terminus est generationis, neque factionis : sed id quod efficitur vel generatur, est hoc aliquid compositum : et manifestum est quod hoc compositum quoddam significatum fit ex his componentibus.

Sed utrum substantiae illae corruptibilium, ex quibus componitur et fit corruptibile, sint separabiles secundum esse ab ipsis, sicut dicunt Stoici, non est palam ex his quae dicta sunt : tamen palam est ex dictis, quia quorumdam sicut artificiatum et accidentium non contingit principia ex quibus sunt esse separata, et illa sunt omnia illa quaecumque nullo modo contingit separatum esse habere, quod esse sit praeter rem ipsam compositam, in qua sunt, sicut domus, syllaba et vas, et hujusmodi alia. Fortassis autem formae et actus talium secundum ipsam naturam, neque substantia sunt, sed accidentia, neque composita per tales formas non sunt aliquid substantialiter ens distinctum in natura, sed figura artis est forma accidentalis. Et si-

utiliter nec aliquid aliorum, quaecumque non. natura, sed arte constituuntur, est substantia, sed actus accidentalis. Propter quod etiam Empedocles lecti formam dicit non esse substantiam : quia si esset substantia, principium generationis esset, et produceret simile in forma et specie : quod falsum esse videmus : quia si plantatur lectus et virtutem germinandi accipiat, non exoritur lectus, sed lignum quod materia fuit lecti et non forma : propter quod formae artificialium in veritate accidentia sunt, et inseparabilia ab his quorum, sunt formae.