CAPUT III.

De disputatione quintae et sextae quaestionum.

Amplius autem quod quinto et sexto quaerebatur, hic determinandum est. Quaeratur igitur quaestio quinta, quomodo sensibiles substantiae solae dicendae sint esse sicut Epicureis placuit, aut sint dicendae praeter eas etiam aliae substantiae ? Et adjungatur huic quaestioni quod sexto quaerebatur, secundum quosdam Stoicorum sunt dicendae aliae a sensibilibus substantiae, utrum illae sint unici generis, aut sint plura genera substantiarum, sicut dixerunt Platonici dicentes species ideales, et ea quae infra haec media inter sensibilia et ideas esse dixerunt, inter quae media mathematicas dicunt esse scientias. Quomodo autem nos dicimus, quod species sive formae causae sint entium et substantiae, dictum est a nobis in prioribus sermonibus habitis de eisdem. His autem positionibus multis modis habentibus difficultatem, nullo minus absurdum est dicere aliquas quidem esse naturas praeter eas quae in caelo sicut in continente et per motum causante continentur. Hoc enim absurdius est omni eo quod aliquis posuit Philosophorum de principiis loquens : sed istas medias inter sensibilia et ideas easdem nomine et ratione sensibilibus praeterquam quod ideae et materia sunt sempiterna, sensibilia vero sunt corruptibilia, absurdius est omni absurditate. Nam autoantropon, sive per se separatum hominem et equum, et per se separatam sanitatem, et haec omnia nihil aliud dicunt esse ab homine concepto cum materia, et equo, et sanitate quae sunt in materia sensibili, simile aliquid facientes his qui deos esse dicunt similes hominibus et animalibus, quos in omnibus praeter solam corruptibilitatem nomine et ratione humanae speciei dicunt esse : talia enim dicentes nihil aliud positione sua fecerunt, nisi quod dii quidam sempiterni sint homines : sic nec isti qui ideas et media ponunt praedicto modo, nihil aliud aliquid faciunt nisi quod res sensibiles sint intransmutabiles et sempiternae : quia quae ratione et nomine cum sensibilibus conveniunt, acceptam cum materia sensibili habent rationem, et non ideo sunt sensibilia necessario. Amplius autem si quis praeter ideas et sensibilia ea ponat quae dicuntur infra sive media, sicut quidam fecerunt Platonicorum, dicentes mathematica media secundum esse in sensibilibus non esse, sed separatum esse habentia, hoc quidem sic dictum multas per se sine idearum positione et sine his quae talia in sensibilibus dicunt inesse,

habebit dubitationes. Statim enim palam est, quia eadem ratione qua corpora sic ponunt separata, similiter erunt separatae lineae quae secundum esse sunt praeter ideas linearum et sensibiles lineas : et similiter unumquodque generum mathematicorum, sicut superficies, et punctum, et unitas, et numerus, et proportiones, et alia hujusmodi. Igitur quoniam astrologia una est scientiarum mathematicarum, et ipsa circa coelum medium, et non circa hoc sensibile coelum, quia scientiae mathematicae sunt circa mathematica media, ut isti dicunt. Secundum hoc ergo erit, quod coelum secundum separatum esse existens ab hoc coelo sensibili, et similiter alia, sol, et luna, et stellae, et circuli, et omnia quae in coelo, alia erunt media separata secundum esse. Et quomodo tantis absurditatibus nos credere oportet ? hoc enim coelum et coelestia non est rationabile esse immobile : quia ad nihil tunc utile esset : mobile vero esse cum, separatum esse, omnino est impossibile : quia nihil mobile nisi quod cum materia, et motus conceptus est secundum rationem. Similiter autem est de his de quibus tractat optica sive perspectiva. Oportet enim esse radios et lineas visuales medias alias secundum esse a sensibilibus. Et simile sequitur de his de quibus inter mathematicas tractant harmonica sive musica : hoc enim impossibile est esse praeter substantialia propter easdem quae dictae sunt causas : et tamen hoc sequitur secundum positionem istorum. Nam etsi ea quae nomine et ratione sensibilia sunt infra sive media, tunc palam est, quoniam et sensus medii et separati, et similiter animalia erunt separata materiae infra ista sensibilia corruptibilia et aeterna idealia.

Dubitabit autem aliquis et aliter circa istam positionem quaerens circa quae istorum quae ponunt existentium, oportet quaerere eas scientias propter quas ista separata esse dicuntur. Nam si, ut di- cunt isti, nihil solum differt geometria mathematica ab ea quam vocarit geodaesiam, hoc est, scientiam mensurae agrorum : quia haec quidem quam geodaesiam dicunt sive mensuram sapientior areas mensurandi, est quidem mensurandi ratio horum quae sentimus sicut arearum, et dividitur in planimetriam et profundimetriam et altimetriam et cosmimetriam : illa vero quam vocamus geometriam, est non sensibilium quantitatum, quae mediae et separatae esse dicuntur : palam est, quia eadem ratione propter scientiae separationem praeter medicinabilem sensibilium corporum scientiam, et erit alia scientia medicinabilis separatorum, cujus ratio ponatur ut regula circa causas medicina sensibilium, sicut ibi ratio geometrica ponitur circa geodaesica : et similiter est alia scientia medicorum in omnibus aliis quae est praeter singulas aliarum quae sunt de sensibilibus scientias : et quod plus est, quaedam erit media inter hanc sensibilium medicabilem, et illam quae est idearum medicabilem. Sed quomodo potest hoc judicari ab aliquo possibile ? Nam si quaedam salubria sive sana sunt praeter sensibilia, tunc oportet quod etiam praeter ea sit salubre judicans sanitatem et faciens eam, sicut urina, potio, et cibus, quod absurdissimum esse nullus dubitat. Similiter autem quidam istorum sunt, qui simplici ter Inducta negant et alia : ideas enim et media propter scientiam quae Incorruptibilium tantum est, ponentes, dicunt nec verum esse, quia geodaesia sensibilium sit mensurarum et corruptibilium : quia si ita esset, corrupta esset scientia, lineis corruptis : quod est inconveniens, cum scientia sit incorruptibilis et incorruptibilium. Adhuc antem dicunt hi, quod nec sensibilium mensurarum est scientia aliqua : astrologia enim scientia non est circa coelum hoc sensibile, neque etiam sensibiles lineae tales sunt quales dicit esse geometria : quod patet ex hoc, quod cum nihil sensibilium sit longitudo sine omni latitudine, ni-

hil omnino est sensibile rectum : et eadem ratione nihil sensibile est flexum. sive curvum, cum tamen rectum et curvum lineam dividant: et ideo circulus sensibilis qui est lineae flexae, tangit regulam quae est linea recta sensibilis, non secundum punctum : cum tamen, sicut in XV et XVI tertii Geometriae nostrae determinatum est, linea contingens non nisi secundum punctum contingat ipsum : hujus autem causa est quam diximus, quod scilicet omne sensibiliter acceptum corpus est, et corpus secundum superficiem tangit, et non secundum punctum. Propter quod etiam Pythagoras alia non dicens a sensibilibus, et ideo geometras redarguens, ait nec motus sive motuum quantitates c icles, ''hoc est, circulos caeli similes in aliquo esse his de quibus in astrologia fiunt sermones per demonstrationes geometricas, nec astris puncta dicit habere eamdem naturam. Cum tamen astrologia non nisi de centris astrorum facit demonstrationes, et illam demonstrationem ponat circa astra : dicit enim iste abstrahentium hoc modo esse mendacium.

Sunt autem aliqui tertiam sectam inter hos habentes, qui dicunt esse tria genera entium, quae dicta sunt: tamen ea media quae inter ideas et sensibilia dicta sunt, secundum esse, non esse extra sensibilia secundum esse, sed prius secundum esse dicunt ea esse in sensibilibus, sed prolixae et pluris quam praesenti speculationi expediat, est orationis pertransire, ostendendo omnia impossibilia quae accidunt eis secundum suam positionem. Sufficit enim ad falsitatem hujus positionis ostendendam, talia speculari quae speculata videntur esse falsa statim. Si enim hi verum dicunt de mediis quae sensibilibus esse dicunt, quia nomine et ratione conveniunt cum ipsis, non est congruum quod media solum sic habeant: sed pa- lam est per eamdem rationem, quia cum species ideales convenit per eamdem rationem in sensibilibus esse, nec extra ea habere esse aliquod : quia ejusdem rationis et nominis cum sensibilibus sunt utraque istorum, sicut scitur ex ante habitis. Amplius autem cum esse mediorum sit esse perpetuorum et esse sensibilium sit esse corruptibilium, esse illorum non est esse istorum, licet unum fingatur esse in alio : secundum hoc ergo duo solida corpora duas quantitates secundum esse habentia, necesse est esse in eodem loco : et sic duo corpora essent unum corpus, sicut demonstravimus in IV Physicorum. Et ad hoc sequitur quaedam non esse mobilia, sicut separata secundum esse existentia, cum tamen sint in subjecto et loco in his quae sunt mota sensibilia : quod est inconveniens, quia talia solida quantitatem habentia, moventibus nobis moventur si in nobis sint. Universaliter autem sive totaliter quaeramus, cujus causa aliquis quidem ponit hoc esse in sensibilibus? Eadem enim contingunt inconvenientia huic positioni, eis quae in prima parte hujus disputatio-

nis dicta sunt. Est enim secundum istos coelum aliquod secundum esse praeter hoc coelum sensibile, quod tamen non est extra illud, sed in eodem loco cum isto : quod impossibile est magis quam si extra ipsum poneretur : et sic etiam redarguuntur nostri temporis et gentis quidam figmentis gaudentes, qui coelum quoddam immobile dicunt penetrare per hoc coelum sensibile, et per quatuor naturas elementorum, quod loco confert mobilitatem : et alia multa mendacia fingunt de loco. De his ergo et hujusmodi quaestionibus dubitatio est multa, quomodo oportuit positam a Philosophis se habere veritatem.