CAPUT III.

In quo probatur actus praecedere potentiam per resolutionem ad actionem sempiternorum : et est in ipso corollarium contra ponentes ideas.

Est autem adhuc et alia ratio per quam palam est quod actus substantia prior est quam potentia, et non tantum substantia, sed etiam tempore, sicut diximus primo : sicut enim docuimus in VIII de Physico auditu, ubi docuimus reducere motus et moventia in motum primum et movens primum, una actio semper anticipat et praeponit sibi aliam ut sui causam, usque dum resolutio veniat ad eam actionem quae est moventis primum mobile, et actio maxime proprie est actio et finis et prior omnibus. Sempiterna enim secundum substantiam priora sunt his quae sunt corruptibilia : et id quod est sempiternum, nihil est potestate quae sit potentia ad formam : et hujus quidem haec est ratio, quia omnis . potentia simul est contradictionis : quod enim non est possibile existere, non existit unquam in aliquo : omne autem quod possibile est, non ex necessitate contingit agere : et ideo contingit aliquando non agere : quod igitur possibile est esse, contingit esse et contingit non esse : idem igitur possibile est esse et non esse : id autem quod est possibile non esse, hoc contingit non esse : contingens autem non esse est corruptibile, aut simpliciter et secundum substan,-

tlani. aut quoad hoc quod est secundum qualitatem et alterationem vel secundum augmentum et diminutionem : illud autem est quoddam contingere non esse, aut secundum locum, aut secundum quale. Simpliciter autem dicitur contingere non esse, quod est corruptibile secundum substantiam. Igitur nihil eorum

quae sunt incorruptibilia simpliciter, est potentia ens : quia si esset potentia ens, haberet potentiam ad non esse simpliciter : et haec quidem subtiliter probata sunt in primo caeli et Mundi. Hic autem sufficit ea commemorasse : nihil enim prohibet quod id quod est incorruptibile simpliciter, sit in potentia secundum quid, aut secundum quale aliquo modo, aut secundum ubi, non quidem secundum quale activarum vel passivarum qualitatum, sed secundum illuminationem, et luminis privationem majorem vel minorem. Qualiter autem in potentia sunt ad ubi corpora incorruptibilia secundum formam mutantia locum et non secundum substantiam, in VI de Physico auditu demonstratum est. Incorruptibilia igitur omnia sunt simpliciter in actione et non in potestate, nec est in potentia aliquid eorum quae ex necessitate sunt : et illa constat esse prima : cujus probatio est, quia primum est per quod sunt omnia alia : scimus autem quod si illa corpora incorruptibilia non essent, nihil esset motus qui est sempiternus : nec est verum quod si aliquid est motum sempiternum, quod hoc secundum potentiam sit motum, potentiam quae est simpliciter potentia ad esse, ut diximus : quia unumquodque quod hujus est ipsa potentia, prohibet ipsum existere secundum actum ante materiam: in omnibus enim hujusmodi actus sequitur potentiam in eodem. Quia igitur potentia non est in perpetuis, sed actu sunt semper, propter hoc semper agit sol et astra, et totum caelum : nec est alicui terribile et timendum, ut aliquando stet secundum naturam : quod tamen quidam de natura tractantes timuerunt, et ideo fecerunt Atlantem caelum sustentare ne cadat. Nec potentia exiens in actum vel aliquid educens eam in actum facit

haec esse agentia, eo quod non est in eis potentia contradictionis : sicut enim corruptibilibus inferius motis quasi eis sit super laborem quod continua sint in omni motu suo et toto : substantia enim

quae est materia, est cum potentia et non actu : et ipsa materia cum privatione causat potentiam ad non esse, et ante privationem causat laborem et fatigationem in his quae paenam sentiunt, quando praeter naturam materiae moventur.

Attamen ea qua3 sunt entia transmutatione substantiae, sicut inferiora, aliquo modo imitantur superiora quae sunt incorruptibilia, sicut terra, et ignis,et his similia : etenim ea semper agunt etiam transmutando seinvicem secundum partem, et non secundum totum : habent enim hoc secundum se in seipsis motus, sive motus, et alterationis principium. Omnes aliae potentiae ab his quae diffinitae sunt esse in perpetuis, quae sunt ad ubi, et ad qualitatem illuminationis et obscurationis, sunt potentiae contradictionis ad esse et non esse : quodcumque est tali potentia possibile est sic movere, potest etiam non sic movere, sicut diximus de potentiis rationem habentibus, quae possunt movere et non movere, eo quod sunt contrariorum. Irrationales vero activae potentiae, sicut diximus, sunt ad sic movere : eo quod non sunt eaedem contradictionis. Tales autem, irrationales activas potentias in se habent elementa, et ideo continue transmutantur ad invicem secundum alterationem declivi circuli, sicut in secundo Peri geneseos est demonstratum a nobis . Quia igitur infe-

riora non possunt transmutari perpetue secundum subjectum corruptibilem motum, imitantur tamen superiora quod secundum naturam in quiete moventur, et secundum substantiam corruptibilem non eadem numero, sed eadem specie reiterantur : et cum motus eorum ad primum motum reducatur sicut ad causam, et ille semper sit in actu, constat quod actus ante potentiam est non tantum substantia et ratione, sed etiam tempore. Corollarium autem quod ex inductis sequitur, est quod si aliquae sunt naturae tales aut substantiae quales esse dicunt ideas, quae sunt in numero rationum sensibilium rerum, eo quod secundum eos dant sensibilibus esse et rationem, sequitur ex dicto isto, quod multo magis actu scitivum et sciens scit hoc quod scit in inferioribus sensibilibus quam idea

quae est per se scientia secundum illos : et id quod est motum in inferioribus, est magis actu motum quam motus qui. est idea : ea namque quae sunt in sensibilibus, magis sunt actiones secundum actum existentes : et illa quae sunt in numero idearum, sunt potentiae istorum : et hoc est magnum inconveniens : quia secundum hoc corruptibile magis est actu quam incorruptibile.

APUT IV.

In quo declaratur, quod actus in bonis nobilior est potentia, sed in malis est posterior : et corollarium est, quod in perpetuis non est malum.

Quia igitur actus secundum illam rationem prioris secundum quam nobilius et melius prius esse dicitur, sit prior potentia, et omni principio mutabili sive movente, palam erit ex his quae nunc dicemus. quae enim dicuntur secundum posse sunt potentia ad contraria, sicut hoc posse quod diximus convalescere, idem est ad infirmari : et simul eadem est potentia in radice humorum convalescendi et in firmandi, et eadem potentia in radice laborandi et quiescendi, et eadem est potentia aedificandi et destruendi, et eadem potentia ex parte ejus quod fit ad aedificari et ad destrui : igitur simul existit posse contraria simultate potentiae : sed contraria una simul existere impossibile simultate actus : non enim simul sunt sanum esse aliquid et laborare : necesse est ergo alterum eorum

quae sunt in actu esse bonum quodcumque naturam servat et ordinem retinet naturae. Posse vero quia non habet actum, est similiter et aequaliter utrisque : et ideo licet sit permixtum aliqualiter bono, non tamen habet bonum perfectum : aequaliter enim se habet ad utrumque : et ideo si dicitur aliquid, aut utrumque contrariorum dicetur, aut neutrum. Necessarium ergo, quod in omnibus bonis actus nobilitate et bonitate sit ante potentiam : quia actus habet bonum purum et impermixtum : potentia autem est permixta malitiae, et non est bonum impermixtum purum et diffinitum. In malis autem necesse est finem et actum esse indigniorem et pejorem potentia : quia qui valens est et potens facere malum, habet se ad ambo contraria : et ideo potuit quidem facere mala, sed non fecit : et ideo p alam est quod in potentia mali non est aliquid distinctum et diffinitum malum, sed est adhuc in rebus ispis quae dicuntur posse malum, et non est nisi ipsa potentia operandi malum : id enim quod est secundum actum malum, est posterius post potentiam : igitur pejus est quando est actu quam quando est in potentia, et indignius.

Et corollarium hujus capituli est quod patet ex dictis, quod in eis quae sunt sempiterna a principio existentia, nihil inest malum, nec peccatum, neque corruptum : haec enim omnia differentes species sunt malorum : et cum in eis non

sit potentia, non est In eis quod est ante potentiam : est autem, ut diximus, malum posterius potentia : nihil igitur est ens malum . Et si dicantur quaedam stellae malae et infaustas, hoc est dictum quoad nos, et non quoad ipsas, sicut determinatur in scientia de astris. Sic igitur manifestum est, quod actus est ante potentiam substantia et ratione et tempore et nobilitate in bonis : sed in malis est posterior potentia.