CAPUT VIII.

Et est digressio declarans improbationes et solutiones rationum ipsius Xenophanis.

Ne autem in errore isto cujusque remaneat Intellectus, licet nobis non sit hic contra istas positiones disputare, tamen ad faciliorem doctrinam ista improbabimus hic, et vias solvendi demonstrabimus, et tunc ad Melissi procedemus positionem. Dico igitur, sicut probavimus in II Physicorum , quod movens et materia nunquam sunt res una : et sicut patet per antedicta, si res movens et materia essent res una per substantiam, sequeretur quod contradictoria essent simul vera : Deus autem est movens primum, et materia prima est motum primum : et sic illa duo nunquam possunt esse res una. Quod autem Deus sit causa

prima et movens primum, et sic causans per suaui essentialem scientiam, probabitur a nobis in undecimo hujus scientiae libro. Amplius probatum est in VIII Physicorum , quod primus motor nec potest esse finitus, nec infinitus per quantitatem vel virtutem corpoream, neque divisibilis : sed oportet ipsum esse indivisibilem et impartibilem, nullam penitus potentem habere magnitudinem. Si autem esset idem cum materia, posset esse in maiori major, et in minori minor, et esset divisibilis. Potentia igitur non potest esse idem cum materia. Adhuc primum regit omnes res praeter quod commisceatur cum eis : materia autem in nulla rerum est nisi per unionem et mixtionem substantiae et virtutis : igitur Deus nullatenus potest esse materia prima. Eodem autem modo probatur omnino in minori mundo, quod AdminBookmark , Deus et mens et materia et hyle non sunt idem : et hoc satis patet per ea quae scripsimus in nostra epistola de natura animae et contemplatione et immortalitate ejus : et ideo ista relinquantur : agrestes enim et rudes sunt in philosophia qui his ad consentiendum moventur.

Ad propositiones ergo quas in prima sua disputatione supponit Xenophanes, dicendum ad primam, quod illa propositio quam inducit, quod quaecumque distinctum esse habent sub uno communi intellectu alicujus naturae, per divisionem oppositarum differentiarum exeunt ab illo, falsa est, nisi intelligatur de sola generis communitate : quoniam multa individua distinctum esse habent sub uno communi intellectu naturae communis, quae est essentialis similitudo ipsorum, et totum esse ipsorum, et per divisionem tamen oppositarum differentiarum non exeunt ab illo, sed potius per divisionem materiae. Si autem accipiatur de intellectu entis qui est ante omne genus, tunc omnino seipsum non intelligit Xenophanes : falsum enim est quod notio entis sit intellectus communis his de quibus praedicatur ens, ita quod ipsa per oppositas differentias exeant ab ente : sed natura entis simpliciter est unum, et alia omnia sunt modi illius unius, quod vere est ens, sicut ens est substantia, et omnis varietas accidentium est secundum diversos modos esse substantiae : licet enim ipsa substantia sit ens vere unum, esse tamen ejus non est unum et idem secundum quod est materia vel disposita qualitas, vel relata, vel agens, vel patiens, et sic de aliis : et sic accidentium varietates sunt non essentia, sed entis esse quod est substantia. Quod autem ulterius ex ista procedit, et dicit quod ens dictum de substantiis diversis, non dicatur per prius et posterius, iterum est falsum : quia ens per prius est actus, et ens per posterius est potentia, et ens simpliciter est substantia quae est hoc aliquid. Adhuc autem alio modo falsum est, quod ens sit commune sive per modum principii sive Deo sive causae primae et suo causato, ita quod sit aliquid quocumque modo in utroque : quia secundum hoc aliquid esset commune causae primae et suo causato : et sic causa prima esset composita ex illo communi et quodam alio : et tunc non esset prima causa. Ens autem scimus esse causatum primum causae primae : et sic non est commune causae et causato : sed potius ante omnem entis divisionem est haec divisio, ens a seipso et ens ab alio : et ens quod ibi dividitur, est ens simpliciter, et potius entitatis ejus quod non est ab alio et ens ejus quod est ab alio, non est sub illa, sed potius vestigium illius et resultatio quaedam et imitatio et non pars illius tanquam communis natura quae sit in ente a seipso et in ente ab alio : et patet ideo, quod nihil valet processus quo procedit ex illa propositione. Similiter secunda propositio quam ponit, quod id quod distinctum esse habet sub una natura communi sibi et aliis, est compositum ex

illa natura et differentia constituente, falsa est, nisi intelligatur de generis distinctione vel speciei : quoniam illa differentia distinctum habet esse sub una natura communi sibi et aliis, in qua est potestate, et tamen non est composita ex illa natura et differentia constituente, sed est simplex : et similiter omnia prima seipsis differunt et distinguuntur, et ex hoc nullam penitus probantur habere compositionem, sicut Deus, AdminBookmark et ma- teria sive hyle. Tertia autem simplex est vera, sed maxima differentia differunt quae seipsis differunt et aliis differre sua differentia tribuunt, sicut homo et asinus seipsis non differunt, sed eis suae differentiae, quae sunt rationale et irrationale, differre tribuunt. Differentiae autem differunt seipsis : quia aliter, differentiae esset differentia, et abiret in infinitum. Quarta autem falsa est, nisi fieret vis in habere differentiam : eo quod habens et habitum sunt diversa : tunc enim verum est quod haberis differentias sit compositum. Si autem in hoc non fiat vis, tunc falsum est : quia id quod est in fine simplicitatis, est quidquid habet, tamen multas habet differentias. Ex his igitur satis patet solutio primae suae disputationis. Patet etiam quod est agrestis et sine disciplina.

Adhuc autem, quod in secunda disputatione dicitur, quatuor esse de esse divino, sine intellectu omnino est dictum. Omnibus enim parum scientibus patet, quod natura supponitur omni mutationi, et relinquitur post omnem mutationem sicut subjectum omnis mutationis : Deus autem et AdminBookmark nullius penitus sunt vel

esse possunt mutationis subjecta : et quod ex ista ulterius assumit non esse mutationem ad hyle, illud verum est quod hyle est quod mutatur ad formam : et ideo licet non sit mutatio ad hyle, tamen immutabilis non est hyle ipsa. Deus autem et AdminBookmark nec mutantur nec ad ipsa potest esse mutatio aliqua : et cum aeternum sit immutabile, patet quod hyle non est aeterna, sed in temporalibus omnibus magis temporalis et prope nihil existens, Secunda autem qua dicit, quod divinum est per seipsum largum et largiens omnibus de seipso, hoc omnino verum est : quia hoc est dives in se et in aliis. Et cum largitur esse secundum actum, largitur et bonitates quae sunt ab ipso et lumine divitiarum suarum. Materia autem sive hyle pauperrima est omnino, nihil de esse largiens, cum totum esse sit effectus formae, et avara est suscipiens, et turpis omnibus indigens. Et quod ulterius inducit, eam omnibus dare quod sunt, omnino falsum est : quia hoc dat forma per hoc quod est aliquid de esse divino : fundamentum tamen est in quo recipitur et fundatur esse, et contrahitur ad hoc quod sit esse hujus secundum quod hoc est, et hoc est paupertatis et particularitatis ipsius. Similiter verum est hoc, quod divinum est ubique et semper : sed hoc nullo modo convenit materiae, quae per partes est, et non ubique tota, hoc est, ita quod pars ejus una est hic et alia pars alibi : propter quod etiam in poeticis Atlas vocatur, qui ubique est et semper : ubique quidem, quia per partium distensionem. : semper autem per successionem formarum, in qua successione manet hyle et subjectum unum et idem. Deus autem ubique est per rationem suae simplicitatis, non divisus per partes, sed. semper est non ut subjectum omnium quae succedunt ibi formarum : sed extra tempus excellens et mensurans et regens omnia, nulli divino permixtus est ex omnibus. Quarta autem propositio, quod divinum nullo indigens ad esse suum, omnino vera est de Deo, et de materia omnino falsa : quia licet nullo indigeat ut materia, tamen omnibus indiget ad esse perfectum. Adhuc enim nihil omnium est quod ita et tot et tantis indigeat sicut ipsa : et quod ad esse materiae nullo indiget, hoc ideo est, quia hoc est primum in ratione subjecti : et si ad hoc alio indigeret, oporteret quod hoc esset subjectum prius primo, et abiret hoc in infinitum : et in-

finitum abhorret intellectus omnis. Patet initur, quod haec disciplina etiam praeter omnem rationem ficta est.

Quod autem tertio adducit, quod hyle secundum, se est impartibilis et immobilis et impassibilis, et quod hyle accepta corporeitate efficitur divisibilis et mobilis, et accepta contrarietate efficitur passibilis et sensibilis : et quod AdminBookmark similiter se habet ad acceptionem sensus et imaginationis, et Deus similiter ad indumentum quantitatis caelorum et elementi, multum est irrationabile et totum penitus impossibile et abominabile. Dicere enim hyle esse indivisibilium, etiam quando est secundum se accepta, est penitus falsum. Tunc enim est divisibilis in potentia, non actu. Unde hoc non fuit dictum alicujus sapientis scientis philosophiam. Similiter dicero quod per contrarietatem assumptam sit mobilis, omnino falsum est, et a nobis improbatum est in Physicis : secundum hoc enim maneret corporeitas una numero in toto et omni motu et mutatione, sicut subjectum motus et mutationis manet unum numero : et secundum hoc corpus naturale constitueretur dimensionibus quantitatum : et mathematica secundum esse accepta erunt principia physicorum, quae ambo sunt absurda apud, omnes qui aliquid, noverunt de peritia Peripateticorum : ideo in Physicis determinavimus corpus physicum ab aptitudine mensurationis trium diametrorum constitui, et non ab actuali mensuratione quantitatis mathematicae secundum esse acceptae : haec enim aptitudo subjecti et materiae, quod unum numero manet in toto motu et mutatione, et ab hoc habet mobilitatem. Receptibilitatem autem formae habet ante hanc a seipsa: et si passibilitas dicitur receptibilitas, tunc passibilitatem habet a seipsa hyle. Si autem passio est a contrario, tunc passibilitatem habet a contrariorum susceptibilitate, et passionem ipsam habet a contrariis susceptis et secun dum actum agentibus : quia haec passio magis facta abjicit a substantia, et non fit nisi agentibus adinvicem contrariis, et mutuo se abjicientibus a subjecto. AdminBookmark autem non sic se habet ad imaginationem : quia cum AdminBookmark in anima hominis habet imaginationem, habet illam ex potentia organica, cujus organum non recipit nisi figuras corporum : et haec potentia fluit ab animae substantia secundum quod ipsa est endelechia corporis organici physici habentis potentiam ad vitae opera: et non est ex hoc, quod ipsa anima per hoc efficiatur, quod formam assumat corpoream, sicut iste fatuus dicit, et eum Alexander secutus est. Et fuit hoc principium haeresis cujusdam Tertulli Graeci opinantis animam habere effigiem membrorum. Si enim sic dimensiones corporum accipit sicut hyle, eo quod idem est AdminBookmark et hyle, ut isti dicunt, oportebit quod sicut hyle corporeitate vestita et contrarietate disposita, nullum prorsus actum habet extra corporis et contrarietatis permissionem, ita AdminBookmark induta forma animae quae est dimensiones, ut iste dicit, nullam habeat operationem separatam a corporis mensuratione et similitudine : et sic nulla esset in nobis operatio intellectus omnino : quod experimenta docent esse falsum. Isti concedunt hoc adducentes pro se quod dicit Aristoteles, quod noster intellectus est cum continuo et tempore. Sed jam in praehabitis ostendimus, quod licet sit cum continuo et tempore in prima intelligibilis acceptione, tamen apud se invenit sine continuo et tempore intelligibile quod est ipsa rei veritas et quidditas : et tunc omnino est sine continuo et tempore. Deus autem sine syllogismo inducitur sic se habere ad caelum et ad mundum, et ideo esse AdminBookmark et hyle : et secundum hoc nec divinus intellectus esset etiam sino continuo et tempore, quinimo hyle : et secundum hoc in omnibus rebus esset intellectus apud se, et cum continuo et tempore intelligeret in omnibus, et secundum hoc secundum prudentiam dictus intellectus esset in omnibus : et si dicat iste, sicut dicit Democritus, quod hoc verum est,

sed In quibusdam obruitur corporeitate, quod ad judicium de rebus et conceptionem et notionem venire non potest illud est absurdum : quia propter formam est materia : et ideo secundum potestates formae aptatur materia. Si igitur hyle potestates has habet in omnibus, aptabitur ei organum potestati suae ad operationes congruum. Loqui autem diu de abusionibus istorum virorum frivolum est : ex dictis enim satis intelligitur Istos in philosophia agrestes esse et rusticos, et naturales eorum positiones nullo modo existere.