CAPUT I.

Quod haec scientia est universalis, et nulli scientiarum particularium est eadem.

Jam complevimus in praecedentibus libris de quibus causis inquirere habet haec scientia, quoniam inquiruntur hic primae causae, quae extremae sunt in resolutione causarum principiorum. Praelibatum est etiam in eo qui ante hunc librum est, quae sunt quaesita istius sapientiae, atque causae jamdudum investigatae quaeruntur. Restat igitur nunc ut ostendamus in hoc libro sapientiam hanc esse talium quaesitorum, et per hujusmodi extremas causas quales assignavimus , licet jam dixerimus in praemissis, non omnis entis omnes causas esse : quia si omnes causa) aeque principaliter essent omnis entis, oporteret quod omne ens esset ejusdem naturae cum ente transmutabili, in quod conveniunt omnes causae, sicut diximus in secundo Physicorum : non igitur entis in quantum est ens sunt omnes causae : diximus autem in praehabitis, quod sapiens qui dicitur Philosophus, est doctissimus causarum, principaliter autem cognoscit finom ultimum

et formam primam entis secundum quod est ens : et hoc quidem sine demonstratione dictum est in praehabitis : nunc autem demonstrare intendimus, quod est quaedam scientia quae per extrema et prima principia formae primae et finis ultimi considerat ens in quantum est ens, et

quae insunt enti : hoc enim habito stabilita est sufficienter scientia ista, cum jam determinata sint principia et quaesita et subjectum et passiones ipsius . Hoc igitur facere principaliter intendimus in hoc libro quarto : ex consequenti autem, quia scientia de primo ente secundum quod est ens, est etiam de primis principiis demonstrationis omnium scientiarum, sicut in secunda quaestione libri praecedentis determinavimus . Quidam contradicunt principiis illis , asserentes nihil penitus scire aliquem nec scire posse, ideo ex consequenti manifestabimus mendacium hujusmodi sophistarum et in his duobus tractatibus completur liber iste quartus.

In primis igitur praemittomus propositionem tria quae in primo tractatu intendimus continentem, dicentes quod certissime scientia quaedam una est et eadem, quae speculari habet ens in quantum est ens et subjectum, et eadem speculari habet eas passiones et praedicat quae huic enti insunt secundum se sive essentialiter secundum quod est ens : haec autem scientia nulli scientiarum quae in parte entis speculari dicuntur, est eadem. Hoc antem ultimum primo ostendemus, quod scilicet scientia universalis quae est de ente secundum quod ens, et de praedicatis entis, nulli particularium scientiarum est eadem. Nullam enim scientiarum speculativarum intendit universaliter de ente in quantum est ens, cum. duae sint speculativae praeter hanc, physica scilicet et mathematica, utraque istarum est abscindens per formam ens, ad genus determinatum trahens partem aliquam determi-

natam entis, et speculatur accidens sive passionem et praedicatum quod accidit per se circa partem illam entis determinati per principia non extrema , sed propria et proxima, sicut faciunt illae de numero scientiarum speculativarum quae sunt mathematicae, et sicut facit physica : physica enim ens contrahit ad corpus mobile, et illius accidentia per principia propria entis mobilis speculatur : ita mathesis tota contractum ens ad quantum a motu et materia sensibili separatum considerat, et praedicata quae insunt illi per se considerat per principia non extrema, sed propria. Cum igitur non sint plures speculativae quam istae quae inductae sunt, scientia quae considerat ens in quantum ens, nec in substantia, nec in passionibus, neque in principiis est alicui scientiarum particularium eadem. Nulla enim scientia considerans ens non in parte , et principia et passiones entis non in parte, est eadem alicui ens in parte, et passiones in parte entis et per principia propria consideranti. Scientia autem ista quae sapientia vocatur, considerat ens non in partem determinatum, et accidentia entis non determinati, et per principia entis non determinati : igitur illa scientia nulli. particularium est eadem, sed diversa ab ambabus illis. Non dicimus autem hic scientiam particularem ideo quod particulariter praedicato subjiciatur, aut ideo quod praedicatum particulariter et non. universaliter insit subjecto : hoc enim modo omnis scientia universalis et universalium est: sed dicimus scientiam particularem, quae considerat naturam determinatam per formam unam generis, aut speciei, aut passiones quae secundum illam naturam illius formae illi enti determinato conveniunt secundum ipsam naturam per quam determinatur, sicut est corpus physicum et quantitas mathematica. Per oppositum autem hujus dicimus scientiam universalem, quae est en-

tis indeterminati secundum se et secundum sui communitatem. Sic igitur patet quod scientia universalis non est aliqua particularium speculativarum . Quod autem haec scientia universalis non sit sibi subalternans particulares speculativas, et quod ita habita adhuc necesse sunt aliae, jamdudum in scientia primi libri declaravimus.