CAPUT II .

Et est di gressio declarans esse substantiae corporalis in eo quod est corpus.

Substantia autem corporea est substantia una continua non ex atomis composita : eo quod indivisibile indivisibili non continuatur, sicut ostendimus in VI Physicorum . Substantiam autem corpoream compositam ex materia et forma quidam dixerunt esse quasi diffiniendo, quod est corpus substantia longa, lata, et profunda. Quod etiam nos in ante habitis saepe diximus. Consideremus ergo ipsorum verborum intentiones, et videamus quomodo corpus quod est substantia, sit longum, latum et profundum. Dicitur enim longitudo aliquando linea ducta in continuum quocumque modo ducta fuerit : et secundum haec linea et longitudo est una specierum quantitatis. Aliquando etiam dicitur longitudo major linearum superficiem continentium dimensio. Aliquando iterum dicitur longitudo major dimensio extensa in quanto quocumque modo extendatur, et sive sint lineae, sive sint aliquid aliud ejus cujus quantitas mensuratur. Aliquando etiam dicitur longitudo spatium quod est inter caput et pedes homiliis, vel inter caput et caudam alterius animalis. Dicitur etiam longitudo mundi spatium quod est inter

sursum et deorsum. Et aliquando dicitur longitudo climatis et habitationis arcus, qui interjacet inter punctum Orientis et punctum Meridiani cujuslibet hominis. Latitudo etiam dicitur multipliciter. Aliquando dicitur latitudo ipsa superficies. Et dicitur latitudo mensura minor duarum dimensionum. Et dicitur latitudo spatium orbis arcus, qui est inter Oriens et Occidens. Et dicitur latitudo climatis Meridiani arcus qui est inter aequinoctialem et zenith capitis cujuslibet hominis. Profunditas etiam dicitur multis modis. Uno quidem et primo modo quantitas diametri quae continuat iter duas superficies : et haec habet duo nomina, a supremo ad imum mensurando dicitur profundum : ab imo autem ad supremum mensurando dicitur altum sive altitudo. Et dicitur profundum quod est inter ante et retro animalium. Et dicitur profundum orbis quod est ab Austro in Aquilonem, quae sunt ante et retro mundi. Et dicitur profundum climatis medium ipsius in quo sicut in centro figitur diameter pyramidis luminis coelestis quod incidit in clima. Isti enim sunt modi communiores quibus utuntur Philosophi istis nominibus istarum dimensionum.

Cum autem dicitur corpus longum, latum, et profundum, non oportet quod istae dimensiones actu sint in ipso. Videmus ergo sphaeram esse corpus in quo nulla penitus est longitudo sive linea. Quod enim dicitur axis . sphaerae, quem megiiat Arabes vocant, qui est linea transiens per polos et centrum sphaerae, non assignatur sphaerae nisi cum movetur : sphaera autem non est corpus, ex hoc quod movetur : nec est corpus, ex hoc quod est sphaera : sed principia corporeitatis sunt in Ipsa constituentia esse corporis ante utrumque illorum. Nec iterum oportet quod corpus in eo quod corpus sit terminatum superficie : quia si ponamus corpus infinitum sicut multi posuerunt, ipsum erit corpus, et non erit superficie terminatum : et tamen ponens corpus esse infinitum, non errat in hoc quod Ipsum ponit esse corpus, sed in hoc quod ipsum ponit infinitum esse. Nec iterum ad esse corporis requiritur, quod habeat plures actu superficies praeter corpora terminata : est enim corpus unica superficie terminatum, quod est sphaera. Nec oportet Iterum ad esse corporis ipsum esse positum sub coelo quocumque modo, ut ab ipso recipiat dimensiones : quia ipsum coelum est corpus, et sic dimensiones non recipit. Ex omnibus ergo hujusmodi concluditur, quod corporis esse non pendet ex habere tres secundum actum dimensiones : sed potius corpus est, quod aptum est tribus dimensionibus mensurari, Ita quod tres diametri orthogonaliter ad unum angulum conjuncti mensurabunt ipsum : nec plures possunt in ipso esse orthogonaliter in angulo uno convenientes, licet plures et infiniti possunt non orthogonaliter penetrare per ipsum. Forma autem hujus aptitudinis facit corpus esse corpus : sed mensurae secundum actum in ipso acceptae consequuntur esse ipsius et ejus substantiam et succedunt sibi, substantia manente una et eadem. Si enim accipiatur cera et comprimatur, pro certo mutantur in ea dimensiones quae sunt actu in ea, et tamen manet idem corpus.

Dixerunt autem quidam, quod longitudo est spatium quod extenditur In dimensionibus in omni corpore. Et constat quod etiam haec longitudo non est essentialis corpori, quia cubus est corpus contentum sex superficiebus, quarum nulla excedit aliam. Aliqui autem omnino imperiti dixerunt dupliciter dici corpus, a corporeitate videlicet et a repletione quam vocant corporalitatem. Et primum quidem dicunt corpus esse mathematicum, et secundum corpus physicum sive substantiale : sed haec verba adeo fatua sunt, quod non est de iris dignum cum studio intendere : quae enim differentia sit corporalitatis et corporeitatis, usque adhuc non est auditum. Praeterea si corpus a repletione dicitur, hoc non distinguit : quia omne corpus replet, etiam mathe-

maticum. Si autem dicunt grossitiem.

esse replontem, hoc est idiotarum : et secundum hoc aliam naturam corporeitatis habebit ignis, et aliam terra, quod est penitus absurdum. Si autem est aliquod corpus quod retinet et conservat perpetuo divisiones actuales quae sunt in ipso, hoc non habebit a natura corporeitatis secundum quod est corporeitas, sed a forma physica addita corporeitati. Ex omnibus ergo inductis concluditur, quod corpus in eo quod corpus est substantia corporalis, est substantia continua, in qua possunt poni tres diametri orthogonaliter se secantes in. omni parte sui : et secundum hanc formam omne corpus aequaliter est corpus omni corpori. Sed. secundum mensurare vel communicare vel hujusmodi non omne corpus aequaliter se habet omni corpori : quia talia accidunt ex dimensionibus disciplinalium

quae secundum actum accipiuntur in corporis actuali quantitate. Constat etiam quod corpus per formam corporeitatis sub eadem forma corporeitatis est rarefactibile et condensabile, licet non retineat secundum eamdem formam dimensionum secundum actum. Corpus autem disciplinale est quantitas actualium dimensionum superficie vel superficiebus terminatum, non secundum esse, sed secundum rationem mensurae quantitatis acceptum. Et hoc consequitur ad. corpus praedicto modo acceptum : et ideo est accidens ipsius : corpori autem omni sicut et omni quanto accidit divisibilitas ratione continuationis quam habet. Et si non dividatur, hoc non est ratione continuationis, sed ratione physicae formae continuationi superadditae, sicut diximus : forma ergo continuationis forma est materiae corporis : et hoc probatur per hoc quod idem est susceptibile continuationis et discontinuationis sive incontinuitatis: continuatio autem est forma non susceptibilis inconfinuitatis : ergo quod suscipit continuationem, aliud est ab ipsa continuitate. Et hoc est materia. Amplius cum dimensio propria passio sit continui, patet quod incontinuum non est susceptibile dimensionis, nisi forte in potentia, sicut etiam in potentia est continuum. Ex his autem colligitur, quod substantia corporea secundum quod est substantia corporea, est aliquid in potentia, et aliquid in effectu : in potentia enim est id quod est susceptibilis dimensionis secundum actum : in actu autem est corpus continuum, et in eo quod est continuum, est compositum ex forma continuitatis et materia quod est hyle, quae de se aequaliter se habet ad continuum et incontinuum, licet a continuo nunquam separetur, sicut inferius probabimus.

Objiciet autem forte aliquid dicens, quod hyle corpus est compositum ex materia et forma : quia hyle est in actu substantia quaedam apta continuitatis. Igitur est substantia actu ens et aptitudinem habens, et sic est composita ex actu et potentia. Sed ad hoc dicendum, quod. substantialitas hyle nihil addit supra hyle nisi modum negationis, quod non videtur esse in subjecto. Et ideo per hoc quod est actu substantia, non ponitur in actu alicujus formae. Et per hoc quod additur apta continuationi, non ponitur in actu aliquid esse, sed in potentia. Et ideo si hae

c potentia determinatur ad actum corporeitatis indistinctae, in quantum possunt orthogoiialiter penetrare tres diametri, efficitur compositum ex materia et forma. Corporeitas autem rursum determinabilis differentiis corporeitatis, quae sunt sphaericum, cubitum, et hujusmodi, et cum comparatur materia ad hujusmodi aptitudinem et actum qui determinat aptitudinem illam, potius est compositio simplicis materiae ad genus et differentiam, quam compositi ad materiam et formam. Corporeitas enim ista in se non differt in aliquo corpore : sed species ejus differunt ab invicem : et hoc ideo est, quia sicut dicit Porphyrius , nulla

specie intellecta ratio generis potest accipi : ergo cum generis natura non pendeat ex principiis speciei, sed ex his quae sunt ante omnem speciem : si autem adveniant formae physicae, sicut caelestis et terrestris, et calidum et frigidum et humidum, non dividunt corporeitatem : cum non sint Differentiae ipsius, sed consequentia, sicut dictum est.