CAPUT X.

Qualiter differenter mathematica et physica concepta sunt cum materia.

Potest autem aliquis secundum supra dieta quaerere, quare rationes partium non sunt rationis universalis partes cum sint formales, ita quod circulus diffiniatur per emiciclia et portiones : ista enim non sunt determinata sensibili materia, quia mathematica per rationem a sensibili materia sunt abstracta. Sed dicemus ad hoc, quod sicut patet ex supra dictis, nihil refert materiam quorumdam esse non sensibilem, et hanc esse omnis talis rei partem quae non est secundum se quid erat esse et species. Materia ergo talis non est pars circuli qui est universalis, cui per se attribuitur diffinitio, sicut saepe diximus : sed singulorum circulorum hic et ibi in continuo imaginatorum tales materiae sunt partes, sicut dictum est superius. Est enim materia quaedam sensibilis, cum qua concepta sunt physica. Alia autem est intelligibilis, cum qua sunt concepta mathematica integra, et secundum quam unus circulus vel triangulus dicitur major, et alius dicitur minor, cum tamen ratio circuli vel. trianguli non sit major in uno, et minor in alio. In physicis autem non est sic : si enim sumamus exemplum in animalibus quae perfectiora sunt inter physica, palam est in his, quod anima est in eis prima sub- stantia quae est forma, et haec separata non intelligitur : aut non tota Intelligitur separari, et sic diffinitio ejus concipit materiam, eo quod nominat hoc in hoc, et non hoc separatum ab hoc : et corpus in animalibus est sicut materia, quod sine actu non intelligitur hoc sine materia sensibili ex qua est. Homo vero et animal quod est ex utrisque est, et est quasi universale. Dupliciter enim designatur, ut Integrum videlicet, et tunc est ex utrisque, et tunc partes ejus sunt partes materiae, et est in eis major et minor. Designatur etiam homo, secundum quod homo dicit secundum hominis significatum, cui diffinitio per se attribuitur : et homo tunc est universale, quod est ubique et semper. Quocumque autem modo accipiatur animal et partes ejus, Impossibile est ea Intelligere nisi cum materia vel materiae designatione, sicut supra diximus. Si autem accipiamus individuum in genere animalis, ut Socratem et Coriscum, conceptum erit enim cum sensibili materia. Siquidem Socrates est animal dupliciter, hoc est, est duplicis substantiae existens : Socrates est anima et corpus : et Ideo Socrates resolutus in duplicem substantiam est anima et est corpus, sicut diximus quod hydromel est aqua et mel, quando resolvitur in sua componentia. In talibus enim compositum non est aliquid praeter sua componentia : in his enim Individuis compositis aliud principiorum componentium est ut anima quae est perfectio : aliud autem est ut totum congregatum : quia individuum non dicit materiam simplicem, sed dicit formam hujus participatam ab hoc designato per demonstrationem sensibilem. Si vero dicatur individuum quoad sua principia componentia esse simplex anima, et simplex corpus, tunc designatur ut compositum universali et particulari, et ut universale et particulare : et hoc est quando dicimus quod Socrates est hic homo, et hic homo est homo : tunc enim compositum, videlicet ex anima simpliciter et corpore simpliciter, praedicatur de

hoc homine, et hic homo de Socrate : et hoc modo universale quod est secunda substantia, designatur in singulari quod est esse ipsius, hoc modo quo supra dictum est, quod species est esse individuorum : et quocumque modo varientur haec et ipsa composita et componentia, semper dicunt aliquid conceptum cum sensibili materia. Si enim simpliciter designetur compositum physicum, hoc est, non in individuo designatum, tunc dicet per ipsa componentia extra quae non est, primo formam, et deinde materiam. In se autem dicet quod est ex utroque. Si autem non simpliciter, sed in individuo designetur, tunc et iterum quodlibet ipsorum dupliciter est designatum, scilicet per componentia ut per animam hanc, et animatum quod est totum, et est designatum ut prima substantia stans sub secunda, et prima substantia est singulariter animatum hac anima, secunda autem substantia est compositum ex anima simpliciter et corpore simpliciter : et nullum horum est separatum a materia.

Utrum autem alia quaedam substantia

quae est quidditas talium physicarum specierum et individuorum, sit praeter materiam quae cum materia sensibili non sit concepta, ita quod oporteat nos quaerere substantiam quidditatis eorum diversam quamdam ab ea quae dicta est et separatam a sensibilibus, sicut si dicamus numeros esse substantiam istorum, aut ideas, aut mathematica alia, aut aliquid tale, posterius in hujus sapientiae libro duodecimo et tertiodecimo erit perscrutandum : hujus enim gratia etiam tentabimus diffinire et determinare de sensibilibus substantiis : quod tamen opus modo quodam est physicae speculationis: et est secundarium opus primae philosophiae speculatio de substantia sensibili : quia physicum non oportet solum scire de materia, sed etiam de substantia formali quae est secundum rationem substantia vocata: quamvis enim Philosophus primus consideret primam formam

maxime scire facientem, oportet eum tamen secundario opere quasi ex altera specula prospicientem considerare quae sit forma hujus et cujus, et utrum separata sit forma sensibilium : physicus autem cum consideret principia motus, non considerat formam nisi usque ad hoc quod ipsa est terminus motus : et ideo determinare non poterit utrum formae sensibilium separatae sint.