CAPUT XI.

Et est di gressi o declarans intellectum decimae sextae quaestionis.

Sexto decimo vero loco quaeritur, utrum forma loco et subjecto et esse separata sit a materia, vel non sit separata ab ea, sed conjuncta eidem loco et subjecto, esse habens in ipsa, et non ens extra ipsam ? Et haec quaestio est inducta ex. contrariis assertionibus Stoicorum et Peripateticorum. Stoici enim formas extra materiam separatas esse dicunt, et esse formantes eas quae sunt in materia, et eas quae sunt in materia esse imagines quasdam et resultationes et umbras earum quae verae formae sunt et extra materiam esse habent: hujus suae assertionis multas et fortes afferentes probationes, quarum prima est, quod formae omnes prodeunt ex lumine primae causae, quae se habet ad totam materiam sicut artifex ad totum artificiatum, et sicut formativa virtus quae est in semine, ad for- mationes membrorum. Si igitur sic sunt in lumine causae primae, sunt omnes ante materiam, et extra eam secundum esse et locum : et sic constat omnes formas secundum esse separatas existere a materia. Adhuc autem omne formatum habet aliquid formans ipsum quod est extra ipsum, sicut agens et operans est extra patiens et operatum. Cum igitur formae materiales in materia formatae sunt, oportet quod agens et formans sint extra materiam. Hoc etiam argui videtur ex ratione generantis : quoniam generans est dans formam quam superflue dare videtur, si forma est in materia, et cum ipsum generans et movens sit extra mateeiam, videntur formae omnes separatae extra materiam existere. Amplius ad hoc est motus caelestium, ut ex motore primo formas in se defluentes per motus suos activis et passivis influant, et per generationem et complexionem illorum inferioribus explicentur. Si igitur sic discedunt nec descendunt nisi ab his principiis in quibus sunt, videntur formae primitus in his quae extra materiam sunt, existere separatae, et primae quidem formae esse divinae et intellectuales, secundae autem in. sitibus et proportionibus periodi, quasi mathematicam ante qualitates activas accipientes dimensionem : in tertio loco subjici passivis et activis sensibilium. Sunt igitur triplices formae, divinae, mathematicae, et sensibiles, sicut Plato tradidit, qui in secta Stoicorum praecipue floruit. Et secundae quidem imagines quaedam sunt primarum, tertiae autem resultationes et umbrae quaedam secundarum, primae autem secundarum et tertiarum archetypus.

Si autem objicitur de formis accidentium, quae non possunt intelligi esse separatae, dicunt Stoici nullam esse instantiam : quia accidentia potius sunt esse quam essentiae, nec sunt esse simpliciter, sed modi quidam essendi: et cum. in accidentibus accipitur universale quod dicit quid accidentis, est ipsa quidditas non simpliciter quidditas, sed qualitas, vel

quantitas modum quemdam imitans quidditatis et substantiae: et ideo accidens causatur omnifariam, nec habet talem a primo descensum, sicut formae substantiales, sed fluit a subjecto cujuslibet formae substantialis.

Addunt etiam Stoici, quod cum in omni substantia naturali triplicem inveniamus modum, unum quidem quod substantia est, alium autem quod determinabilis est et determinata dimensionibus et figuris, tertium autem quod distincta est et distinguibilis affectionibus qualitatum activarum et passivarum, oportet quod isti modi causas habeant ad quas referantur. Quod autem substantia est, non potest habere nisi a primis substantiae principiis, inter quae fons et origo est lux et intellectus causae primae : fons autem et origo omnis mensurae et figurae est dimensio et figura periodi. Cum igitur in. his sicut in moventibus et instrumentis sui esse est substantia, mensurabilitatem accipit et figurahilitatem : in materia autem activorum et passivorum necesse est quod affectum agentium et patientium accipiat.

Adhuc autem in assertionem suae opinionis adducunt, sic esse in majori mundo, sicut est in minori : minor autem mundus perfectus non est nisi homo per intellectum agentem et operativum operans, et sub se habens motores per imaginationes et sensum moventes et in potestate habentes universam materiam membrorum corporis : in hoc autem exemplo omnes formas substantiae membrorum ab intellectu agente procedere, et in ipso simplices esse substantias, in imaginativis autem virtutibus dimensibilitatem et figurabilitatem accipere, et in materia qualitatibus sensibilibus affici. Similiter igitur erit in mundo majori, in quo ad intellectum primi motores secundi qui quantitati conjuncti sunt, ordinantur ut instrumentaliter servientes : et materia elementorum subjacet sicut materia quam in potestate habet motor primus. Propter quod primum vocant paternum intellectum, secundum autem sicut deos quorum opifex et pater est intellectus primus, mundum autem sensibilem sicut filium, et materiam sicut materculam. Aliquando autem primum dicunt sicut animam mundi, et secundum sicut vires, et tertium sicut corpus, diffinientes primum, sicut Apuleius tradit, dicens primum esse mundi animam motu et ratione mundum gubernantem. haec igitur confirmatio est opinionis Stoicorum de separatione formarum.

In contrarium autem hujus totis viribus Peripatetici objiciunt dicentes, quod sine natura intrinseca, ut est omnis forma substantialis, materia subjectum esse non potest motus et mutationis quae est generatio: cujus in propatulo demonstratio est : quia mutatio omnis est forma post formam, et ideo prima mutationis inchoatio est forma de potentia exiens ad effectum. Cum igitur materia subjectum sit generationis primum, oportet formas omnium generabilium esse in materia. Adhuc autem si nihil formae praeexistit in materia, materia per analogiam ad formam non determinatur : non igitur est aliqua materia alicui rei magis propria quam alia : et sic redit inconveniens in Physicisimprobatum,quod ex quibus libet quodlibet potest generari: quia materia per hoc quod est tantum substantia a forma differens, aequaliter se habet ad omnem formam recipiendam. Amplius si nihil formae in materia praeexistit, secundum hoc unum secundum esse vel tiam non fit ex materia et forma : quia non est idem secundum substantiam quod primo est in potentia et postea in actu : sed est ibi congregatio duorum naturas differentes habentium, quae non vere faciunt unum : neque una diffinitio erit sic ex materia et forma constituti,

quae omnia absurda sunt et recto intellectui contraria. Amplius si forma extrinsecus est ingrediens in materiam, in omni generatione formae inductio incipiet in exterioribus materiae, et sic paulatim ingredietur ad interiores partes materiae,

sicut videmus fieri in inflammatione lignorum ab igne. Hujus autem contrarium videmus in omnium generatione physica, et praecipue in generatione animatorum in quibus partes materiae prius interioribus distribuuntur : et tunc demum exteriorum incipit formatio. Amplius autem formam quae omnino est ab extrinseco, est ingrediens in materiam, de potentia nulla materiae eductam, sicut est intellectus, videmus in nulla materiae obligatione coarctari, neque alicujus corporis actum fieri. Si igitur omnis forma sic ab extrinseco ingreditur, de nulla materiae potentia educta, necessario relinquitur omnem formam esse liberam, et nullius materiae actum existere. Et hujus consequentiae necessitatem Plato vidit, quando dixit substantias rerum esse intellectus simplices ab omni materia puros.

Haec igitur et hujusmodi sunt quae Peripatetici inducunt : et quia nos hic suscepimus vias Peripateticorum declarare, dicimus cum Averroe quod nulla causa fuit quare Philosophi vias Aristotelis Peripatetici in pluribus secuti sunt, nisi quia pauciora vel nulla inconvenientia sequuntur ex dictis ejus . Secundum igitur intellectum Aristotelis, dicimus omnes formas potentia esse in materia et per motum educi de ipsa.

Ad ea autem quae inducunt Stoici de lumine primi moventis, dicendum videtur quod illa non probant formas esse distinctas extra materias nisi in ratione forma) efficientis, quae causa alia est a causa formali: forma enim eadem numero quae in efficiente primo est, et est lumen intellectus et ratio operis, non efficitur in materia, sed conveniens vel similis, secundum quod est possibile quod effectus imitetur causam : et omnia secunda moventia sunt instrumenta primi, et movent in virtute formae intellectus agentis a primo usque ad ultimum, sicut movent qualitates elementales in semine per virtutem et speciem formativae virtutis quae est in spiritu seminis, et sicut moventur qualitates elementales in corpore animato per virtutem et speciem animae quae est in eo. Et quoad hunc modum motus primi moventis et instrumentorum dicuntur divinae ideae et caelestes formae formantes et imprimentes et agentes et extra manere, et materiales formae dicuntur resolutiones et umbrae et imagines, et formata quaedam, licet totum esse earum educatur de materia. Hoc etiam modo generans est dans formam, non quidem eamdem quae secundum esse est in ipso, sed similem illi vel convenientem quantum possibile est educendo de materia. Nec ad hoc est motus caelestium ut eadem quae in primo sunt, motus influat, sed ut instrumenti virtute formetur a primo ut ad conveniens moveat materiam. Et ex his patet, quod non est aliud universale a particulari nisi in modo, et quod sunt eadem principia essendi et cognoscendi, nec sunt aliquae formae mathematicae inter ideales et sensibiles, et quod vera est instantia de accidentibus quoad hoc quod forma substantialis educitur de materia sicut et accidens, licet alius sit modus eductionis utriusque : et ideo sicut accidens non habet esse separatum a substantia, sic forma substantialis non habet esse separatum a materia. Quod autem est triplex formae determinatio, causatur ex principiis ejus propriis : quoniam illa per se faciunt eam esse substantiam : per esse autem quod habent in materia mobili, faciunt ipsam quantitatem determinabilem : et per esse quod habent in materia sensibili, faciunt ipsam affici passionibus : et hujus causam in multis iocis determinavimus. Ex his autem ulterius patet, quod forma secundum esse non est ante rem cujus forma est, nec aliud est intellectus entis, et aliud esse ejus, sed idem. Et sic dissolvitur quod inducunt Stoici.