CAPUT VIII.

De intellectu quidditatis et substantiae vera determinatione per quaestionem quare, sive propter quid.

Omnibus autem istis opinionibus improbatis, faciemus aliud istius inquisitionis principium, et secundum veritatem Peripateticae opinionis dicemus et quid et quale quid oportet dicere substantiam quae est quidditas, quam superius esse substantiam diximus sensibilium et singularium : forsan enim ex quidditatibus sensibilium substantiarum palam erit etiam de illa substantia quae secundum esse separata est a sensibilibus substantiis, quae est forma prima et omnis substantiae causa prima et vera, quam nos in sequentibus ostendemus esse lumen intellectuum agentium separatorum: cujus etiam in praehabitis jam aliquam mentionem fecimus. Incipiamus igitur dicentes, quod pro certo substantiae sensibilis compositae qua) hoc aliquid est, aliquod est principium, et quaedam causa quae est quidditas ipsius : et licet hanc superius ostendimus per diffinitionem, tamen adhuc ut certior sit doctrina, manifestabimus eamdem per naturalem de qualibet re quaestionem : et hae ambae manifestationes sunt logicae : hinc igitur manifcstum erit tales substantias habere quamdam substantiam principium et causam : semper enim per quaestionem quare quae- ritur sic intenditur principium et causa : quaeritur enim per quare sic, ut quaeratur quare aliud quod est praedicatum alii quod alicui quod est subjectum insit, et illud praedicatum essentiale secundum id. quod est, causa est principium subjecti. Cum enim quaeritur per quare, tunc quaeritur, sicut si dicamus, quod quaeritur quare musicus homo, musicus homo est? et hoc non est quaerere quare idem de se dicitur, sed potius hoc est dictum quaerere, quare homo musicus est, aut quare est aliquid aliud quod praedicatur de ipso, si aliud quaeritur de homine : non enim facimus hic vim aliquam, si plures interrogationes fiant ut una. Non autem contingit quaerere quaestionem quare, sive propior quid, quare penitus idem est idipsum sibi : quia illius nulla causa est vel principium, sed de uno simplici potest quaeri quaestio quid est. In quaestione enim propter quid sive quare, oportet quaestionem manifestam esse quia est et quod ipsum habet esse : et hoc ideo est, quia quaestio quia et quaestio propter quid sunt circa idem : quia unde insit aliquid et propter quid insit, de eodem sunt. Dico autem explicando, ut si dicamus quia luna patitur eclipsim, et quando hoc manifestum est, tunc quaerimus quare patitur eclipsim ? volentes scire principium essentiale istius passionis : ejusdem vero quia idem una et simplex est subjecti ratio : nec intercidit aliqua causa quare idem sibi insit unde una est ratio, et una causa in omnibus talibus, ut quare homo est homo, et quare musicus homo est musicus homo : unde in quibuscumque nulla est diversitas inter praedicatum et subjectum, non potest quaeri propter quid sive quare : et hoc est in primo simplici quod idem penitus est cum omni eo quod habet.

Forte autem aliquis ad ista instando dicet, quod singulum eorum quae sunt, indivisibile est sive indivisum ad seipsum. Indivisum autem est unum et idem esse secundum ea quae in quinto determinata sunt : et sic de nullo potest fieri quaestio

per quare, sive propter quid. Sed ad hoc respondemus, quod quamvis quodlibet existentium sit in. se unum secundum numerum et subjectum, tamen est aliquid. commune de omnibus praedicatum : et hoc est secundum veritatem conveniens eis : et de hoc potest quaeri, per quare : quia hoc jam inest subjecto.

Quaeret autem etiam non modo de accidente quod inest subjecto, sed etiam de forma substantiali : et recte quaerit quaerens, quare homo est animal tale : licet enim jamdudum dixerimus, quod in talibus quae sunt in primo modo dicendi per se, praedicatum per intellectum non possit separari, a subjecto, et ideo non intercidat causa per quam tale praedicatum de subjecto possit demonstrari : tamen quia cum dicitur de subjecto, diversis modis potest dici de ipso. Hoc autem planum est ex hoc, quod cum talia sint subjecta, qualia permiserint praedicata, cum dicitur, homo est animal, stat homo pro natura multiplicata per individua : quia illis convenit esse animal, et quoad hoc actu animal, includitur per intellectum in homine : tamen quia bene dicitur, homo est animal, et homo est rationale, licet non bene dicatur sic, homo est animal et rationale : et ideo significatur animal potentia esse sine rationali, et hoc modo diversum est ab homine : et quoad ambitum hujus potentiae quaeritur cum dicitur, quare homo est animal ? et ambitus hujus potentiae impedit conversionem consequentiae, cum dicitur, si homo est, animal est, et non convertitur. Hoc autem quod est idem, de se penitus non quaerit: et hoc palam est ex dictis : unde animal non est omnino homini idem : jam enim non quaeritur, quare illud existit? In omnibus autem in quibus quare quaeritur, oportet esse manifestum quia existunt et sunt : nam si hoc non sit ita, tunc penitus nihil quaerit quare sit, sicut quaerimus, quare est tonitruum, relinquentes esse manifestum, quia est sonitus in nubibus : nisi enim hunc esse sciremus, non quaereremus principium et causam hujus soni : sic enim sempe aliud de alio est quaesitum, cura quaeritur quare hoc est ? sicut cum quaerimus dicentes, quare caementum et lapides sunt domus ? palam enim est quia sic quaerens

quaerit principium et causam, quae est ipsa quidditas domus sic ex materia factae : hujus autem causa quam quaerit, est quid, erat esse domus in illa materia : sic enim logico loquendo declaratur quidditas. Jn quibusdam autem per propter quid et quare quaeritur principium, quod. est cujus causa : et hoc est finis, ut forsan in domo aut scamno in quibus determinatus attenditur finis ultimus, sicut jamdudum determinatum est in libris ante habitis. In quibusdam vero hac eadem

quaestione quaeritur, quid movit primum quod est causa movens ? haec enim etiam est una de numero causarum propter quam etiam res fit. Sed causa movens in fieri quaeritur et corrumpi factorum et corruptorum. Altera autem causa quae est forma et quidditas, quaeritur inesse rei cuilibet : quaesitum autem per causam propter quid sive quare obliviscitur et latet, maxime in his quae non dicuntur secundum naturae diversitatem ad invicem : et hoc est in substantiis secundum primum modum dicendi per se dictis : vel idem compositum de se dicitur ac si ipsum penitus est simpliciter : et haec causa est simpliciter dici talia : quia non ita deprehenditur diversitas in his quae unius naturae sunt, sicut in his quae sunt naturae diversae : quia ea quae unius naturae sunt praedicata et subjecta, sunt idem actu, et duo potentia : et ideo secundum quod sunt idem praedicatum, non ponit in numerum cum subjecto. In subjecto etiam et accidente sunt duo actu : quia subjectum ponit in numerum cum praedicato : et ideo in his minus latet, et hujusmodi oblivio est, sicut cum homo quid est hoc, quando per quare quaeritur de quidditate hominis, et non quaeritur diffinito quare homo est hoc aut hoc, quod ut diversum praedicatur de ipso : sed in talibus oportet nos quaerere tan-

gentes quaestionem ostendendo aliquam secundum potentiam praedicari ad subjectum diversitatem. Si autem ad subjectum aliquod nihil. sit commune, sicut est in primis simplicibus, tunc nihil est

quaerere, cum quaedam sic per quare quaeruntur : quia illa sunt simplicia et causam non habent.

Quoniam secundum dicta oportet talia subjecta habere aliquid essentiale commune, et existere secundum esse illa, palam, quia quaerens per quare, quaerit materiam et naturam hujus quod existit sic secundum naturam, sicut quaeramus dicentes, quaere est haec domus ? Dicemus respondentes materiam dicendo, quia

haec existunt ex quibus est : et sic quid erat esse domum materiae adjungemus. Et si quaeramus, quare est hic homo ? Dicemus materiam cum forma : quia ex tali corpore talis figurae et talis complexionis. Per quare igitur quaeritur causa materiae per quam, est in actu. Hujus est autem species sive forma cui inest esse quid, et

haec species, et forma, est ipsa rei substantia.Ex dictis autem palam est,quia in vere simplicibus et primis non est aliqua

quaestio per quare, nec doctrina demonstrationis est in talibus, sed diversus est modus quaestionis talium.