CAPUT V.

De modis naturae.

Naturam autem post hoc convenit distinguere, quod licet prout principium motus et status per se et non secundum accidens, sita nobis distinctum in II Physicorum, tamen etiam hic communius naturam speculantes congruit distinguere : quia et formam quae natura est, et alia hujusmodi speculamur : secundum enim quod sunt entis consideramus hujusmodi et non secundum quod sunt rei vel mobilis corporis. Dicimus ergo quod natura dicitur uno modo quaedam generatio generatorum : talis, inquam, generatio quae non sit ipsa ad esse mutatum, sed talis ut si quis id quod est ex. se aliquid porrigens, dicat naturam : dicimus enim virtutem illam naturam, quia ex se porrigit formatum sibi cohaerens, sicut virtutem pullulantem quae ex se porrigit id quod ex. se formatum dicimus naturam : sicut videmus a semine pullulare radices et stipitem, et a stipite ramos, et hujusmodi : et dicimus quod natura seminis porrigit illa, et natura stipitis porrigit ramos et vigas et hujusmodi.

Et juxta illum modum dicimus illud naturam, ex quo generatur sive formatur puliulando id quod est generatum, ita quod illud ex quo formatur, sit formans primum, ita quod sit in ipso existente formato per aliquem, modum, sicut membra formantur ex corde, et sunt in ipso per aliquem modum quem consequenter determinabimus, et sicut fructus et semina formantur ex plantis, et sunt in. eis per modum statim determinandum.

Amplius adhuc juxta hunc modum dicitur natura id unde motus primus est in quolibet naturaliter existentium, ita quod principium illius motus sit in eo, et intrinsecum eidem existens, sicut in animatis primum motum dicimus esse motum nutrimenti, et principium hujus motus intrinsecum esse naturam nutriti, sive illud virtus sit cordis, sive hepatis, sive radicis in plantis, sive alterius : hoc enim non est de intentione propositi distinguere : quia hoc in libro de Animalibus est disputatum. IIoc etiam modo motus primus spermatis in se habet principium, quod est natura ipsius in quantum existit sperma. Et hoc modo omnia quae moventur secundum naturam, habent in se principium motus sui in quantum sunt talia. Quid autem sit hoc in quo convenire videntur omnia sic mota per naturam, non habemus cum. studio hoc dicere : quia in sequentibus de hoc erit tractatus. Sed quod hic sufficit, hoc est, quod sicut diximus, forma primi motoris stat ad ultimum quod movetur tantum : nec staret ad id ultimum, nisi per omnia media diffunderetur usque ad ultimum. Et hoc est principium motus commune in eis, sicut supra in secundo hujus scientiae libro est declaratum. Quod autem principium motus est omnibus attribuens motum secundum naturam, declaratum est in VIII nostrorum Physicorum . in consequentibus tamen cum studio subtili de hoc intendemus. His ergo tribus modis dicta natura convenit in hoc quod est principium motus existens in eo quod movetur. Et ideo oportet distinguere qualiter insit his quae pullulando ex aliquo porriguntur.

Dico ergo, quod hoc modo porrectio- nis generari ex aliquo dicuntur quaecumque nutrimentum et augmentum habent per aliquid a se divisum et in substantia et figura, et motum nutrimenti et augmenti et formationis accipiunt ex ipso in tangendo ipsum. Et in hoc quod insimul apte sunt cum ipso in aliud ad esse apte ultima eorum cum ultimis eorum ex quibus pullulant, sicut embrya plantarum et animalium : quoniam fructus plantarum poris suorum apte adsunt ultimis pororum plantarum : et adhaerent ultima ultimis adeo apte, quod parvus spiritus et porus recipiens succum est super porum per quem decurrit succus in planta : et sic ex planta continue haurit spiritum et nutrimentum et virtutem formantem. In animalibus autem embrya per umbilicum cohaerent apte matricibus, ita quod porus arteriae embryi est super porum arteriae matricis, et porum venae super porum venae, et porus nervi sensibilis super porum nervi sensibilis, et porus nervi motivi super porum nervi motivi : et sic apto cohaerens adest matrici in tangendo apte. Ei ideo forte et nutrita coalescunt : virtute enim et porriguntur ex matrice. Hoc etiam modo apte conjuncta cordi pullulant ex ipso, sic patet per ea quae in libro de Animalibus et Plantis disputata sunt. Omnia autem quae sic simul sunt apte, sunt simul tactu ultimorum reciproce agentium et patientium invicem et ab invicem aut super tactum conflatione et conglutinatione quadam. Hujus autem conflatio sive conglutinatio differt a tactu : quia in tactu nihil est praeter contactum ultimorum quae sine medio sunt simul : nihil, inquam, quod diversum esse sit necesse a tangentibus. In his autem simul apte conflata vel cong lutinata est aliquid unum et idem medium in ambobus existens, quod pro tactu facit simul apte esse, et facit ea unum esse secundum quantitatem extensivam, et continuitatis modum illum quo apte utriusque particulae ad medium copulantur, licet non faciat ea unum secundum quali-

tatem : quia alia est qualitas porrigentis, et alia porrecti, et alia medii. Et hoc vocatur coctilidon in plantis, et umbilicus in animalium conceptibus, et subnesis in membris. Sic ergo dicitur natura principium quoddam motus primi secundum tres diversitates. Et hoc modo natura aliquod habet de ratione causae moventis.

Amplius autem natura ex quo sicut ex materiali principio, aut est aliquid, aut fit aliquid eorum quae naturaliter sunt, ita quod illud ex quo fit sit salvatum in eo quod existit ordinatum in effectu, et non sit mutatum a proprietate

suae essentiae, vel a sua naturali potestate : et hoc modo dicitur maxime materia artificiatorum natura eorum : quia illa salvatur in eis secundum esse, et potestatem naturae, sicut statuae et vasis aereorum aes dicitur natura, et lignorum dicitur natura lignum, et similiter est in aliis. Et ideo ab hac materia denominativam accipiunt praedicationem, qua aerea et lignea dicuntur : unumquodque enim talium per artem factorum est ex his, ita quod prima materia in qua conveniunt secundum naturae potestatem, salvata est in ipsis. Empedocles enim hoc probavit esse naturam et non formam, dicens quoniam si plantatur lectus, pullulavit utique lignum, non lectus. Et quia ars imitatur naturam, ideo quidam Philosophorum dicunt elementa ex quibus fiunt naturalia corpora, esse naturam eorum quae sunt ex ipsis. Elementa enim salvata sunt in ipsis secundum primum esse ipsorum : nec omnino potestate privata sunt, licet excellentiam naturalium potestatum amiserunt per aliquod medium mixtum alteratione. Hanc autem alii dicunt ignem, alii terram, alii aquam, alii aerem, alii aliud aliquid tale ex quo fiunt corpora dicentes esse naturam, alii autem quaedam plura eorum dicunt esse naturam, alii autem omnia ista quatuor, sicut saepe alibi diximus. Cum autem natura dicitur materia, per posterius dicitur natura, cum natura proprie sit principium

motus et quietis, sicut diximus nuper. Est tamen etiam ibi materia et aliquid formale, quod principium est materialis motus, sicut saepius ostensum est.

Amplius alio modo dicitur natura proprie ea quae est natura existentium et substantia quae est forma rerum et quidditas. Et quia forma est multiplex, quaedam enim est harmonia compositionis, quae in Meteoris determinatur : et

quaedam est actus et perfectio materiae, non harmonia, nec harmoniam consequens : et ideo quidam sunt dicentes naturam rerum esse primam compositionem quae est harmonia compositorum ad medium geometrium, sicut alibit saepe ostensum est a nobis. Aut etiam ratio illius compositionis, sicut dicit Empedocles, quod natura rei compositae nullius est simplicis existentium. Sed natura est solum permixtio, et relatio sive remissio permixtorum ab excellentiis miscibilium ad mixti rationem mediam, ita quod talis ratio etiam in hominibus qui substantiam habent magis super miscibilium naturam elevatam, vocatur natura. Et si sit ut est in hominibus, quod natura est mixti, ideo et harmonia, tunc multo magis est hoc in aliis aliorum formis naturalibus. Quapropter etiam quaecumque a natura sunt, aut fiunt, etiamsi jam existat materia ex qua nata sunt fieri, aut esse, non dicimus ea habere naturam, si non habent species secundum rationem et formam quae dat esse et nomen. Gratia hujus etiam id quod ex his utriusque est, ex materia videlicet et forma, ut ipsa animalia et partes eorum similes et dissimiles, dicuntur naturae quaedam, secundum quod talem naturam quae forma est, attingunt.

Et etiam dicitur natura juxta modum quo materia est natura : dicitur autem materia quae est in materiato ab esse suo et potestate permutata. Et haec materia dupliciter considerata natura dicitur : aut enim est materia quae est secundum genus prima ante quam nulla est in genere corum quorum est natura : aut quae non simpliciter, sed quae ad hoc in specie determinata est prima : et haec vocatur proxima, sicut operum aereorum ad ipsa quidem opera prima sive proxima materia est aes : totaliter autem et universaliter prima materia ad illa est aqua, quia in quarto nostrorum Meteororum ostendimus omnium eorum quae liquefiunt calido sicco, primam naturam esse aquam. aeris ideo forsan prima materia est aqua, si omnia liquescentia secundum primam materiam sunt aqua. Ex juxta quintum modum sumendo naturam, et species et substantia rei formalis est natura : substantia, dico, quae est finis sive terminus generationis, quamvis non sit forte finis generantis, sicut in praecedenti capitulo diximus. His ergo modis dicitur natura magis proprie : metaphorice vero et minus proprie et universaliter omnis substantia dicitur natura quaedam composita : propterea quia a natura illa quae forma est substantia, est substantia id substantia quaedam est. Secundum quam rationem etiam Boetius dicit, quod natura est omne quod agere et pati potest.

Ex dictis ergo patet, quod primo et principaliter natura est substantia formalis : haec enim secundum quod est causa agendi principium motus habentium hoc principium in seipsis, non per accidens, sed inquantum ipsa sunt, Materia namque natura dicitur, quia hujus naturae

quae est forma, susceptibilis. Similiter autem generationes sive pullulationes, et etiam ipsa mutatio generari vocata, naturae dicuntur : quia sunt motus sive mutationis ab ea vel ad eam. Similiter id quod est principium motus eorum

quae a natura sunt, dicitur natura, quia est talis forma : existens autem potestate, aut perfectione : potestate quidem quando non movet actualiter, potest tamen movere : perfectione autem quando movet secundum effectum motus. haec ergo dicta sint de modis naturae.