CAPUT XIII.

De remediis contra impedimenta inducta.

Remedia vero contra inducta impedimenta sunt. Contra primum quidem quod est ex vi consuetudinis et secum habet ignorantiam malae dispositionis , est , quod oportet hominem primum erudiri modum philosophiae, quo sciat quomodo singula sunt accipienda : quia tunc audita contra modum illum existentia refulabit et non probabit ut animi conceptum. Modus autem iste est in scientiis logicis secundum omnes partes perfectarum et imperfectarum argumentationum : quia ex illis potentes erimus syllogizare de omni problemate : et ipsi disputationes sustinentes nihil dicemus repugnans omnibus, probabilia communia in omnibus vel pluribus inventa, ab his quae propria et sensibilia sunt, singulis scientes distinguere, et perfecta rhetoricis et poeticis per illa sciemus dignoscere . Propter quod absurdum , quod aliquis illis non imbuatur, sed simul velit quaerere scientiam speculativam aliquam de his quae essentialis est speculativa, et modum proprium illius, non praehabendo prius modum omnium philosophiae communem : alterum enim istorum quod est acceptio scientiae cum modo proprio, neglecto modo communi, non est facile accipere : quia tales virtutes et complexiones probationum non cognoscet, et saepe falsa pro veris accipiet, et non probata sumet pro probatis : et ideo tales qui in logicis instructi non sunt, in omnibus errantes invenimus.

Contra secundum vero quod ex natura est impedimentum , est quod accepto modo communi argumentationum discernat circa uniuscujusque modum proprium : quia sapientis hoc est, quod de unoquoque prout res se habet sicut est de eo tentet accipere : et ideo demonstratio sive perscrutatio mathematica non in omnibus est appetenda : quia si in una scientia differunt demonstrationes, ita quod demonstratio primae certitudinis est demonstratio propter quid : et ea quae est secundae certitudinis, est demonstratio quia : multo magis in diversis scientiis erit diversitas demonstrationis : et sic comparando scientias in genere primae certitudinis demonstratio erit mathematica : quia illa est de non conceptis cum materia, licet secundum esse sit in materia. Secundae autem certitudinis demonstratio est physica, in quibus ipsa materia et motus varietatem inducunt et casum a certitudine prima, sicut in principiis hujus scientiae diximus : igitur in non habentibus materiam, esse tamen habentibus in materia, appetenda acribologia mathematica. In rhetoricis autem et ethicis sufficiat persuasionem inducere. Propter quod etiam hic modus istius scientiae proprius, in quo modo sumus, non naturalis est, nec in eo physica a nobis quaerenda est certitudo. Omnis enim natura forsan materiam habet. Forsan autem dico propter intellectum qui est ultima perfectio hominis, qui a materia separatus sicut ipsae intelligentiae, quae secundum Peripateticos ultimae sunt perfectiones coelorum : sed hominis intellectus continuus est cum continuo et tempore per imaginationem et sensum : et quoad hoc aliquam inclinationem habet ad materiam, quam non habent intelligentiae quas Peripatetici dicunt esse coelorum perfectiones. Tamen materia aequivoce est in his quae sunt in. potentia ad ubi tantum, et in his quae sunt in potentia ad ubi et formam : et ideo etiam na-

tura dicitur aequivoce de illis, quoniam non est principium motus et quietis in quibus est per se et non secundum accidens : et ideo de reiteratis in ubi secundum substantiam incorporalem semper motis, non per eamdem rationem dicitur in his quae secundum substantiam incorporalem moventur. Ista sapientia vero quamvis sit de physicis quibusdam, tamen non est de his prout sunt physica, sicut in ante habitis saepius declaratum est. Et oportet nos perscrutari primum

quod est natura in universali, quod et fecimus in scientia de auditu physico : sic enim de quibus particularibus est physica, manifestum erit, sicut docuimus in libris qui sunt de particularibus naturalibus, sicut est mobile ad formam et ad locum, de quo in Coelo et Mundo : et mobile ad formam, de quo secundum sui diversitatem in aliis libris naturalibus

tractatum est a nobis. Ex his enim quae ibi dicta sunt, scitur quod ista sapientia non naturalem modum nec mathematicum habere potest, sed universaliorem utroque modo : et probationes ejus erunt citra certitudinem mathematicam et physicam et supra certitudinem topicam quae est in logicis. Oportet etiam nos primo quaerere, utrum unius et ejusdem scientiae sit quaerere causas et principia omnia entis, aut plurium : si enim plurium esset hoc, ita quod una scientia quaereret quaedam principia et quasdam causas, et alia scientia quaereret alias, sequeretur quod non omnes causae et principia essent entis secundum quod ens, et quaedam essent cujusdam entis, et aliae erunt alterius entis, quod esse non potest : et ideo de omnibus hujusmodi quaestionibus et similibus oportet nos hic adunare dubitationes.