CAPUT I.

In quo ostenditur istius tractatus introductio et ordo : et quod necesse est aliquam substantiam insensibilem et immobilem esse.

Abhinc autem quaeremus de substantia immobili et incorruptibili. Cum enim per supra dicta jam constet tres esse substantias, quarum principia inquirenda sunt : quarum una est sensibilis mobilis et corruptibilis, cujus principia determinata sunt, et secunda est sensibilis et mobilis et incorruptibilis, et tertia immobilis insensibilis et incorruptibilis : et tertia quidem est principium secundae, nec potest sciri secunda nisi per tertiam : non enim potest determinari aliquid secundum proprietatem istius sapientiae de motis motu perpetuo, nisi per scientiam immotorum : oportet nos in isto tractatu sequenti post primum loqui de immobili substantia et insensibili et incorruptibili, et tunc inducere de ea quae est mobilis et sensibilis et incorruptibilis : quo facto completa est omnis nostra intentio quam habuimus in hac sapientia. In his autem

quae deinceps dicemus, nemo arbitretur quod aliquid dicamus de nostra intentione, sicut nec diximus in aliquo librorum naturalium, sed tantum declarabimus opiniones Peripateticorum de istis substantiis, relinquentes aliis judicium quid verum vel falsum sit de his quae dicuntur.

Dicamus ergo incipientes, quod tres sunt substantiae quarum principia quaerimus, quarum sunt duae physicae cum motu et materia conceptae, ea videlicet de qua dictum est quod est sensibilis mobilis et corruptibilis, et ea quae est sensibilis et mobilis et incorruptibilis, de cujus quidem natura in libro qui de Caelo et Mundo inscribitur, dictum, est, sed quaedam etiam in ultima istius sapientiae parte dicentur. Una autem et tertia ab his substantia, quae est insensibilis et immobilis, de qua nunc dicendum est. Et primum, quidem quod declarandum est de ipsa, est hoc, videlicet quod necessarium est quod aliqua sit substantia immobilis. Ad hoc autem probandum sumamus propositionem in ante habitis

saepius probatam, quod videlicet substantia est pri.riiu.rii inter ea quae sunt, et principium aliorum : propter quod sequetur, quod si substantiae omnes essent corruptibiles, quod omnia essent corruptibilia : quia corruptis substantiis, impossibile est aliquid aliorum remanere. Ostendimus autem in primo caeli et Mundi , quod nihil est habens potentiam ad non esse, quod non aliquando corrumpatur. Si igitur omnes substantiae sint corruptibiles, omnes habent potentiam ad non esse. Igitur corrumpentur aliquando : et tunc sequetur quod nihil, erit omnino, quod est impossibile apud intellectum : quia sicut ex. nihilo nihil fit, ita ex eo quod est, nunquam fieri potest id quod nihil est penitus. Et si omni substantia corruptibilis est, tunc compositum omne et omnis materia et omnis forma est corruptibilis : et sic nihil erit penitus.

Si autem diceret aliquis, quod non sequitur consequentia quae inducta est : quia in generatione circulari elementorum quodlibet elementum secundum quamlibet partem corruptibile est, et tamen manet in toto : et sic non cessant generatio et correptio, et semper manet mundus. Dicimus, quod illa instantia provenit ex ignorantia : quia nisi supponatur quod aliqua substantia est incorruptibilis in toto, quae oblique affert et differt generans, non erit corruptio in parte, et generatio in parte, et nisi sit allatio circularis, non salvatur aliquid in toto : et tunc habetur id quod intendimus, quod aliqua substantia est incorruptibilis. Quod autem aliqua sit incorruptibilis substantia, probatur per ea quae in octavo de Physico auditu dicta sunt : ibi enim dictum est, quod impossibile est motum primum aut fieri cum non esset, aut corrumpi ut non sit postquam fuit : semper enim erat secundum naturam. Dictum est etiam ibidem et probatum, quod impossibile est tempus fieri

aut corrumpi : et hujus ratio est, quia cum tempus sit numerus motus circularis, et id quod fertur in circulo semper habeat rationem finis et principii, in quocumque nunc signatur tempus, illud habebit rationem finis respectu praeteriti, et principii respectu futuri : ergo ante quodlibet nunc fuit primum tempus, et post quodlibet erit tempus : et si sic se habet tempus, non potest fieri, aut corrumpi. Item tempus secundum principia naturae acceptum, neque fieri potest, neque corrumpi, sicut nec motus. Motus igitur hoc modo secundum naturae principia est semper continuus in esse sicut et tempus, et tempus sicut motus : tempus enim aut. idem est cum motu, aut est passio ejus, sicut in Physicis est probatum . Cum igitur in quocumque nunc ponatur fieri motus et tempus, sequetur prius non fuisse tempus et motum, et continue posterius fuisse utrumque, et prius et posterius non fuit sine tempore et motu, sequetur quod motus fuit ante motum primum, et tempus fuit ante tempus primum, quod est impossibile :

haec autem omnia subtiliter indagata sunt in octavo Physicorum nostrorum. Oportet igitur secundum naturae principia semper fuisse motum et tempus : motus autem continuus et perpetuus non est aliquis nisi ille qui est secundum locum: et inter motus qui sunt secundum locum, solus est perpetuus qui est circularis et circuli motus : ergo oportet quod habeat motorem perpetuum et semper manentem : haec autem omnia sufficientissime sunt a nobis determinata in octavo libro de Physico auditu, nec hic oportet repetere : quia ibi ostendimus, quod non est motus aeternus nisi et mo-

toris aeterni, qui secundum principia naturae nunquam fuit non movens, licet secundum voluntatem Dei, ut multis videtur, potuerit aliquando incipere, cum ante non esset. Et hanc etiam rationem in Physicis nostris sumus prosecuti, et secundum duas vias ibi ostendimus mundum esse aeternum et motum non esse aeternum, et ostendimus quod ista non repugnant : quoniam nostra demonstratio non probat nisi quod motor tempore non praecedit mobile et motum : et hoc est verum et concessum ab omnibus i aeternitate enim praecedit et non tempore : aeternitas autem non dicit durationem divisibilem : et ideo secundum nullam, durationem extensam divisibilem primus motor et prima causa praecedit motum et caelum et mundum : nec unquam intenderunt Philosophi motum cael i esse aeternum, nisi illo modo quod aeternum dicitur hic, cujus inceptionem et esse non praevenit tempus. Sic enim motus semper fuit et etiam tempus. haec autem omnia a nobis alibi declarata sunt : motor igitur illius motus semper fuit, nec fuit tempus quando non esset.