CAPUT XII.

Qualis vita mesi substantiis separatis et caelis, et quod animae eorum dicuntur aeqiiivoce ad animas animalium inferiorum.

Hujusmodi autem theoria vita est proprie loquendo, et talis vita quae est esse : vivere enim viventibus est esse, et quot modis dicitur vita in II de Anima dictum est Hujus autem sic probatur, vita est actus continuu\s: hoc autem actus alicujus agentis est : hic autem agens non potest esse natura, sed actus alicujus quod est plus potens quam natura : et hoc est multiplex, et secundum quemlibet modum natura se habet ad illud sicut motum, et principium vitae se habet sicut agens et movens : et ideo in II de Anima ostensum est , quod, anima est principium vitae in his quae habent animam, et vita est actus ejus essentialis et continuus in corpus organicum : et hic actus vivum dicitur, et vita illa est esse ejus : et si caret illo, non dicitur nomine vivi nisi aequivoce, sicut manus non dicitur manus quae non habet actum vita , manus, et similiter non oculus qui non habet actum vitae oculi, et sic est in aliis. Et ex hoc accipitur, quod vita vivorum est esse et dans rationem diffinitivam ipsis vivis : et quia sensus sive sensitiva anima est etiam principium, vitae, ideo vivere dicitur sentire, et sentire est sentientibus esse, et dans nomen et diffinitionem : est autem secundum hoc potissimum principium vitae intellectus purus : actus igitur intellectus procul dubio est vita, et actus intellectus qui est secundum ipsius

Intellectus substantiam, sive intellectui essentialis. Sed quoniam anima quae est endelechia corporis organici, est principium et causa vita), et est in vivo privatio vitae contraria secundum potentiam, propter hoc quod corpus complexum est ex contrariis, et ideo actus vitae animae non, est pura vita impermixta potentiae et privationi. Sed. in separatis intellectibus actus vitae est purus, neque potentiae, neque privationi admixtus : et ideo iii a vita indeficiens est et perpetua, nihil habens contrarium, et nihil habens quod diminuat eam : et est in actu continuo sempiterno. Adhuc autem, quaecumque essentia simplex habet actum aliquem, nunciuam de stituitur illo, sicut essentiae nunquam deest esse, et luci nun quam deest lucere : et sic etiam illi quod per se est principium, vitae, nunquam deest vivere, et semper vita fluit ex ipso indeficienter.

Ex omnibus autem quae jam in praehabitis diximus,constat quod primum principium est actus purus et perfectus essentialiter : et quia est substantia illa intellectus, ex nunc dictis constat quod est actus unius secundum seipsum sive essentialiter : talis autem principii actus est vita sempiterna et optima : et vita est actus quem continue influit motoribus secundis et omnibus : et ideo in principio octavi de Physico auditu dictum est , ''quod motus hujus motoris est quasi vita quaedam existentibus omnibus : quia quidquid est in motu, est ex motore cujus ipse motus est actus : nec unquam iste motus principium esset vitae, nisi per se vita et essentialiter esset vita primus motor ejus : hoc autem in ante habitis ostensum est. Et ideo Democritus videns quod motor per se vivus largitur vitam per motum, dicebat quod omnia habent animas intellectuales : sed sunt in quibusdam materiis oppressae,quae non operantur nisi esse sine alimento et sensu :

in quibusdam autem minus opprimuntur, et in illis operantur esse et vitam sine sensu : et in aliis plus sunt liberae, et in illis operantur esse, vivere,et sentire : et cum separata) sunt, operantur intelligere. Vivere igitur vita pura est intellectus omnino separati, qualis est substantia prima et intelligentiae separatae : et ideo secundum antiquos Philosophos dicimus Deum esse animal sempiternum nobilissimum : et haec quidem diffinitio data est a Peripateticis de primo quod movet et est compositum, sicut distinximus in VIII Physicorum : et compositio sua est ex primo motore simplici et primo corpore moto : hoc enim apud, antiquos Deus vocabatur, propter divinum intellectum et perpetuitatem et universalitatem causandi quam habet : de hoc enim dicebant quod vita talis quae semper est aeterna, inest Deo : et hoc dicebant Deum esse. Et cum dicunt sic animam inesse caelesti circulo, non dicunt ejusdem rationis esse animam cum illa quae est animalium inferiorum. Sed cum omne id principium dicatur anima, sicut in primo de Anima nos dixisse meminimus, a quo per essentiam plures exeunt operationes, substantias separatas ideo vocant animas, quia essentialiter operantur multa : tamen anima quae est principium vitae inferiorum animalium, organica est et diversitatem organorum operatur formativa virtus quae est in semine, propter multam indigentiam corporis animalium : unde sensus animalium est propter salutem ipsorum. In superioribus autem corpora remota sunt a contrariis : et ideo nec vegetatione nec sensu indigent : et ideo haec anima in eis vegetationem et sensum, non operatur. Et dico sensum communiter prout alibi diximus deceni esse sensus, quinque videlicet exteriores, et quinque interiores : nullum enim penitus habent sensum, nec etiam habent rationem, neque id quod participat quali-

ter ratione : quia ratio est cum decursu Inquisitiva propter dubium collectionis eorum quae per signa a sensibus accipit participans qualiter ratione, sicut irascibilis et concupiscibilis, quae rationis persuasionem percipiunt,oriuntur ex sensu, nisi sensibilis continff.it rationem : sed potius secundum Peripateticos qui rationabilius loquuntur, superiora non. habent nisi intellectum et intellectuale desiderium, nec habent intellectum accipientem cum continuo et tempore, sed habent Intellectum, et sunt intellectus universaliter activos, qui est forma et species eorum quae fiunt in natura, sicut intellectus artificis est forma et species eorum quae fiunt per artem, et sicut formativa quae est in semine praehabet species membrorum, sic Intellectus isti praehabent formas et species omnium : et ideo Plato dixit hanc speciem esse ideam et universale quod est ante res et praehabet formas eorum. Et ex hoc patet, quod sicut manus est instrumentum intellectus practici In artificialibus,ita totus caelestis circulus est Instrumentum hujus intellectus ad totam materiam naturae quam ambit.

Praeter hoc etiam est advertendum, quod hujusdntelleetus nihil accipit a corpore quod movet, sed potius formas quas habet apud se, per motum caeli Influit materiae : et Iste Intellectus nullius penitus corporis est actus, ita quod accipiat per corpus illud, sicut visus per oculum, et auditus per auris tympanum : et non est endelechia corporis aliqua, nec est principium hujus vitae organice : propter quod patet quod aequivoce dicitur anima de superiori et inferiori anima. Et similiter si superiora a quibusdam vocantur animalia, aequivoce dicuntur animalia : tamen ab actu animae quae est vita talis, qualis dicta est,.Antiqui dicebant ea animalia : et sic loquitur Apuleius Deum diffiniens, et dicens quod est anima motu et ratione mundum gubernans. Peripateticorum autem consuetudo fuit nihil penitus dicere, quod certa ratione probare non poterant : et quia ante primi caeli motorem per rationem nihil investigare poterant, ideo ante primum motorem nihil esse ponebant. Adhuc autem quia in omni natura motor eorum quae per se moventur, proportionatus et conjunctus est mobili, ideo dicebant primum motorem proportionatum et conjunctum esse primo mobili, et ex his esse unum quod per se movetur : et sive hoc verum sit, sive falsum, hic pro certo est Intellectus verborum Aristotelis et in prima philosophia sua, et in Caelo ei Mundo, et in VIII suorum Physicorum.