CAPUT II.

De causa difficultatis et facilitatis in theoria veritatis,

Difficultate autem secundum causam facientem eam existente secundum duos modos, scilicet rebus cognoscendis, quae aliquando sunt causa difficultatis, et ex dispositione cognoscentis, quae etiam nonnunquam est causa difficultatis cognoscendi, hoc in theoria sapientiae non in rebus cognoscendis est causa difficultatis, sed in nobis cognoscentibus causa hujus difficultatis existit. Hoc autem, ut melius intelligatur, attendendum est, quod non potest idem esse causa oppositorum per se loquendo : igitur idem non erit causa difficultatis et facilitatis in theoria sapientiae : non autem sunt in ipsa nisi duo, tlicorans videlicet, et res theorata : habitum autem est, quod ipsa res est prae foribus : est enim res in sapientia considerata prae foribus, et via ad omne scire et principia per quae est scire stabilicnda : igitur facilitatis est causa res theorata, et difficultatis causa est in theorante. Exemplum autem horum quae dicuntur, habetur ex. his quae diximus i" primi libri prooemiis : quoniam quando res ipsa immixta potentiae quae nullius scibilis cognoscendi principium esse potest, cum et ipsa non cognoscatur nisi per analogiam ad formam, illa est causa difficultatis cognoscendi ex seipsa, sicut multa difficulter causatur physica. Quando autem res ipsa ut primum principium penitus est, nihil habens potentiae obumbrantis, tunc si hoc difficulter cognoscitur, erit causa difficultatis non in re cognoscenda, sed in dispositione cognoscentis : licet enim quod simpliciter primum est et causa omnium, sit praeveniens intelle- ctum et sic fit obscurum, non est non est haec obscuritas in ipso, sed in lippitudine et imperfectione cognoscentis intellectus quem praevenit : et haec satis in ante habitis ostensa sunt. Patet igitur, quod sicut oculi nocticoracis et noctuae sive vespertilionis ad lucem diei sive solis se habent, sic et intellectus animae nostrae se habet ad ea quae natura sua omnium cognitio scibilium sunt manifestissima. Hoc autem sic probatur : lux solis sive diei tripliciter se ostendit,scilicet in sole, in sereno et claro aere, et immixta tenebris, sicut in crepusculo vel diluculo. Et in rota quidem solis non aspicitur nisi a visu valde coadunate et forti sicut aquilae oculum solem videre dicunt, cujus tamen oculos si diu aspiciant solem splendor solis vincit et excellit. In sereno autem diei et aeris multi vident oculi lumen solis et clare non offensi, omnes scilicet habentes pupillam mundam et spiritum plenum et fortem qui vocatur clarus spiritus. Immixtum autem lumen tenebris vident oculi debiles, spiritum obscurum visivum habentes et pupillam humoris non coadunatam. Est autem iis proportionatum triplex intelligibile et triplex intellectus : est enim intelligibile sicut lumen solis in sole, et hoc est triplex sicut lumen solis in sole est triplex. Est enim lumen solis in sole soli incorporatum, et lumen solis a sole existens, sed in sole dictum, eo quod fulgor ejus est in solis claritate, nulla parte per aliud aliquid temperamentum vel parum habens temperamenti : et est lumen solis a sole procedens, temporale quidem, sed non adhuc temperatum. Primum est solis natura, secundum est solis character et forma, tertium illuminationis ex parte illuminatorum prima formalis causa : et sic triplex est cognoscibile primum et divinum : et primum quidem est lux primae causae in seipsa, et secundum est lux primae causae ab ipsa procedens in fulgoris suae lucis vigore intelligentia, et tertium, est lux procedens ab ipsa in prima rerum entitate et substantia antequam. contra-

hatur determinatione quantitatis et contrarietatis ad imaginata et sensata. Sicut enim in praehabitis diximus, lux causae primae omnium formarum est hypostasis, formas praehabens, et has simpliciter et immaterialiter habens, et virtutis eximiae omnibus conferens formationem, et a nullo aliquid recipiens : et isti sunt modi primi intelligibilis, quod luci solis comparatur quod est causa diei. Intelligibile autem secundum est sicut lumen solis in sereno aere, et hoc est sicut intelligibile mathematicum cum. materia sensibili inquieta et obscura non conceptum, sed secundum diffinitionem ab ea separatum, stantia et firma habens theoremata circa imaginatis conceptum, sicut lumen solis a sole in aerem transfusum, et hoc etiam triplex : quoniam id quod serenissimum in eo est, illud est quod absolutum et simplex in. seipso existens ab omnibus aliis separatum, et hoc est theorema arihmeticum : et illud quod minus serenum est in eo,est illud quod ex additione se habet ad istud, sicut theorema geometricum., ut in ante habitis diximus: et id quod magis trahitur ad declinationem, est illud quod utroque istorum indiget in demonstrationibus : et in altera parte sui conjungitur etiam rationibus physicis, et hoc est theorema astronomicum. Tertium autem lumen contemplationis est quod est sicut lumen tenebris permixtum et acri inquieto non sereno : et haec est theoria physica concepta cum materia, continuo, et tempore, sicut saepe diximus, et occumbit ab intellectu in opiniones, sensum digniorem habens quam rationem : et habet etiam tres gradus, et acceptum in universali est magis certum, et habens viam demonstrationis, sicut patet in Physicis : et est acceptum in mobili ad situm magis inclinatum et minus mixtum, nitens modo demonstrationi et modo rationi, sicut in Coelo ei Mundo patuit : et acceptum in eo quod mobile est ad formam, nitens simul rationi et opinioni, et ibi multum est permixtum tenebris propter potentiam materiae cui in parte illa plurimum permiscetur. Triplex autem intellectus, divinus, et intelligentiae separatae, et hominis intellectus. Est autem divinus omnium horum causa per seipsum. : et ideo iste simpliciter et universaliter omnia pradiabendo intelligit, et nunquam occumbit, et est sicut lumen solis in rota solis, quod omnium luminum est causa et universaliter praehabet ea. Intellectus autem intelligentiae separatus participando lumen primae causae quae universaliter praehabet omnia, intelligit omnia per lumen quod est causa om.nium : et hoc exsequitur quaelibet intelligentiarum per motum sui orbis : et hoc modo desiderat ipsum. Et ideo isti duo intellectus a lumine incipiunt, et tenebris nunquam permiscentur : quia licet lumen formae quae ab ipsis est, occumbat et tenebris permisceatur, hoc accidit lumini non secundum quod ex ipsis est, sed secundum quod esse habet in continuo et contrarietate

quae tempus metitur. Intellectus autem humanus, eo quod est animae intellectus,

quae imaginatione distenditur et sensu patitur et alteratur, conjunctus est imaginationi et sensui: et ideo incipit ab eo lumine quod est permixtum tenebris, et per separationem apud se factam tandem venit in intelligibile sincerum, propter quod est sicut visus nocticoracis in inceptione sua. Sed quia praeexistentium cognitio multum confortat lumen ipsius, per studium facit, quod visus noctuae non habet : venit enim ab intellectu obscuro ad lumen sincerum, et a, lumine sincero coadunato visu venit ad lumen primum, et per gradus ascendens tandem accipit ipsum in fonte luminis sicut aquila contuetur lumen in rota solis : et haec est summa felicitas : et in eo finitur desiderium quoties homines natura scire desiderant : haec enim contemplabilia sunt naturae manifestissima : quia per se manifesta existentia, omnibus aliis causa sunt manifestationis.