CAPUT VI.

De principiis substantiae sensibilis mobilis et corruptibilis, et quod non fit nisi compositum, ei non materia, neque forma secundum se.

Cujuslibet autem substantiae mobilis et corruptibilis et sensibilis tres sunt causae et tria principia, ex quibus incipit et causatur esse ipsius et principiorum. Unum quidem est ratio et species, et dicitur forma sive habitus secundum quod forma est formans esse, et ratio secundum quod est finis mutationis, et species prout ipsum est substantia ad quam refertur ratio diffinitiva. Secundum autem est privatio quae quidem est principium, et non causa, et est ipsa in qua est inchoatio formae cum negatione actus et complementi. Tertium autem est materia,

quae est subjectum mutationis prout substat privationi : sed id quod est causa loco istius, est causa movens, de qua Inferius faciemus mentionem. Et sic sunt tria quidem principia et tres causae sunt : quia quartum quod est causa finalis in talibus, in idem incidit cum forma. Hoc autem dico principia et causas ejus quod in talibus fit : quia cum sit differentia Inter illud quod fit et causam ejus, et similiter sit differentia Inter id quod est principium et principiatum, horum principiorum et causarum, nullum fit : quia nec materia fit, nec species. Et de privatione constat per se, et de efficiente quod non fiunt: quia privatio est quae In mutatione abjicitur, et movens est non id quod mutatur. Quod autem non fiat materia, nec species secundum se, sed illa sint duo ultima ex quo et in quo fit transmutatio, sic ostenditur. Omne enim quod transmutat aliquid, id ab aliquo et In aliquid transmutat ipsum : ab aliquo quidem sicut a primo movente : illud vero quod transmutatur, est materia quae est ante transmutationem et post omnem transmutationem relicta, sicut in primo de Physico auditu est ostensum : Id vero in quod est transmutatio, est species quae est finis transmutationis. Si igitur detur quod Id quod fit est alterum eorum, sequitur quod sunt ista, materia videlicet et species in Infinitum : et hoc est sicut si detur, quod non solum fit hoc compositum quod est aes rotundum, quando fit sphaera caprea, sed etiam fit aes, et fit ipsa rotunditas in quantum id quod mutatur, necesse est stare in aliquo est finis et terminus mutationis. Si enim fiat materia, cum omne quod fit fiat ex materia, oportebit quod materia quae fit, habeat materiam ex qua fit : et hoc necessario ibit in infinitum, quia de illa materia ex qua fit ista, eadem est ratio : et hoc procedit sine fine. Siml-

Uter autem si detur quod fiat forma secundarii se, oportebit quod illud super quo Ut forma, terminetur ad aliquam formam : eo quod, sicut jam habitum est, omne quod mutatur, ex aliquo et ab aliquo et in aliquod mutatur : ergo formae est forma, et hoc ibit in infinitum : et hoc facile est Audere : et cum hoc sit impossibile, constat quod nec materia fit, nec forma.

Probatur postea idem ex hoc quod uniuscujusque substantia ex fit univoco et convenienti sibi in nomine et ratione, licet forte nomen non sit impositum. Cum autem omne quod fit, fiat ex univoco sibi in nomine et ratione, oportet quod finis motus sit species quae est similitudo primi facientis, et quod est terminus motus sive mutationis, non fit per mutationem, sicut jam ostensum est, nisi forte per accidens in quantum educitur de potentia. Similiter autem quod subjicitur mutationi,est ex quo fit id quod fit per mutationem : et hoc fieri non potest per mutationem cum sit ante eam. Quod autem omne quod fit, fiat ex convenienti sibi et nomine et ratione, probatur per inductionem. Omnia enim quae sunt substantiae factae a. natura, et alia quaecumque fiunt, fiunt ex convenienti et univoco sibi nomine et ratione : omnes enim res quae fiunt, aut fiunt a natura, aut fortuna, vel casu, aut automato, hoc est, per se : et dico per se fieri sicut ea quae simile sibi in specie non habent extra generans. Inter haec autem est differentia : quia ars est principium in alio : est enim ars principium, factivum cum ratione in alio in quod inducit formam artis. Natura autem est principium non in alio, sedili eo in quo est per se et non secundum accidens, sicut determinatum est in secundo de Physico auditu : homo namque generat hominem. Reliquae vero causae

quae non. sunt ars et natura, non tam causae sunt quam privationes harum causarum, et non sunt causae nisi per ac- cidens, et privationes sunt artis et naturae

quae sunt per se, sicut casus et fortuna : licet enim hoc sit in his quae fiunt propter aliquid, tamen privatur in his et intentio naturae et artis. Et ideo forsan iste casus vocatur, eo quod cadunt ab intentione causae naturalis et artificialis. Et ideo non est necesse quod in his quaeratur, quod omne quod fit, fiat a convenienti sibi in nomine et ratione, cum non habeant causam, sed causae privationem secundum quod fiunt a casu et fortuna. Secundum autem quod ista reducuntur ad causam artis et naturae, sic fiunt ab univoco sibi nomine et ratione, sicut in consequentibus patebit. Quod autem fit ab arte, constat quod fit a simili sibi secundum formam : quia domus quae est in lignis, fit a domo quae est in anima architecti, sicut diximus in septimo hujus sapientiae libro : et cum ejusdem formae secundum rationem sit idem nomen, constat quod omnia talia quae fiunt per artem, fiunt ab univoco. quae autem fiunt per naturam, dicuntur hic a nobis quae habent generans univocum sibi, et univocam habet generationem. In omnibus autem talibus licet generans sit extra id quod generatur, quae dicitur formativa, tamen virtus generantis quae est, habet esse in materia ex qua est generatio, et est forma similis generato, praeter hoc solum quod aliter est in generato et aliter in materia ex qua fit generatio. In generato enim est sicut actus perficiens et dans esse et rationem, et in materia est sicut artifex in artificiato : haec enim est sicut ars artificis transducta per instrumenta - et motus artificis in materiam, quae mutatur ut accipiat formam artis, sicut in aliis locis tam in libro Animalium quam in. aliis nostris naturalibus libris diximus animas animalium esse in seminibus eorum. haec ergo forma quae formativa vocatur, si nomen accipiat, idem nomen habebit cum nomine generati, eo quod omne nomen a forma imponitur, et convenientia in forma est convenientia in nomine vel ratione : igitur et ista fiunt

ab univoco. Et cum ea quae casu fiunt vel fortuna, reducantur ad ea quae fiunt natura vel arie, constat quod etiam illa

quae fiunt casu et fortuna, secundum quod habent causam, fiunt ab univoco. Ea vero quae fiunt automato, hoc est, per se, sunt animalia generata per putrefactionem : et de his jam in libris Physicis in pluribus locis ostendimus, quod humor putrefactus in eis est sicut humor seminis animalium : et calor qui est in eis et spiritus, formatur virtute stellarum et caeli et loci in quo sunt anguli incidentium radiorum : et per hanc virtutem habet virtutem formativam quae est similis formato, sicut forma artis est similis artificiato : haec etiam fiunt a sibi univoco : et sic inductione probatum est, quod omnia quae fiunt, a sibi univoco fiunt. Ex ex ista propositione conclusum est, quod nihil fit nisi compo situm, et non forma, vel materia : habetur ergo intentio quam promisimus, quod cum sint tria principia et tres causae ejus quod fit, non fit aliquid illorum principiorum, sed ipsum tantum compositum.

CAPUT VD-

I)e differentia trium substantiarum quae sunt forma, materia, et compositum.

Ex his autem accipitur, quod substantiae quidem sunt tres, materia videlicet, et forma, et compositum : quarum duae sunt componentes, et tertia est compositum. Hae autem tres substantiae diligenter considerandae sunt : quia non scitur substantia corruptibilis sensibilis, de qua hic loquimur, nisi his diligenter scitis. Dicamus igitur, quod materia uniuscujusque est cum qua est hoc aliquid ens et apparens. Nam quaecumque sunt tactu et non complantatione, haec sunt materia ad subjectum cujus est materia, sicut dicit Aristoteles, et horum quidem verborum iste est intellectus : quia quinque accidunt materiae.,ex quibus perfecte cognoscitur natura ipsius : quorum unum et primum est, quod accidentia sensibilia sunt, quibus subjicitur materia propria uniuscujusque, et forma non est subjectum illorum accidentium, sed materia. Et ideo materia primo est quidem potentia quanta, et quanta secundum actum subjicitur sensibilibus : et ideo notitia materiae est illud quod in re sentitur et subjicitur quantitati et situi, et sensibilibus, et dicitur secundum hoc materia cum. qua est hoc aliquid ens : eo quod ipsa est primum principium individuationis : et cum individuat, ens apparens, per hoc quod est sensibilis distincta qualitate sensibili, et quantitate. haec ibitur duo sunt propria materiae, scilicet quod sit cum hoc aliquid in quantum est individuans : et quod sit apparens in quantum ipsa est id quod quantitate et sensibili qualitate determinatur iu substantiis sensibilibus. Neutrum eorum accidit formae : et si utrumque horum accidit composito, hoc est propter materiam. Secundum autem quod accidit materiae in comparatione ad formam : quia formae substantialis non est sentiri, sed intelligi: quod autem facit id quod est sensibile, est materia : et sic iterum facit ipsa hoc aliquid, et non forma quae facit quale quid in intellectu : et hoc facit aliquid secundum quod est in sensu apparens. In sensu enim apparens est omne quod in sensu apparet per materiam,et aliter esset intelligibile, non sensibile. Tertium antem quod accidit materiae, est hoc quod dicitur in fine primi Physicorum, videlicet quod materia non intelligitur nisi per analogiam ad hoc aliquid et ad sensibilem substantiam quae est per formam : et cum protendimus intellectum ad accipiendum substantiam ejus et naturam, dicimus quod ipsa est hoc aliquid, et id quod sensu apparet, et non per se intelligibilis. Quartum autem est quod acci-

dit materiae propriae et proximae et non remotae : hoc enim est hoc aliquid secundum causam, quia ipsa est causa hujus in quantum est hoc apparens in sensu designatum. Quintum est autem, et hoc est melius et magis proprium omnibus quae dicta sunt : quia cum resolvimus posterius in prius secundum formam, et actum in potentiam, invenimus semper communius et universalius in quo stat resolutio : et hoc scito non scitur res nisi in potentia, sicut manifestum est ex multis quae determinata sunt in praecedentibus. Similiter autem cum proximam materiam resolvimus in priorem et notiorem, non facimus hoc, nisi per formae absolutionem i et ideo forma nulla est quando accipitur materia prima, sed per privationem intelligitur formarum : et ideo communitas formae primae et communitas materiae primae sunt aequivocae : quia una est per formarum privationem, et altera per simplicissimae formae potentiam : hoc autem modo materia non est in natura, sed solum in intellectu accepta per privationem formarum : et sic non est in potentia ut sensibilium materia. Si igitur debeat accipi prout est materia

quaedam non sensibilium, accipietur quidem prout ipsa est hoc aliquid, non quidem in esse formali, sed apparens in ipso ad sensum, praeter formas : et,secundum hoc quaecumque in re ipsa sunt actu et continuatione et non complantatione sive ordine, sunt materia ad subjectum cujus est materia : quia, sicut diximus, materia est id quod determinatur continuitate et tactu in rebus : complantati autem unius cum alio, ordinatio omnis fit per formam : quia materia nec est causa complantationis naturae, nec ordinis, sed forma. Iste igitur est perfectus intellectus materiae : et haec est sententia Peripateticorum. Et ideo in his quae separata, sunt nulla est materia prorsus : sed hoc in sequentibus declarabitur : quia hic non loquimur nisi de principiis substantiae sensibilis. Natura autem quae est substantia formalis, est hoc aliquid in

quan tum ipsa forma est habitus quidam. In quantum enim est habitus, ipsa est actus primus : et in quantum est habitus et actus primus, est hoc aliquid id quod est in esse naturae : quia forma sola et fota causa est totius esse : et ideo dicitur esse hoc aliquid per causam loquendo : quia ipsa est causa hujus quod est hoc aliquid in quantum est, sicut materia non est causa esse, sed hujus est causa in quantum est hoc individuum designatum. Amplius autem tertia substantia est, quae ex his est composita : et illa est singula individua designata, qua) secundum rem quidem accepta optime per compositum designantur. Singularis autem illa substantia est, quae est ut Socrates et Callias : et est haec substantia composita, quam ante diximus fieri ab univoco sibi convenienti in. nomine, et aliquo modo in Talione, si nomen imponatur secundum rationem formae quae est in semine, ex quo fit productio substantiae.