CAPUT I.

Quae sit inquisitio ipsius propria.

Omnibus jam determinatis quae sapientiae huic praeambula esse videntur, nunc inquirere oportet de ente et partibus entis secundum ordinem : et cum prima divisio entis sit in substantiam et accidens, et accidens proprie sit demonstrabile de substantia, eo quod accidens solum diffinitionem propriissime accipiendo, diffinitionem habet a demonstratione potentiae differentem, oportet quod id quod primo

quaeritur sit accidens. Substantia autem consequenter alium modum habebit cognitionis. In ista enim sapientia quaeruntur principia et causae verae entium. Vera autem entia sunt, quae sunt ex principiis substantiae composita : et talia entia pendent secundum esse ex principiis et causis sui esse : et ideo entia vere secundum quod sunt entia, sciuntur ex inquisitione principiorum et causarum : in praehabitis autem saepius distinctio habita est inter principia et causas. Quod autem inquirenda sint haec a nobis principia et causae entium verae secundum quod sunt entia, probatur per inductionem particularium scientiarum. In medicina enim praeservante sanitatem, et in illa quae ex aegritudine intendit inducere convalescentiam,

non. potest haec fieri, nisi inquirantur principia et causae sanitatis et convalescentiae. Et similiter in mathematicis sunt

principaliter et elementa et causae, per

quae sciuntur ea quae sunt quaesita in mathematicis : et sic totaliter sive universaliter omnis sententia specialis quae est in scientia ex aliis certificata quae participans est nomen alicujus scientiae ostensivae, est circa causas et principia ejus quod quaeritur in ipsa. Sed in hoc differunt, quod aliqua earum sunt circa causas certiores et principia certiora et magis propria : et aliqua sunt circa causas simpliciores et principaliter simpliciora et magis universalia, sicut musica magis est circa certiora et propria et determinata, et arithmetica est circa magis simplicia et universalia : et perspectiva est circa certiora, geometria autem circa magis simplicia. Omnes tamen illae ideo particulares scientiae dictae sunt, quia circa unum aliquid sunt in. parte entis determinatum : et de hoc uno circa quod sunt, tractant genus unum entis sibi subjectum, et tractant de eo circumscripte et praecise

quaerendo tantum illa quae sunt illius generis in quantum hoc est. Sed non

quaerunt de ente simpliciter nec in quantum est ens : de ipso enim quod est in quantum simpliciter est, nullam omnino faciunt orationem diffinitivam : quia quamvis forte aliquando utantur diffinitione substantiae in quantum substantia est, non accipiunt tamen tunc substantiam in quantum est substantia, sed ad genus determinatum appropriant eam : et ideo utentes substantia simpliciter non percipiunt substantiam simpliciter : propter quod etiam non vere quod sciunt sciunt, nec vere demonstrant quod demonstrant sine primae philosophiae sapientia. istae igitur scientiae particulares accipiunt scientiam de hoc ente in quantum est hoc in parte entis determinatum. Et aliae quidem scientiarum particularium palam faciunt hoc subjectum sive sub-

stantiarum, quod nos sensibile corpus vocamus, hoc est, sensibilibus qualitatibus distinctum : hoc enim ens considerat scientia naturalis. Aliae autem aliam accipiunt entis conditionem, quae facit quid sive aliquid esse sic vel sic in aliqua parte entis determinatum,sicut est numerus, vel continua quantitas immobilis, vel hujusmodi aliquid : et considerat ea quae secundum se insunt illi generi circa quod sunt, ut de hoc quidem necessarium omnes demonstrent : in hoc differentes, quod quaedam magis et firmius demonstrant, quaedam autem minus et infirmius. Sicut enim in principio libri de Anima nos dixisse meminimus , scientiae dupliciter differunt ab invicem, ut videlicet nobilitate subjecti, quemadmodum scientia de astris vincit geometriam. Differunt etiam certitudine demonstrationis, sicut geometria vincit scientiam de astris. Quia igitur omnes scientiae ens inquirunt in parte, et de ipso inquirunt ea quae insunt ei secundum se, consequenter accipitur ex talium scientiarum inductione, quod in nulla earum est demonstratio substantiae in eo quod substantia est, nec in aliqua, earum demonstratio est ejus quod quid est in eo quod quid est : quia demonstratio substantiae in eo quod substantia est, et demonstratio ejus quod quid est in quantum quid est simpliciter, pertinet ad istam scientiam quae considerat ens in quantum est ens : quia aliae substantiam et quid est simpliciter accepta non vere cognoscunt, sicut diximus : et ideo de substantia et quid est simpliciter acceptis alius modus ostensionis est a particularibus scientiis : et iste modus primae philosophiae est proprius. Et similiter particulares scientiae nihil dicunt stabiliendo et probando si est vel non est genus subjectum circa quod sunt, sed relinquunt ipsum esse. Et hujus causa est, quia ejusdem scientiae est manifestum facere hoc ipsum quod est quid in quantum est quid : et probatur hoc esse sive os.

tendere si est hoc vel non est : sicut enim ostendimus in praehabitis, ita scientia vel sapientia quae vere ex primis considerat entis principia, sola vero dicit quid, ot ex ipsis principiis quidditatis probat osse subjecta particularium scientiarum .

Et iste est intellectus verus Aristotelis, et Averroes erravit in expositione intentionis ipsius : dicit tamen verum Averroes, sed non ad propositum. Est autem dictum ipsius, quod substantia non demonstratur, eo quod ipsa non est de aliquo : quia quamvis forte substantia secunda possit ostensive syllogizari de substantia subjecta, tamen secunda substantia prout est in praedicato, dicit quale quid, quod proprie est esse substantiale: et quale essentiale praedicatur de eo quod vere est substantia subjecta,sicut ostendetur in sequenti hujus operis libro, Adhuc autem

haec via syllogismi ostensive, licet posset fieri per diffinitionem substantiae, tamen non est potissimus modus demonstrationis : quia in potissimo modo demonstrationis causa quare praedicatum insit, accipitur in subjecto quod in diffinitione cadit passionis : et si debite sumatur subjectum, dicit et quid et propter quid : sicut si quaeratur causa eclipsis solis, non. est causa luna simpliciter, sed luna in nodo . caudae draconis vel. capitis infra gradus eclipticos ad directam aspectus diversitatem opposita : et sic accepta ut subjectum proprium cadit in diffinitione passionis. Cursus igituref transitus demonstrationis est a subjecto in praedicatum : a praedicato autem in subjectum non est potissima demonstratio : neque eliam est indigentia talis demonstrationis,eo quod circa hoc non contingit mentiri., cum unum accipiatur in alio. Et ideo dicit Averroes quod genus de specie non demonstratur, intelligens hoc de potissima et propriissima via demonstrationis. Dicit etiam. Averroes, quod ejusdem scientiae est ostendere et quid, et an est, sive si est hoc vel non est : per demonstrationem enim simplicem scitur quid est, et per idem scitur esse in eo quod quid dicit esse : et sic scientia unius et ejusdem quaestionis scitur quid est et si est, quando bene et debite scitur quid est, et per eamdem scientiam scitur propter quid est, quia si vere scitur diffinitio, scitur omnis causa : quia materia scitur ex genere, et forma scitur ex differentia : et cum forma sit finis, ex forma scitur finis : et cum forma etiam sit ex forma, sicut sanitas sani vel sanitati est ex sanitate quae est in anima modici, sicut in septimo libro hujus scientiae demonstrabitur, scitur etiam efficiens primus ex forma. Ex his autem principiis probatur esse de eo de quo quaeritur si est vel non est : et sic patet quod in talibus ejusdem scientiae est manifestum facere, et si hoc est vel non est. Dicit Averroes etiam, quod genus non demonstratur, sicut diximus : quia licet de esse vero dubitetur de aliquo, utrum sit, vel non sit in rei veritate, tamen concepta specie quocumque modo in anima, non dubitatur de genere, eo quod genus clauditur in intellectu speciei, sive sit concepta species extra animam, sive non. Si enim nullus supponatur esse triangulus in materia, sive esse supponatur, semper verum est triangulum esse figuram : unde triangulo existente figura, dubitari potest, an triangulus est, vel non est : et cum quaeritur, an hoc est, vel non est, sufficit ad probandum quod sit, quod habeat esse secundum quod esse consideratur in principiis etiam quocumque modo : et hoc modo an est probatum est per quid est secundum Averroem. : et ideo in principiis esse ens est : illud autem quod nec in principiis esse est, nec fuit, nec erit, nec est in natura sua : illud determinatur ad non esse, quando quaeritur, an hoc est, an non est. Sic igitur potissimo modo substantia non habet demonstrationem : eo quod non est de alio. Sed habet alium modum ostensionis, qui. vel est per compositionem, vel divisionem, vel

forte aliqua parte sui per diffinitionem, vel etiam per accidentia, quae sicut in principio de Anima dictum est , maximam partem conferant ad scientiam ejus quod quid est. Quod autem hic intendimus, hoc est, quod oportet esse unam scientiam quae, considerat principia et causas vere entis, quod est ex. primis substantiae principiis composita substantia, sicut in ante habitis determinatum est.