CAPUT XV.

Qualiter principia referuntur ad principiata universaliter et particulariter, et qualiter sunt prima et qualiter non.

Amplius autem oportet quod quaedam principia, licet non sint universalia, tamen dicantur et significentur ut universalia i alia vero non, sed significentur ut particularia. Ea autem quae sunt principia omnium et prima sunt et principaliora, sunt duo, quorum, unum quidem ex forma, quae actu est hoc, sicut diximus in ante Ii abitis. Secundum autem est materia, quae potestate est hoc. Et

haec quidem duo universalia non sunt, prout sunt principia rei et substantiae : principium enim singularium substantiarum singulare est : res autem omnes singulares sunt : hominis enim universalis non est aliquis homo universalis principium, sed singularium hominum principium primum est singularis homo, sicut Pyrrhi est principium Achilles per hoc quod est pater ejus secundum generationem univocam. Hujus enim designati hominis est aliquis pater, et hic pater hujus filii, et similiter est in aliis, sicut hujus b principium est hoc a : sed b tota-

Uter sive universaliter acceptum est principium syllabae ba universaliter et simpliciter acceptae. Unde intelligere oportet, quod sicut tripliciter significatur substantia composita, sic etiam tripliciter significantur principia ipsius : significantur enim ut suppositae naturae tantum, sicut cum dico, hic vel ille : significantur etiam in natura communi, sicut cum dico, homo, vel animal, vel substantia : significantur etiam in antecedentibus, sicut cum dico, filius, vel Socrates, vel albus musicus, vel aliquid hujus : sed proprie loquendo hoc generat hunc : et quia hic est homo, ideo per consequens homo generat hominem, et animal generat animal, et substantia substantiam : et quia hic est filius, ideo pater filium generat, et alia hujus, sicut Sophronisci Socratem, et Pyrrhum Achilles, istis ergo modis significantur principia et principiata : sed tamen particulariter proprie significantur, et universaliter per consequens et accidentaliter per accidens.

Deinde etiam notandum est, quod species substantiarum diversae diversas habent causas, et principia illa qua) sunt

causae substantiarum, sunt etiam causae aliorum entium et elementa ipsorum, sicut in praehabitis ostendimus : quia sicut se habet substantia ad alia entia, ita se habent principia substantiae ad. principia aliorum entium : quando tamen propria principia sumuntur uniuscujusque entis, tunc eorum quae sunt in diversis generibus, sunt diversa genera principiorum : et hoc modo non in eodem quidem genere sunt principia colorum et substantiarum et quantitatum : praeter enim solam communitatem proportionis et analogiae non habent aliquam communitatem principia eorum quae genere generalissimo diversa sunt. Similiter ea quae sunt diversa numero, sunt tamen eadem specie, principia habent diversa, non specie, sed numero, sicut forma Platonis differt a forma Socratis, et materia Platonis a materia Socratis non differt nisi numero : unde talium principia sunt aliud et aliud secundum diversum quod diversificat principiata : et ideo sicut forma hominis est alia specie a forma asini, ita materia est alia specie : et sicut forma animalis alia est genere a forma plantae, ita etiam materia : et sic omnia quae sunt talium diversorum genere et specie et numero, diversificantur sicut vires et actus et passiones naturales. Tria autem sunt principia, sicut diximus, materia, species, et movens : quia privatio abjicitur et finis est idem cum forma : et ista principia fiunt quidem omnium eadem universali ratione vel proportione analogiae, et non aliter.

Quaeritur ergo quae sunt principia substantiarum et elementa, et quae ad aliquid, et quae qualitatum, et sic de aliis entibus? et quaerere utrum eadem sint principia omnium generum horum, aut diversa, palam est quod est quaestio multipliciter dictorum. Singula enim principia quae diximus, dicuntur multipliciter per analogiam, et sic communitate analogiae et multiplicitate sunt eadem. Diversorum autem genere, specie, vel numero, non sunt eadem, sed diversa, nisi sit sicut dictum, est : et hoc modo sunt omnium principia eadem communitate multiplicis per analogiam accepti. Sunt ergo sic eadem in quantum proportionaliter in communi accipiuntur : sic enim omnium principia sunt materia, species et privatio communiter accepta, et hoc modo quo substantiarum causae sunt cau

sae omnium, eo quod destructis substantiis destruuntur omnia alia, sicut saepius diximus. Amplius principium in communi significatur, quando dicimus quod id. est principium, quod primum est endelechia sive prima forma : sic autem prima diversa sunt secundum diversitatem generum : prima enim contrarietas in quolibet genere est id quod prima est endelechia in illo : quia unum illorum contrariorum est forma, et alterum privatio,

sicut saepe diximus. haec autem sic ad principiata propria relata non possunt esse omnium principia in aliqua communitate generis, vel multipliciter dici secundum proportionem : quia ipsa sunt appropriata per hoc quod ad principia determinata referuntur. Et idem dicen- dum est de causa communi, vel propria, et de materia communi, vel propria. Sic igitur dictum est a nobis de principio sensibilium, et determinatum est quot sunt et quae, quomodo sunt eadem et quomodo diversa.