((LIX)) § VIII.— Objectio de persecutionibus et martyribus disjicitur. Brevis historia persecutionum quarti saeculi.

Quae Baronium moverunt, cum ad res superioribus paragraphis agitatas pertineant, ibidem rejecta nobis sunt, uno illo excepto de idololatriae signis in numismatibus, quod tamen ex tract. 10 ductum annotatione 11 satis dilutum invenies. Quae porro editores Veronenses in praefationem contulerunt argumenta, ut Auctorem antiquissimum persuaderent, omnia non tribus solum primis Ecclesiae saeculis conveniunt, 0062C sed etiam quarto, et nonnulla item quinto, quod partim ex dictis fit apertum, partim ex annotationibus opportune apponendis patebit. Unum tantummodo, quod ex memoratis ab Auctore persecutionibus atque martyribus ducitur, vehementius videri cuipiam potest; ut ad istud subruendum non satis sint, quae nostras in annotationes conjecimus. Itaque de hoc nonnulla. Non duobus tantum quae ab iisdem editoribus allegantur, sed tribus in locis persecutionum, vel martyrum praesentis tum temporis occumbentium fit explorata mentio. Tr. 6, de Patientia, lib. I, n. 8: Tu quotidiana martyrum maler es et corona. Tract. 27 lib. II, n. 3, persecutionem sub vindemiae allegoria fuse depingit et martyres memorat, quibus violenta, inquit, infertur manus, quique ad supplicii 0062D locum deducuntur . . . . summa omnium contumelia illusi a persecutoribus jugulantur, etc. Tandem tract. 45 ejusdem libri: Autumnus quoque martyrii locus est, in quo non vitis, sed fossoris sanguis effunditur. Quibus in locis cum persecutiones et martyres indicentur praesentes, imo et quotidiani, qui in quartum saeculum a Christianis imperatoribus occupatum cadere nequaquam creduntur; Auctoris aetas ad persecutionum tempus evehenda colligitur.

At primo animadvertendum est, id generis locutiones in aliis quarti quoque saeculi auctoribus legi; inter quas audienda illa Hilarii ex Commentario in psal. CXXII, n. 10, de fidelium injuriis loquentis: Caedimur, maledicimur, fugamur, necamur ferro, flammis, 0063A profundo, desaevitur in nostram verecundiam, desaevitur in corpora: dolor nobis est injuriis. Alia testimonia videsis annot. 20 in tract. 27 lib. II. Quid porro, si falsa inolevit opinio, nullas quarto saeculo persecutiones, martyres nullos fuisse? Nonne Constantio imperante magno Arianorum patrono dira in Catholicos Nicaenae fidei defensores persecutio desaeviit, qua alii in exilium deportati, alii equuleo torti, alii etiam morte mulctati fuerunt? Hinc Hilarius in libro adversus Constantium n. 1, Catholicos ad martyrium hortatur; et Liberius in epistola ad Confessores ante exilium suum scripta, quae exstat apud Hilarium frag. 6, his verbis utitur n. 1: Jam ad futuram gloriam martyres vos designavit. Similiter Athanasius in Apolog. ad Constant. n. 32, pag. 316: Nam si ii qui 0063B adversus me subscribere recusabant, tot tantisque malis sunt affecti; si laici, qui cum Arianis communicare noluerunt, capitis damnati sunt, etc. Quibus similia tradens Hilarius in libro adversus Constantium, n. 11, Tolosanae Ecclesiae clericos fustibus caesos, diacones plumbo elisos testatur. Huc revocandae illae caedes in Alexandrina Ecclesia Georgio invadente peractae, quas Athanasius considerans in epist. ad Orthodoxos, ne multus sim in scribendo, inquit, persecutio adest, qualis numquam antea adversus Ecclesiam oborta est; unde eminentissimus Annalium parens cardinalis Baronius iis relatis quae ad Constantii persecutionem pertinent, jure concludit n. 87, ad an. 353: Ex iis, quae dicta sunt de quarumdam Ecclesiarum vexatione, quid caeterae passae sint, licet potius existimare quam scribere: 0063C si enim tot tantaque esse memorantur, quae ex diversorum temporum scriptorum fragmentis collecta nuper recensuimus; qualia quantave reliqua fuisse putanda sunt quae sepulta silentio remanserunt, cum si vel unius Ecclesiae, cui catholicus in communione catholica cleri ((LX)) atque populi praeesset Episcopus, res conscriptae fuissent, grande volumen ex illatis ab Arianis cladibus procul dubio diligens historicus confecisset.

Deinde eodem Constantio imperante Sapor Persarum rex Romanis infestus magnam adversus Christianos persecutionem commovit, in qua plura Christianorum millia obierunt, Hieronymo teste in Chronico. Sozomenus lib. II, a capite primo ad decimum tertium, hanc persecutionem fuse describit, pluresque e martyribus nominat, in eoque solummodo errat, 0063D quod illam ad Constantini aevum referat, dum ex antiquiori Hieronymi testimonio aliisque a Valesio adductis in notatione ad caput 13 exploratum est, id generis persecutionem coepisse an. 347, productamque fuisse usque ad Regis ejus mortem, qui diem obiit an. 380, uti Ruinartius in Actis sinceris rectissime probat, ubi praeter memorata a Sozomeno aliorum acta martyrum ea in persecutione functorum suppeditat.

Constantium Julianus excepit, qui tametsi nullam in Christianos apertam persecutionem indixit, non pauci tamen, ipso imperante, martyrii palmam consecuti probantur ex iis actis quae laudatus Ruinartius inter sincera publici juris fecit; ut illum proinde 0064A in persecutorum catalogum jure retulerit Augustinus lib. XVIII de Civ. Dei, cap. 52. Juliano interfecto an. 363, post breve Joviani imperium Valentinianus successit, qui subinde Valentem fratrem in imperii societatem assumpsit. Hic autem postremus Constantio multo vehementior fuit in tuenda Arianorum haeresi, fideque catholica oppugnanda per Orientem, cui praeerat; de qua persecutione Augustinus eodem libro cap. 52, haec scripta reliquit: Postremo nostra memoria Valens . . . Arianus, nonne magna persecutione per Orientis partes catholicam vastavit fidem; et lib. II contra litteras Petiliani n. 206: Quaerant quid Catholica in Oriente perpessa sit, quando Valens imperabat Arianus. Hinc procul dubio S. Ambrosius lib. II de Fide, cap. 16, persecutiones appellans, quas ab Arianorum 0064B perfidia, nimirum sub Constantio et Valente, Catholici passi sunt, n. 140 sic loquitur: Non libet confessorum neces, tormenta, exilia recordari, et num. 141: Sed jam satis superque, omnipotens Deus, nostro exitio nostroque sanguine confessorum neces, exilia sacerdotum, et nefas tantae impietatis eluimus, bello scilicet Gothico, ex quo tanta in Romanum imperium pernicies manavit; et lib. III de Fide, cap. 15, num. 128: Librum sacerdotalem (id est Nicaenam fidem) quis nostrum resignare audeat, signatum a confessoribus, et multorum jam martyrio consecratum? quem . . . qui violare non ausi sunt, confessores et martyres exstiterunt. Quomodo fidem eorum possumus denegare, quorum victoriam praedicamus?

Dum Valens Arianus in Oriente Catholicos persequebatur, 0064C Athalaricus Gothorum rex in Occidente contra eosdem pugnabat. Habemus etiam nunc praestantissimas Ecclesiae Gothicae litteras ad Ecclesiam Cappadocem scriptas anno 372, in quibus S. Sabae martyrium describitur. De hac persecutione a variis coaevis auctoribus firmata, quorum testimonia Ruinartius in acta S. Sabae martyris allegat, Augustinus lib. XVIII de Civitate Dei, cap. 52, haec scripsit: Non est persecutio computanda, quando rex Gothorum in ipsa Gothia persecutus est Christianos crudelitate mirabili, cum ibi non essent nisi Catholici, quorum plurimi martyrio coronati sunt? Praeterea Christianos barbarorum illorum captivos idolorum contagiis, metu mortis inquinatos didicimus ex Ambrosio, lib. II de Offic., cap. 28, et ex his eos morti affectos intelligimus, qui 0064D christianae fidei non valedixissent, nec idolis immolassent.

Tandem Pagani cum vel imperatorum mandato, vel Christianorum zelo, templa idolorum everti, simulacra comminui, vel etiam propinquos veteri superstitione relicta Christo nomen dare, sibique quodam modo eripi viderunt, nonne furore quodam perciti, seditione facta, in Christianos quoslibet impetum fecere, pluresque interfecerunt? Legantur acta martyrum Anaunensium Vigiliique Tridentini episcopi, qui sub finem quoque saeculi quarti in finitimo Tridentino agro a Paganis occisi sunt. Huc spectant illa S. Ambrosii ((LXI)) l. I de Officiis ministrorum, c. 42, n. 17: Cavendum etiam reor, ne dum aliqui nimia gloriae cupiditate, 0065A insolentius abutantur potestatibus, et plerumque aversos a nobis animos Gentilium in studia persecutionis excitent atque inflamment ad iracundiam. Itaque illi ut perseverare possint, et supplicia vincere, quantos perire faciunt! ubi persecutores et martyres indicatos vides. Quae verba procul dubio persecutiones spectant excitatas a catholicis quibusdam clericis, vel monachis, qui dum nimio Christianae religionis zelo potestates adversus idolorum templa, in Oriente praesertim, commovebant, Gentium indignationem adversus Christianos concitarunt, in quibus aliquos quidem per haec tempora a Paganis tumultuose concurrentibus occisos sacri Annales testantur. Post tot persecutionum quarti saeculi testimonia quis persecutiones vel martyres aliquot in tractatibus ab Auctore nostro 0065B memoratos urgere amplius ausit, ut contra evidentissima argumenta superioribus paragraphis proposita illum a quarto saeculo excludendum contendat?