Caput III. Variae Zenonis De Incarnatione Christi Formulae Vindicantur.

Quae de aeterna divini Verbi generatione duriores visae sunt Zenonis formulae, capite primo explicatae nobis sunt: nunc quae ad temporalem ejusdem generationem pertinent, explanandae supersunt. Tres autem hae fere sunt. Prima cum Dei Filium induisse, suscepisse, gestasse, vel adsumpsisse hominem pluries dixit; quae locutio idcirco reprehenditur, quod hominis nomine non tam natura, quam persona humana 0118D comprehendi solet, quam postremam a divino Verbo adsumptam nemo, nisi Nestorianus affirmat. Huic videtur accedere alia formula ex tractatu 16 lib. I, num. 14, ubi personae hominis mentio fit: Dominus ex persona hominis, quem adsumpserat. Altera ex tract. 6 lib. II, n. 1, cum Dei Filium hominem mistum vocat, ac si divina et humana natura in unum mistum coaluerint, quae Eutychetis haeresis fuit. Cui locutioni accedit illa tract. 8 ejusdem lib. II, n. 2: Mistus itaque humanae carni se fingit infantem. Tertia ex tractatu 2 lib. I, num. 9, cum Deum in hominem demutatum Auctor tradit, et tract. 12, in homine inclusum, seu in tegumento carnis inclusum, ut tract. 9 ejusdem libri loquitur num. 1. Sed duae priores formulae, 0119A si rigide accipiendae sunt, contradictoriae inveniuntur, et contrariis plane haeresibus Nestorianae et Eutychianae favent. Hoc autem ipsum satis innuit, alio plane sensu, quam quem verba rigide accepta referunt, pronuntiatas fuisse. Id porro antiquitatem nostri Scriptoris maxime statuit: cum nondum natis saeculo V Nestorii et Eutychetis haeresibus, quibus illae formulae videntur favere, sancti Patres tutius loquerentur (quod saepe, alia licet occasione, August. advertit) ut de haeretico sensu, qui eisdem postea subjectus fuit, ne cogitarent ((CII)) quidem: unde modo hac, modo illa etsi contraria formula liberius, in catholicum tamen eumdemque sensum utebantur.

Prima locutio hominem adsumpsit, suscepit, etc., solum post Nestorium displicuit, cum antea a sanctis 0119B Patribus recto sensu adhiberetur, ut animadvertit Agobardus adversus Felicem, num. 8: Videtur mihi etiam vestra charitas admonenda de hoc, quod Felix frequenter gaudet dicere hominem adsumptum vel formam servi. Quamquam enim et pie dici potuit, sicuti et frequentissime dictum a Sanctis Patribus invenitur: tamen considerandum est, quod in Nestorio haec verba nostris displicuerunt: quod sane verissimum est, si Victorinum excipias, qui ante Nestorii aetatem, lib. II adversus Arium pag. 272, tom. IV Bibl. Pp. novissimae editionis Lugdun., non hominem, sed carnem a Verbo adsumptam dici voluit. Caeterum antiquos Patres, qui eadem formula catholice usi sunt, si recensere omnes vellemus, nimis esset longum. Satis sit indicare Tertullianum, Lactantium, Hilarium, 0119C Hieronymum, Augustinum, et, quod pluris est, ipsum quoque S. Leonem, qui acerrimus licet Nestorianae haeresis impugnator, sermone tamen 94 de Transfig. cap. 2, suscepti hominis, et serm. 33 seu 4 de Epiphania unitus homini scripsit. Hominis autem nomine hi omnes Patres naturam, non personam hominis acceperunt. Hinc S. Augustinus de Praedest. Sanctorum num. 31, postquam susceptum hominem dixit, addit mox susceptam naturam hominis. Similiter Hilarius, qui in cap. 3 Matthaei, num. 2, hominem, quem adsumpserat, scripsit; in psal. LXV, numer. 12, adsumptae ex Virgine carnis naturam; in ps. CXXIV, num. 4, adsumptionem carnis nostrae; et in cap. IV Matth., num. 14, materiem adsumpti corporis memorat. Zeno pariter tract. 8 lib. II, num. 2, in fine ait: Carnem ideo dignatus est induere. Caeterum adsumpti, vel suscepti hominis locutio eo minus in antiquis reprehendenda, quod in posterioribus 0119D Nestorio adhuc eo recto, quo diximus, sensu usurpata invenitur in ipsis quoque fidei formulis, uti est illa a Martene edita tom. I de Antiq. Eccles. Rit. pag. 163, in Hymno Te Deum, qui Ambrosio et Augustino vulgo tribuitur, et apud plures scriptores, uti patet, vel ex uno Facundi Hermianensis testimonio sic scribentis lib. IX prope finem: Antiqui Doctores dixerunt, quoniam Deus Verbum sit principaliter et secundum essentiam unigenitus Filius Dei: homo vero adsumptus ex unitate ejus personae accepit, ut unigenitus Filius semper esset, et diceretur: in quibus adeo 0120A perspicue adsumptum hominem de sola natura humana intellexit, ut unicam personam in Christo exstitisse diserte adserat. Quod vero Zeno ait ex persona hominis, vocem personae non scholastico, sed vulgari sensu Latinis sacris Scriptoribus usitato accepit pro eo, quod dici alias solet uti homo, seu tamquam homo, quod aliis aliorum Patrum exemplis statuimus adnot. 75 in tract. 16 lib. I.

Altera autem formula mistionem exprimens, Patribus ante Eutychen frequens est; adeoque in ea nihil haereseos deprehenderunt, ut Augustinus ep. 137, al. 3, num. 11, Verbi incarnationem definire non dubitarit: Mistum Dei et hominis. Miscendi autem verbum hoc loco divinae humanaeque naturae non confusionem, sed unionem, seu conjunctionem significat 0120B in persona Verbi; unde Augustinus propositae ibidem quaestioni, quomodo Deus homini permistus sit (hac enim voce utitur) postquam prius respondit per aliam quaestionem, quomodo misceatur anima corpori, eidem comparationi insistens reponit secundo sic: Sicut in unitate personae anima unitur corpori, ut homo sit; ita in unitate personae Deus unitur homini, ut Christus sit: ubi uniendi verbum pro eo, quod in quaestione propositum fuerat, miscendi, supposuit tamquam unum et idem: et dein monet, hoc audito nomine recedendum a consuetudine corporum, qua solent duo liquores ita commisceri, ut neuter servet integritatem suam, etc. Leporius in libello Emendationis conjunctionem hanc miscendi verbo significatam intelligens, Novit enim, inquit, sine corruptione misceri, 0120C et tamen in veritate misceri. Eodem verbo in eamdem sententiam usi fuere Irenaeus, Tertullianus, Cyprianus, Firmicus, Hilarius, et, ut mittamus caeteros, S. Leo Eutychetis damnator, serm. 22, de Nativ. 3, cap. 1: Ut naturae alteri altera misceretur; et serm. 33, de Epiph. 4, cap. 4: Naturae carnis immistus; nec non ((CIII)) Vigilius lib. I contra Eutychen adhuc post hujus haeresis ortum, a qua hoc mistionis nomen alia significatione acceptum male audire coeperat. Perspicue autem Zeno mistionem pro conjunctione, quae naturae divinae et humanae integritatem non laederet, accepisse patet vel ex ipso tract. 8 lib. II, num. 2, ubi mistum quidem humanae carni Dei Filium tradit, sed ita ut integra esset utraque natura: Ibidemque salvo, inquit, quod erat, meditatur esse quod non erat: quibus similia habet tract. 9, num. 2, et tract. 7, in fine. Christum porro hominem mistum aperte dixit tract. 6 lib. II, num. 1, eo consilio, ut nec purum hominem, nec Deum purum (quod duae volebant 0120D haereses ibidem notatae), sed ex naturae utriusque conjunctione compositum quoddam, seu ut, quod Lactantius ait lib. IV, cap. 13, et Deum fuisse et hominem ex utroque genere permistum doceret (ex utroque genere concretum dixerat Cyprianus lib. II Testim., cap. 10) , in quo egregia catholicae fidei professio continetur.

Tertii generis formulae, singulae licet separatim duriusculae sibique invicem aliquatenus adversantes videantur, cum tamen professioni nunc expositae, 0121A qua salvum in incarnatione declaratur, quod erat, ex auctoris mente haud opponi dicendae sint; eo sane spectare nequeunt, ut mutatam in humanam insinuent divinam naturam, quae est immutabilis, et ex ipso Zenone salva, id est integra, exstitit, nec inclusam illam in homine, quam mundus mundique non capit magnitudo, idem ipse testatur trac. 9 lib. II, num. 1. Eo igitur solum pertinent, ut Dei Filium vere hominem factum intelligamus, perinde ac si purus homo videri possit; abdita quodam modo in carnis tegumento divina illa majestate, quam, ut tr. 5 libri ejusdem insinuat, non potest mundi istius mediocritas sustinere. Hoc eodem sensu divinum Verbum breviatum vocavit cum Apostolo Paulo cap. IX ad Rom. V. 28: Tu eum breviatum paulisper ab majestatis suae immensitate 0121B peregrinari fecisti, tract. 2 lib. I, num. 9. Et tract. 8 lib. II, num. 2: Dei Filius tempore constituto, dissimulata interim majestate, ab aetherea sede profectus, in praedestinatae Virginis templo sibimet castra metatur, quibus latenter infunditur in hominem gigniturus, ibidemque salvo, quod erat, meditatur esse quod non erat: quae adeo sunt aperta, ut nihil amplius addere necesse sit.