Caput IX. Quid Auctor Senserit De Novissimo Judicio.

De judicio novissimo Zeno non bene sensisse ex tract. 21 lib. II, in psalmum centesimum, videri potest, quippe qui ibidem tum fideles tum infideles ab eo judicio liberos facit. Recitatis enim ex Evangelio Joannis III, 18, Christi verbis: Qui credit in me, non judicabitur: qui autem non credit, jam judicatus est; haec subdit: Haec dicendo eximit judicio fideles, non admisit 0140B ad judicium infideles; quod deinceps luculentius confirmat, primo de fidelibus: Quid enim necesse est judicare credentem? Judicium enim ex ambiguis rebus exsistit: adempta ambiguitate, judicii non desideratur examen. Tum de infidelibus: Ex quo nec infideles necesse est judicare; quia jam sua sunt incredulitate damnati, id quod comprobat ex illo psal. I: Non resurgent impii in judicio, neque peccatores in consilio justorum. Et deinceps plura disserit, quibus judicium iis solum manere insinuat, qui inter infideles vel impios et fideles seu sanctos medii sunt, quorum obliquae ancipitisque vitae necessario sunt discutienda secreta.

Sed haec ne quem offendant, animadvertendum primo est, plures antiquos similia tradidisse. Neque eos memorabimus, quos simplicitatis accusat Origenes 0140C tom. I pag. 42, eo quod ex verbis psal. I: Non resurgent impii in judicium, negarunt malos resurrectionis compotes futuros, aut Dei judicio dignandos. Patres Ecclesiae doctissimos appellamus, quos ea simplicitate succensendos non credimus, quique vel ante Zenonem vixere, vel ei suppares aetate fuerunt, vel etiam postea similia docuere. Primo memorandus venit Lactantius, qui lib. VII Institut. cap. 20, postquam omnes in fine mundi resurrecturos affirmavit, de quibus judicium magnum idem ipse rex ac Deus faciet, num. 5 addit: Nec tamen universi tunc a Deo judicabuntur . . . . . . nam qui Deum non agnoverunt, quoniam sententia de his in absolutionem ferri non potest, jam judicati damnatique sunt, sanctis Litteris contestantibus non resurrecturos esse impios in 0140D judicium. S. Hilarius in psal. I, eadem ferme ac Zeno habet, adeo ut hunc ex eodem pleraque id generis in suum tractatum transtulisse in adnotationibus monuerimus. Sanctus item Ambrosius in eumdem psalmum, ad ea verba: Quoniam non resurgent impii in judicio, similiter ait num. 51: Non enim dixit, Non resurgent, sed ait, Resurgunt quidem, sed non in judicio. Qui autem resurgit, est utique et manet, sed quia non credidit in Christum, jam judicatus est, et ideo non venit in judicium, quem peracti jam manet poena judicii . . . . . De eo autem, quod ait: Non resurgunt impii in judicio, secundum Evangelium absoluta sententia, quia non omnes judicabuntur; et allato textu Pauli: Omnes autem oportet nos stare ante tribunal 0141A Christi, quod contrarium putabatur, respondet Christum de infidelibus locutum, qui non crediderunt in Dominum Jesum; et Apostolus etsi dixit omnes, de iis utique dixit, qui crediderunt. Hieronymus in Dialogo contra Pelagianos num. 28 textu psalmi ejusdem allato ait: Jam enim in perditionem sunt praejudicati. Auctor Breviarii in psal. I inter Hieronymi Opera, tom. VII Appendicis edit. Veron. cap. 4: Non quia non resurgunt, sed ((CXVIII)) quia in judicio non resurgunt, jam enim de iis praejudicatum est. Auctor alterius Commentarii Hieronymo adscripti in codice Bobiensi eodem tom. VII, pag. 27, in praefatione ad laudatum Breviarium: Non dixit absolute, Non resurgunt, sed addidit, In judicio; licet non resurgent ad examinationem, sed resurgent, ut statim sententiam damnationis 0141B accipiant: rationem dedit paulo ante: Impii ad poenam resurgentes, non illam dilationem habebunt, quae solet judicii vi in quaestionibus admoveri. S. Paulinus Nolanus Poem. VII, pag. 346 edit. Veronensis:

Idcirco tali dividentur ordine
Hominum per orbem dissipatorum greges.
Ut judicandi non resurgant impii,
Qui denegarunt debitum cultum Deo,
Sed puniendi: nam suum crimen videns
Non indigebit quaestione detegi;
Quoniam imminentem praeferent mortis notam.
Signum salutis non gerentes frontibus.
Peccator autem, et non impius tamen,
Quae magna turba est, non resurget gloriae,
Verum resurget deputanda examini:
Nec enim sedere cum piis judex potest,
Causam suorum redditurus actuum,
Varieque gestis aut probandus, aut reus.
Tandem, ut alios mittamus, S. Caesarius serm. 77, 0141C Append. Augustini num. 4: Ad judicium enim non veniunt nec pagani, nec haeretici, nec Judaei, quia de ipsis scriptum est: Qui non credit, jam judicatus est.

Quis tot Patres similia tradentes erroris accusare audeat, et non potius intelligat eam in sententiam eorum testimonia explicanda esse, ut vere non exemerint ab extremo judicio impios vel infideles, quos Deo judicanti adfuturos confessi sunt, sed aliud quidpiam innuerint, quod cum catholico dogmate non repugnet? Id sane sententiae ex omnium testimoniorum collatione facile elicitur. Primo nec piorum nec impiorum resurrectionem negant, sed resurrecturos quidem aiunt, non tamen in judicium, quod de impiis diserte affirmant. Resurrectionem porro tum justorum, tum scelestorum hominum noster auctor luculenter 0141D adserit lib. I tract. 16, num. 11. Porro judicium cum negant, non illud negant, justos vel impios in novissimi judicii die ante Christi tribunal adfuturos, nec in eo alteros in aeternam gloriam, in supplicium snmpiternum alteros concessuros: sed judicium pro causae dubiae examine sumentes, hoc affirmant unum, in causa certa tum justorum fidelium, tum infidelium impiorum, judicio seu examine opus non futurum, quod ratio Zenoniana aperte probat: Judicium enim ex ambiguis rebus exsistit, etc. Hinc num. 2 jam inde a morte justos vitae perpetuae, impios aeterno supplicio destinatos affirmans, nulla eos, inquit, cognitio exspectat ulterius, ubi cognitio judicii genus, quod negatur necessarium, palam significat, 0142A et id ipsum confirmant, quae traduntur de peccatoribus mediis, quos ob ancipitem vitam examine discutiendos necessario pronuntiat: Ambiguitas enim nisi fuerit discussa, jure non potest mereri sententiam. Huc quoque aliorum Patrum sententiae pertinent.

Itaque ex horum Patrum ac Zenonis mente resurgent quidem omnes, et omnes etiam ante Christi tribunal stabunt, justi, impii, et medii, et omnes etiam vel praemium aeternum, quod pro meritis acquisierint, adibunt, vel poenam; sed non omnes, ut haec sententia justissima constet, judicio et examine in digebunt, nec justi nimirum, nec impii, quorum causa notissima est, sed medii solum, quorum vita dubia cum fuerit (dubia tamen non Deo, cui nihil latere potest, sed hominibus), ad vindicandam coram 0142B omnibus divinae sententiae justitiam, de his judicium seu examen et cognitio distincta habenda erit. Interim vero omnibus judex suum tribuet, justis, quos honorabit ut filios; impiis, quos carnifici destinabit statim, non audiendos, sed competentibus poenis amandandos; peccatores autem medios ponderabit, non quod horum gesta statim post mortem ponderata non fuerint, nec tum sententiam sibi debitam retulerint (nam tr. 16 l. I, n. 2, animas nostras suorum corporum ((CXIX)) exsuviis exsutos pro qualitate factorum, quae sane judicium de factis supponunt, quasdam locis poenalibus relegari, quasdam placidis sedibus refoveri tradit) , sed quod in totius mundi conspectu haec eadem justitiae divinae aequitas publico judicii examine patere debeat. Ita erit, ipse S. Zeno concludit, ut, in 0142C ipso scilicet extremi judicii die, justis corona, peccatoribus aut excusatis, aut emendatis indulgentia, impiis autem aeterna poena tribuatur. In quibus si peccatorum tantum fit mentio, queis excusatis, vel emendatis indulgentiam tributum iri affirmatur, nemo idcirco peccatores medios inter justos et impios, vel, ut ex contextu liquet, Christianos peccatores indulgentiam in judicii die adsecuturos Zenonem sensisse colligat; quod in alium aliorum errorem declinaret: nam ex iisdem peccatoribus, seu Christianis mediis plures futuros, qui nec excusati, nec emendati impiorum, seu incredulorum finem adibunt, Auctor se novisse palam prodit tract. 16 lib. I, num. 11, cum de injustorum resurrectione loquens, eam esse ait, quae impios cum peccatoribus universisque incredulis gentibus 0142D perenni destinat poenae. Perspicua etiam sunt, quae de operibus et charitate una cum fide a Christiano jungendis, ut immortali beatitudine perfruatur, alibi docet: quae cum cap. 6 praesentis dissertationis indicata a nobis fuerint, eo lectorem remittimus.