In Tract. XIII Lib. I, De Circumcisione.

0546B

Pag. 99. Hanc coelestis Sacramenti virtutem, etc. Sacramentum heic mysterium est. Nemesianus et caeteri Cypriano inter ejus epistolas num. 78: Dum enim non desinis tractatibus tuis sacramenta occulta nudare, sic nos, etc.

Ibidem. Circumcisio est in damnum rotundi vulneris ferro circulata cicatrix, etc., id est, abscisio circumcirca pudendum ferro facta. Peculiaris nostro auctori dicendi forma. Damnum ipsa abscissio est. Varro, lib. IV de Ling. Lat.: Damnum a demptione est, cum minus refactum, quam quanti constet. Paull. Juriscons. in lib. III de Damn. infec., Damnum et damnatio ab ademptione et quasi diminutione patrimonii. Quod autem de patrimonio, aut mercimonio sensere illi, ad quodcumque negotium traxit Noster, non insolita translatione. Juvenal. Satyr. XII, 34:

Imitatus Castora, qui se
Eunucum ipse facit, cupiens evadere damno
Testiculorum.
0546C In Cod. Theodosiano, lib. VII, titul. XIII, Constit. 5, aiunt imperatores: Si quis ad fugienda sacramenta militiae fuerit inventus, truncatione digitorum damnum corporis expedisse (qui ob id dicti poltroni Italico nomine, quasi pollice trunci). Ipsam autem Circumcisionem dixit rotundum vulnus, quam Graeci περιτομὴν, quae glandem ambit et excludit. Circulata cicatrix, et rotundum vulnus videri possint ταυτολόγως dicta. Verum id dixisse expedivit, ne medicina vulnus resarctum putaremus, et eas partes redintegratas, quae mutilatione ipsa gentis characterem exhibebant, quo ab alienigenis distinguerentur. Debuit ergo remanere rotunda cicatrix, quale fuerat vulnus.

Ibidem. Major est ejus, qui in honorem Deae suae anus turpis atque amatricis, etc. Tangit historiam Actis et Cibellae, de qua Pausanias Achaic., et Arnob. lib. V.

Pag. 100. Adversus sabbatum pugnat, quod violandum ullo opere in toto non esse praeconat, etc. Praeconat 0546D verbum factitium, sicut in Seneca epist. IV, apologavit, in Plinio Jun. lib. II, Epist. III, proaemiatur: valet edicit, intonat, interminatur, notum facit. Plaut. Asinar. Prologo:

Face jam tu, praeco, nunc omnem auritum populum.

Usus enim praeconis fuit, ut ea quae dicebantur, magis exaudirentur. Clemens Alexand., Strom. lib. I, 277, Theognis 883:

Μηδὲ λίην κήρυκος ἂν οὖς ἔχε μακρὰ βοῶντος.

Neque nimis praeconi aurem praebe longe lateque vociferanti. Ideo per praeconem etiam magistratuum edicta enuntiabantur: hinc Oraculum:

Εὐδαιμον πτολίεθρον ἑνὸς κήρυκος ἀκούειν.

Felix urbs, vocem praeconis quae unius audit. Citatur Plutarcho in septem Sapient. Conviv. Sabbato autem feriari ab omni opere Hebraeis severissima sub poena mortis praeceptum, Exod. XXXI, 14.

0547A Ibidem. Circumcisionis jura vacuavit, etc., labefactavit. Cyprian. Testim. I adversus Judaeos cap. 16: Quid sacrificium vetus evacuaretur, et novum celebraretur. Sic et epistola LXXVI, inanes et vacuos conjunxit.

Pag. 102. Adde quod Circumcisio ista non tam salutem pollicetur, quam locum caputque criminis monstrat, etc. Quasi dicat, illecebra mulieris natum fuisse peccatum in Adamo, quod coercendum in Abrahamo, et ejus sobole mutilatione membri, per quod hominis in foeminas desiderium completur. Philo Judaeus, de Circumcisione. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ νικητήρια φέρεται τῶν ἐν ἡδοναῖς φίλτρων ἡ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα συνουσία, τὸ ὑπηρετοῦν ταῖς τοιαύταις, ὁμιλίης ὄργανον ἀκρωτηριάζειν ἔδοξε: Quoniam enim inter omnes voluptatum illecebras primatum tenet viri congressus cum muliere, instrumentum ejus mulilari placuit. Caetera porro, quae in Philone, exsequitur postmodum et Noster.

Ibidem. Adam enim cum hoc membro illicitum pomum decerpit. Ms., Adam enim cum illicitum pomum 0547B hoc membro decerpit.

Ibidem. Quia specialiter curam mortis mihi a Deo praestitam recognosco, etc. Cura heic remedium est et medicina. Cicer. Tuscul. III, non longe a principio. Corpora curari possunt, animorum nulla medicina, quae proprie curatio debuit dici. Neque aliter Cornelio Celso; sed Noster sic loqui amat, ut et aliis placuit. Vide Claudium Salmasium ad Julium Capitol. 245. Mortis, id est peccati, atque damnationis. Cyprianus de Opere, et eleemos., Eleemosyna a morte liberat. Philo Judaeus, lib. I Allegor., versus finem, duplicem ait mortem, unam, qua separatur anima a corpore, alteram, quam animae mortem vocat, nimirum quum ἀρετῆς φθορὰ fit, κακίας δὲ ἀνάληψις, corruptio virtutis, et introductio vitii.

Pag. 103. Periturum se, nisi veritatem reguirat, etc. Quid isthic loci habeat veritatem non video. Remedium a manuscriptis peterem, si sperare possem. Conjectura enim juvare non possum locum meo 0547C judicio corruptum.

Ibidem. Quia hujus circumscriptio characteris potestati subjacet cordis, etc. Cor, ut circumcisum probetur, peccata arcere debet, et improbas mentis affectiones defugere. Itaque carnalis circumcisio praeputii nihili fuerit, nisi interna, et spiritalis accesserit: quod infra, ex Jeremia cap. IV, planius edoctorus est.

Pag. 104. Per hanc injuriosam corporis stipem, etc. Praeputium, tributo veluti oblatum. Vide L ager. de Verb. signif., etc.

Pag. 105. Ut aut Moyses fallax sit, si circumcisio circumciditur rursum, ut hoc idem faciat, etc. Enthymematis vis est. Aut Moyses, Deuteron. cap. XXX, num. 6, perperam denuntiavit circumcisionem faciendam corde, non verpa: aut Josue peccavit, qui circumcisionem verpa, non corde exsecutus est. Jos. cap. V. Nam, inquit, aut secundo circumcisos circumcidit, et membri partem potuit demere priori circumcisione omissam, quod repugnat: vel ex 0547D mente Moysis corda circumcidit, ut fieret homicida; nam ferire cor scalpro, seu ferreo, seu petrino, seu cujuscumque materiei, vel levi stylo, est praesentaneam mortem infligere, ut neutro modo corpoream circumcisionem locum habere posse arguat. Accommodat hoc porro in suum sensum ingeniosissime eloquentissimus Pater, comparando spiritalis, et corporalis circumcisionis effectus, non quod Josue circumcisos circumciderit, sed cum quadraginta annos in deserto Hebraei fuerint, et plurimi seu neglectu, seu impietate hunc ritum omiserint, reducendus fuit, ut praeceptum adimpleretur in omnes incircumcisos, non in alias circumcisos. Placuit autem quaedam fingere, ut suavissimo gradu a Jesu Nave in Jesum Christum transiret, atque hunc ostenderet perfectorem verae circumcisionis, quae sub signo ab altero demonstrata fuit.

Ibidem. Canentibus linguis, etc. Venit in mentem 0548A scribi posse cientibus aut concientibus, etc. Virg. Aeneid. VI, v. 165:

Aere ciere viros.

Pag. 106. Ac ne non ex integro principium suo statui redditum videretur, prior vir consummatur in cruce, etc. Vult, ne non perfecte vitae restitutum credatur genus humanum, qua per Adamum exciderat: illius per lignum reatum Christus expiavit, atque propitiationem se exhibens Deo, in ligno vitam reliquit. Non ex integro: non perfecte, non plene. Principium suo statui redditum, hoc est vitae.

Ibidem. Spiritalis foeminae, etc. Quid si legamus spiritalis Ecclesiae.

Pag. 107. Hoc Spiritus sancti non signaculo, sed signo censemur, etc. Eadem locutione Minutius Felix 35: Sic nos denique non notaculo corporis, sed innocentiae ac modestiae signo facile dignoscimur. Signaculum et notaculum idem. Uterque intelligit circumcisionem. Tertull., in Apologet. cap. 21: Neque de 0548B ipso signaculo corporis, neque de consortio nominis cum Judaeis agimus; σφραγὶς signaculum, σημεῖον signum. Tamen D. Paulus σφραγῖδα ἀντὶ τοῦ σημεῖου usurpavit, in priori ad Corinth. c. IX, n. 2: ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ: Nam signaculum apostolatus mei vos estis in Domino. Vos nempe demonstratis, et testimonium exhibetis, quod vos qua Apostolus Christo lucri fecerim. Rursus in II ad Timotheum cap. II, num. 19, Signaculum Christiani vocatur spes resurrectionis; quae Nostro et Minutio signum est, non signaculum, id est observatio voluntatis Dei, nempe signaculum volunt in corpore residere, signum in mente, atque animo.