In Tract. XVII Lib. II De Jona Propheta.

Pag. 205. Curiositate non sunt inquirenda secreta, etc. Stultissimi enim sunt, qui de humanis divina praejudicant, ait Tertull., lib. II adversus Marcion. c. 6, Agath. lib. II, fol. 67, edit. Reg. coelestia rimari ait, πρᾶγμα οὕτω μακάριόν τε, καὶ ἀνεφίκτον, καὶ μεῖζον ἢ κατ᾽ ἀνθρώπους, καὶ μόνῳ τῷ ἀγνοεῖσθαι θαυμαζόμενον, adeo beatum et imperceptibile, et humanum intellectum exsuperans, ut eo solo, quod ignoretur, admirandum sit.

Pag. 206. Corpoream aeris hujus, ut quidam putant, inanitatem se disserere posse, etc. In aere materia 0566C est, et ideo corpus habet. Apud Sextum Empiricum, adversus Matth., lib. VIII, 367, philosophi, qui elementa sentiebant terram, aquam, aerem, ignem, corporea elementa voluisse dicuntur. Et quidem certum est, aerem corpus habere, cum sit capax raritatis et densitatis. Quod autem nec videri, nec tangi possit propter ejus raritatem, et quod, ut ait Philo de somniis, εἴκων τε καὶ ἀντιπεριστάμενος τοῖς σώμασι, cedat et circumsistat corporibus, inanitatem sapit, ut eodem modo, ubi corpora crassa non sunt, vacuus aer dicatur. Martial. spectac. Epigr. 11,

Deprendat vacuo venator in aere praedam.
At Plinius, lib. II, cap. 38, non prorsus inane vocavit, sed inani simile, causis jam dictis: neque propterea inanis esse possit, qui sit instrumentum vitae, respirationis, visus, auditus, caeterorumque sensuum; et sine cujus usu, vel exigua temporis parte homini pereundum sit, ut docet Hippocrates in libro de Flatib.

0566D Ibidem. Quis terram aqua portari, an aquam terrae gremio contineri se nosse praesumat? Terram et mare eumdem constituere globum, atque commune centrum habere, Stoici censere in Diogene Laertio Zenon, 201: Μέσην τὴν γῆν κέντρου λόγον ἐπέχουσαν, μεθ᾽ ἣν τὸ ὕδωρ σφαιροειδὲς, ἔχον τὸ αὐτὸ κέντρον τῇ γῇ: mediam esse terram centri locum obtinentem, post eam aquam esse globosam, quae eodem, quo terra, centro contineatur. Strabo lib. II, 112: Ὑποκείσθω δὴ σφαιροείδης ἡ γῆ, σὺν τῇ θαλάσσῃ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιφάνειαν ἔχουσα τοῖς πελάγεσι. Hoc ergo pro certo habeto, terram globum esse simul cum mari, eamdemque habere cum maribus superficiem. Philo Judaeus de Mund. opific. ait, utrasque terram et aquam contineri ὡς ἄν ὑπὸ δεσμοῦ τὴν γῆν, veluti vinculo colligatas, sic ut non tantum aqua terram circumeat, sed ineat, atque subeat. Plin. lib. II, cap. 65, elegantissime: Ita formasse artifex Natura credi debet, 0567A ut cum terra arida et sicca constare per se, ac sine humore non posset: nec rursus stare aqua nisi sustinente terra, mutuo complexu jungerentur, hac sinus pandente, illa vero permeante totam, intra, extra, supra venis et vinculis discurrentibus, ut ex his cum unitas globi terrei et aquei satis constet, probabilius sit aquam terrae gremio contineri, ut sentit Plinius, quod sensisse, et Ptolemaeum refert Casaubon. ad Strabonem, pag. 5 et 6, quam quod M. Tullius, de Republic., apud Macrobium, lib. II Commentariorum, cap. 5, velut insulam mari circumfusam terram senserit, et Stoici loco supra ex Laertio laudato, τὴν γῆν ἐν ὕδατι εἶναι, terram in aqua esse; aqua enim vaga et fluxa cum sit, terra solida atque consistens, naturae fuerit convenientius illam ab hac contineri, quam e contra, quod non obscure videtur et innuisse Aristoteles, dum lib. II cap. 2 Meteororum inquit: Εἰς τε τὸ κοιλότατον ἡ ῥύσις, καὶ ἡ θάλασσα τὸν τοιοῦτον ἐπέχει τόπον τῆς γῆς; Ad id 0567B quod cavissimum est, fluxio effici solet, et terrae locum ejusmodi mare occupat. Liceat autem super hoc paucis ratiocinari. Terra erat circumfusa et oppressa aquis in mundi natali. Genesis c. I, num. 9 et 10. Deus voluit segregari aquam a terra, et factum est; nam eo jubente, emersit terra, quam arida Scriptura vocat; in hac excavasse profundissimos alveos, ut maria reponerentur, arguunt Psalmi XXXII, num. 7, verba: Congregans sicut in utre aquas maris. Igitur velut in utre, aut, si mavis, in recipiente, aquae in terra sunt. Alveos autem, et cavernas in terra factas in receptaculum aquarum censere et Conimbricenses Physic. lib. IV, cap. 5, qu. 3, art. 2, et de coelo lib. II, cap. 14, quaest. 3, art. 2, allegantes etiam Joannem Damascenum, Allatium ad Eustathii fol. 6, notarum, fol. 46, et Gerardum Joannem Vossium de Idololatr. lib. II, cap. 67. Neque argumentum deest, quia si aqua non sustentaretur a terra, nulla daretur maris profunditas; at experientia nautica dari testatur suis limitibus et quantitatibus, 0567C nisi excipias loca circa insulas Flandricas, et circa non nullas alias Pacifici maris; ergo mare terrae inhaeret, et ab ea sustinetur: de quibus ratio naturalis, spero, quaestionem dirimet.

Ibidem. Quis spiritus aerios, quis figuras ventorum, etc. Ut puto spiritus intelligit pro aura, et placido flatu, cum nimirum leni, tranquilloque motu delabitur, ut in Catullo, Carmine nuptiali.

Ut flos. . . . . . quem mulcent aurae.

Et Ovidius Metamorphos. lib. I, 107:

Placidique tepentibus auris
Mulcebant Zephyri.

Talem intelligas in Epigrammate Graeco Anthol., lib. VII, cap. 117:

Εἴθ᾽ ἄνεμος γένομην σύ δέ γε στίχουσα παρ᾽ αὐγὰς Στήθεα γυμνώσαις καί με πνέοντα λάβοις.

Ventos autem ab eo dici, cum impetuosius spirant, et quibus materia copiosior violentiam potiorem 0567D et diuturniorem suggerit. Achil. Tatius in Aratum 158: Ἄλλοι δὲ διαφέρειν ἄνεμον λέγουσιν αὔρας, ἄνεμον γὰρ εἶναι ῥύσιν ἀέρος, αὔραν δέ ἀναθυμίασιν γῆς. Alii ventum ab aura discrepare volunt: quippe ventum, aiunt, esse fluentem aerem, auram vero terrenam exhalationem, quam distinctionem videas in auctore libri de mundo. Aristotelem Meteorologic. lib. II, cap. 4, credo eadem ratione distinguere inter flatum, quem πνεῦμα, et inter ventum, quem ἄνεμον vocat. Sed ut vidimus confunduntur.

Pag. 207. Quis inter marinos aestus fluminum augmenta, etc. Huc usque de fluviis auctis aut imminutis ab aestu, aut recessu maris a me nondum in libris aut visum, aut lectum, quantum meminerim. Aliqua de fontibus in Gadibus uno, et de altero Burdigalae, quorum causas nobis ignotas esse fateri cogimur: ni dicamus, quod Socrates in Phaedone, plurimas cavitates esse sub terra, per quas aquae sibi invicem 0568A obvient irrumpantque, quae incurrant facilius in hos fontes, quam in alios. Sed non tollitur dubitatio, cur enim in illos sic potius, et non in omnes.

Pag. 208. Sollicitique gurgitis praeruptorum montium canis voluminibus repugnantium littorum spumantia ora contundens, etc. Haec inquinata esse nemo non viderit. Legerem potius, dum melioris scripturae notitia datur: Lacessitum fremit mare, sollicitat gurgites praeruptorum montium canis voluminibus, repugnantiumque littorum spumantia, etc. Gurges enim pro fluctu. Virg. lib. III Aeneid. 564:

Tollimur in coelum curvato gurgite.
Sic praerupti montes sunt undarum ipsi fluctus, abrupti veluti a majore monte, et jactati ventis. Idem, lib. I Aeneid. 109:

Insequitur cumulo praeruptus aquae mons;
Ut viderentur montium portiones albicante spuma canae. Apoll. Rhod. Ἀργοναυτικῶν lib. II, 571:

0568B . . . . . .Ὑψόθι δ᾽ ὄχθης
Αευκὴ καγχλάζοντος ἀνέπτυε κύματος ἄχνη.

in littus summum
Alba undae fractae expumat lanugo.
Jam ipsa spuma maris infectum. Caeterum undarum tumidos hos aestus fluctusque Apollonius ipse dicto lib. II, vers. 583 vocavit ἀποτμήτῃ σκοπιῆ ἴσον, abrupti aemulos scopuli. Achil. Tat. ἐρ, lib. II, ἐῴκει δε τῶν κυμάτων, τὰ μὲν ὄρεσιν, τὰ δὲ χάσμασιν: E fluctibus alii montibus, alii voraginibus similes erant.

Ibidem. Quem solum expetebat bona illa tempestas, etc. Pariliter locutus est Appuleius, lib. I de Asino: At illae probae, et fideles januae. Mox. Ac recordabar profecto, bonam Meroem non misericordia jugulo meo pepercisse, sed saevitia cruci me reservasse. Bona illa tempestas: ironice: Exspectabant, quod vellent, non ad genium Zenonis; expetebat quod retinuimus, 0568C optimum.

Ibidem. A ligneo ad navigium vitale, etc. Navigium vitale vocat cetum; quem paulo post vocat ferinam voraginem.