In Tract. De Martyrio Isaiae Prophetae, In Appendicem Rejectum.

Ibidem (Ibid.) . Isaiae martyrium certum est in Sacra scriptura non reperiri, sed ex apocrypho disseminatum apud plures memoratur. Sintque pro omnibus Justinus martyr, in Dialogo cum Triphone 349; Tertullianus, Scorpiaco cap. 8; et Origenes tum Comment. in Matth. 225, tum in responsione ad Africanum 232. Illud verum an falsum fuerit, non disquiro. Apud Hebraeos pro certo haberi refert Huetius ad priorem Origenis locum.

Ibidem (Ibid., col. 1415) . Isaias cum Christum praediceret, vel cum futurae damnationis elogium, etc. Ambigit causam, neque apud alios certa. Quidam apud Origenem homil. I in Isaiam credidere sectum, quasi 0591B legem praevaricantem.

Pag. 318 (Ib.) . Duabus eum violento supplicio quasi offulis bifidavit, etc. Offa absegmen carnis globi forma, ideo dicitur Martiali curva, lib. ult., Epigram. 221, penita tunc dicta, cum caudae juncta esset; cauda enim antiquitus penis. Videndus Festus in Penis, et in penita offa, Arnobius, lib. VII, 230: Offa autem penita est, cum particula visceris cauda pecoris amputata. Isidorus, Origin. lib. XX, cap. 2. Nescio unde habuerit offam esse proprie frustum dentium. An maxilla tunc ex quadam similitudine sequiori illo saeculo offa, et offula dicta? Noster pro avulsa parte a corpore, et absegmine quantocumque carnis usurpavit.

Ibidem (Ibid.) . Aut ipsa lamina insontis viri per jugerum fidiculae saevientis per costas stridente ictu sulcaret, etc. Accedo Octavi Ferrarii τοῦ μακαρίτου opinioni, qui in Electis, lib. priori cap. 6, fidiculas docet fuisse nervos sive funiculos, quibus religabant arctissime martyris aut cruciarii membra, ut intumescens 0591C pars saevius laceraretur; hinc metaphora jugerum, et sulcaret. Ungulis enim proscindebant membra, et dum percurrerent costas, collisione ossium stridorem referebant. Caeterum scripturam corruptam clamat perversa syntaxis.

Ibidem (Ibid.) . Sed in tanto coelestis palestrae miraculo nullus (ut arbitror) spectaculo resultanti, ita videre eum poterit, qui gesta numerare pertentet, etc. Corrupta esse ista sentio, atque forte sic reformanda. Sed in tanto coelestis palestrae miraculo, nullus, ut arbitror, spectaculo resistente ita videre, etc. Spectaculorum alia grata sunt, quibus visum libenter accommodamus, alia ingrata et inhumana, quae vel cogitatione abhorremus, et a quibus oculos abstinemus, cujus modi in Aedipo Tyranno Sophoclis 1305.

. . . . οἷον καὶ στυγοῦντ᾽ ἐποικτίσαι.
Quod vel hostem ad misericordiam commovere queat; nam, quod alicubi ait Polybius, 721: οὐδεὶς τοῖς παρὰ φύσιν ἐγχρονίζων εὐδοκεῖ, Nemini rebus contra naturam 0591D immorari est gratum. Spectaculum igitur resistere dicitur, quod repellat spectatorem, uti factum, quamvis alia causa, in Eumenidum Aeschili tragoedia, quarum in scoenam ingrediente choro, τοσοῦτον ἐκπλῆξαι τὸν δῆμον, ὥστε τὰ μέν νήπια ἐκψυξαι, τὰ δὲ ἔμβρυα ἐξαμβλωθῆναι, ita percussum terrore populum, ut infantuli deliquium, gravidae abortum paterentur, narrat ejus vitae auctor.

Ibidem (Ibid.) . Ita videre eum poterit, etc.; ms. ita videre se poterit.

Ibidem (Ibid.) . Veteris disciplinae novam de passionibus celebritatem advertite, etc. Ex veteri dignitate, quantae sit Christianae dignitas passionis ob martyrium Christi. Tertull. Scorpiac., cap. 8, de his qui ante Christum. Statim ut coli Deus coepit, invidiam religio sortita est, qui Deo placuerat occiditur. Mox de Christianis: Utique qui spiritu Dei agebantur, ab ipso in martyria dirigebantur; demum concludit: Talia a 0592A primordio, et praecepta, et exempla debitricem martyrii fidem ostendunt.

Ibidem (Ibid., col. 1416) . Cum in capite hoc est colectae sensualitatis umbilico, etc. Caput umbilicum vocat, hoc est centrum omnis sensualitatis; nam in capite omnis motus, sensusque principium sumit, quod subjecta membra parendo exsequuntur. Sicuti enim cor officina spirituum vitalium, ita spiritus animales in cerebro resident, ubi quoque omnium sensuum locus est. Plin. lib. II, cap. 37: Hanc habent sensus arcem, huc venarum omnis a corde vis tendit, hic desinit, hic culmen altissimum, hic mentis est regimen.

Ibidem (Ibid.) . Et stridore reciproco sulcos dentium duceret, labebatur, etc. Colliduntur inter se haec membra, et absonum quid reddunt, nesciam Auctoris, an librariorum culpa. Jam a dentium stridore peracto, pergit incipere de capillorum messe, et capitis cute detrita, quod praeposterum est.

Ibidem (Ibid.) . Hebraeas capitis litteras testum verticis 0592B mersit, etc. Aliud fuisse munus Pontificium, aliud munus Propheticum notius est quam ut dicere debeam. Pontifices inter habitus sacerdotalis ornamenta habuisse etiam in capite, ἐπὶ τῆς μίτρας, nomen Dei in lamina aurea inscriptum, notum ex Exodi cap. XXVIII, a num. 36. Sed illud neque in Pontifice perpetuum, neque in cute, neque Prophetae commune. Quid ergo sibi velint Zenonis ista (Potamii non Zenonis, ut ex Admonitione nostra liquet) , satius est fateri me non intelligere, quam aliena comminisci quae ut non illustrent, obscurent potius obscurissimam periodum.

Ibidem (Ibid.) . Concinamenti nisu sector sollicitus defixisset, etc. Ut medium spinae teneret, neque serra hinc inde praevaricaretur, quod facile in tantum ossium articulatione aliqua sollicita cura adhibenda fuerat, quam concinamenti nisum vocat suo more. In ms. Nissus est, quod est nixu.

Ibidem (Ibid.) . Fontis fluenta purpurei laxatis venarum 0592C lapsibus, etc., propalatis, et apertis ductibus sanguis decideret, non jam guttis, quae digito possent abstergi, sed irruptione et inundatione, qua totum corpus obrueret. Corrigenda porro interpunctio est; neque enim duo puncta locum habent post imber infudit, sed illorum loco reponenda commatis nota sic, infudit, ut tecta gurgite.

Ibidem (Ibid.) . Ne venas vermiculatim pollice profanus, etc., in ms. profanatus.

Ibidem (Ibid.) . Non tremeret, neque miraretur, quale esset illud, unde victus erubescere cogeretur, etc. Forsan legendum non terreret, neque miraretur, qualecumque illud esset; unde victus erubescere cogeretur: hoc est non objectabat facinus, neque objurgabat auctorem caedis suae; quid enim objurgaret, si res ipsa ad pudorem cogere debuit, aut tam indigna, tamque atrocia in Prophetam immerito peregisset? Victum vocat, qui caedem Prophetae machinatus, cum videret eum imperterritum atque morti proximum mortis contemptorem. Euseb., Histor. Eccles., lib. V, cap. 1: 0592D Τὸ γὰρ νενικῆσθαι αὐτοὺς οὐκ ἐδυσώπει, διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀνθρώπινον ἐπιλογισμὸν. Neque enim ex eo quod a martyribus victi fuissent, pudore frenabantur, quippe humana ratione essent destituti. Anguntur enim, dum obtinere non possunt, quod conando enituntur, et idcirco victi. Tat. Achill., lib. VI, 407: Ἀγῶνα θεάσασθε καινόν· πρὸς πάσας τὰς βασάνους ἀγωνίζεται μία γυνὴ, καὶ πάντα νικᾷ. Videte novum certamen: omnibus suppliciis resistet una mulier, cunctaque vincet, id est perstabit in proposito, neque amovebitur quantumcumque detrita, et lancinata vestris tormentis.

Ibidem (Ibid.) . Ut tecta gurgite, etc. Ms., Ut tecta gurgite sanguinis venarum pictura non tremeret, et quale esset illud, unde victus erubescere miraretur.

Ibidem (Ibid.) . Patuerunt quippe internorum viscerum, etc. Huc usque in isto sermone per ambages ivimus, et conjecturas forsan alienas ab Auctoris mente affinximus, cum aliter non potuerimus in tam perplexo 0593A tamque confuso labyrintho: tamen, cum utcumque huc progressi fuerimus, paulisper interim subsidere decrevimus, nam aliquibus sine fructu immorari neque laudis est, neque operae pretium. Primum nescire fatendum est, de quo castidico juvene loquatur, quum Isaias jam senex octogenarius et ultra, tantum enim vixisse dicitur, juvenis nomen non meretur. Laqueata commercia intelligamus licet de intestinis, quae flexuosis gyris, anfractibusque ἐπαναδιπλοῦνται replicantur, ut ait Aristoteles, quid ad caetera? Quis sonus buccinae ferientis, neque enim subsidium ab actis passionis hujus? Pro Belial certum est intelligere Manassem filium Ezechiae, sub quo, ut ait D. Hieronymus, Isaias sectus in duas partas occubuit. At dum eum dicit prodigum genealogiae, manemus in incerto, voluerit ne despexisse sobolem, et successorem, quod falsum redarguitur ex Matthaei cap. I, Μανάσσης ἐγέννησε τὸν Ἀμών, aut quid aliud, quod nedum concipere possum.

0593B Pag. 319 (Ib.) . Vir cruentus, et prodigus genealogiae. Adhuc animus gestit in istis tentare. De prodigalitate neque in sacris litteris, neque in Josepho quidquam Manassi imputatur. Itaque haec scriptura suspecta est, neque enim credibile, Zenonem rerum cognitione instructum, atque sacra Lectione imbutum adscribere illi voluisse immeritam culpam. Ideo censerem legendum potius cruoris prodigus, pro cruentus et prodigus. Suffragatur Josephus, qui ἀρχαιολογ, lib. X, cap. 4, sub hoc ait: Τῷ αἵματι ῥεῖται τὰ Ἱεροσόλυμα. Praeterea cur prodigum genealogiae dixerit rationibus jam dictis non video. Igitur, scripturam non recte procedere dicemus, et, si res mei sit arbitrii, scribendum ducerem ἀντὶ τοῦ genealogiae, genethliacus. Convenit nimirum genethliaci titulus illis, quos Manassi subjunctos attribuit recte, ex lib. IV Regum, cap. XXI, num. 6. Genethliacos dicit Agellius, lib. XIV, initio, qui de motu deque positu stellarum dicere posse, quae futura sunt, profitentur; at pressius et proprius Manilius, lib. I, fol. 2, a vers. 30:

0593C Primique per artem
Sideribus videre vagis pendentia fata,
Nascendi quae cuique dies, quae vita fuisset,
In quas fortunae leges quaeque hora valeret.
Qui Genesim et horam nativitatis alicujus inquirunt, ut illi de vitae successu praedicationes suas accommodent.

Ibidem (Ibid.) . Mathematicus Catabolicorum, fatidicorum et pytonicorum antistes, etc. Pro fatidicorum legitur in ms. phitidicorum, monstrum lectionis. Mathematicus propria significatione est, qui disciplinas scit, et qui in illis versatus cum laude et gloria nominis sui videtur, quod voluerit consecutus, ut ait Cicero circa principium lib. I de Oratore Sed abusus aliud voluit, nam quos gentilitio vocabulo Chaldaeos dicere oportebat, mathematici dici coepti; Agell. lib. I, cap. 9, hi nimirum, qui stellarum potestati hominum fata subjiciunt. Sextus Empiricus, lib V: Γενεαλογίαν σεμνοτέροις κοσμοῦντες ὀνόμασιν; οἱ Χαλδαῖοι, μαθηματικοὺς, καὶ ἀστρολόγους σφᾶς αὐτοὺς 0593D ἀναγορεύουσι: Genealogiam Chaldaei magnificis ornantes nominibus, se ipsos mathematicos appellant, et astrologos: idcirco magi, incantatores, mathematici, astrologi eodem reputantur in canone 36 synodi Laodicenae.

Ibidem (Ibid.) . Catabolicorum, fatidicorum et pytonicorum antistes. Tertullianus, de Anima, cap. 28, in fine: Scimus etiam magiae licere explorandis occultis per catabolicos, et paredros, et pytonicos spiritus. Catabolici verbum, de quo prius dubitabamus, certum habemus ex loco Tertulliani citato; sed ejus interpretationem ad gustum nostrum non habemus; nam quam habet Turnebus in Adversariis, prorsus non placet, licet videatur approbata ab Leone Allatio in suo de Engastrin, cap. 4, quem vide, et in eo de Pytonicis.

Ibidem (Ibid.) . Intra loricam sacri pectoris fidei comitium, praedicationis, etc. Videtur ex his dissectus 0594A Isaias, quasi ab ejus extis futura perquirerent, quod contradicit causis, quas tetigit initio sermonis. Frustra fuerit, si moneam sacrum pectus heic haberi pro corde in animo residenti, loricam autem pro ossibus, quae praecordiis et vitalibus natura circumdedit.

Ibidem (Ibid.) . Praedicationis politicae litterarum curiam requirebat, etc. Lego litterariam curiam, quasi sperarent in ejus praecordiis videre inscriptum, quod aut praedicasset, aut quod praedicaturus fuisset. Curia etenim templum mentis atque consilii, uti vocat Cicero pro Milone.

Ibidem (Ibid.) . Et quale esset illud, etc. Lego et tale esset illud.

Ibidem (Ibid.) . Erubescere cogeretur. Ms. miraretur.

Ibidem (Ibid.) . Dentibus alienis, etc., serrae.

Ibidem (Ibid.) . Resupinatos sectores et pendulos, etc., Debuerant enim curvi stare, et depressi, ut serram ducerent, reducerentque in partibus imis.

0594B Ibidem (Ibid.) . Qui figuras gentium cum suo persequutore damnarunt, etc. Justinus Martyr Dialogo in Triphon.: Si intellexissent magistri vestri eos, credite, fuisse, dispuncturos, quae de caede Isaiae scripta erant, quem serra lignea dissecuistis, quod ipsum et sacramentum est, Christum bifariam genus vestrum concisurum, atque alios quidem dignos, atque in se credentes una cum sanctis Patriarchis et Prophetis regno aeterno dignaturum; alios autem infideles cum gentibus ad condemnationem missurum.