I.—De Vita Optati.

0761A

Optatus Afer et Milevitanus episcopus. Quando scripserit. Quousque vixerit Optatus. Quam laudatae memoriae. Unde nomen ejus in Martyrologium romanum irrepserit. —Primum paucis absolvetur: nam vix quidquam aliud de Optato nobis compertum est, nisi eum Afrum fuisse, quod testatur Hieronymus, et Milevitanum episcopum. Quo tempore floruerit ex ejus opere colligitur. Nam libro primo § 13, ait, ante annos sexaginta et quod excurrit per totam Africam persecutionis tempestatem esse divagatam, Diocletiani autem persecutio, de qua hic procul dubio loquitur, incepit a mense februario anni aerae vulgaris 303, et desiit in Occidente anno 305, ex quo infertur scripsisse Optatum post annum 365, et circa annum 370, 0761B libro ejusdem operis quarto Photinum praesentis temporis haereticum vocat; quibus verbis eum in vivis superstitem adhuc fuisse indicare videtur. Sed Photinus e medio sublatus est anno 376, ut docet Hieronymi Chronicon. His accedit testimonium Hieronymi scribentis, Optatum sub Valentiniano et Valente principibus scripsisse, ac proinde inter annum 372, quo Valentinianus proximo post bissextilem die imperator electus est, et 375, quo idem apoplexia correptus interiit XV kalend. septemb. in Castello Brigitione, ut testatur Idatius. Unum est quod cum hac epocha congruere vix possit; Siricii nempe nomen, quod in catalogo Romanorum episcoporum quem texuit Optatus lib. II, § 3, reperitur post Damasum. Nam cum Siricius ad sedem Romanam non 0761C fuerit evectus ante annum 384 aliquot annis post mortem Valentiniani et Valentis et octoginta a persecutione Diocletianea, non potuit circa annum 370, vivente Valentiniano Optatus Siricium inter episcopos Romanos recensere, ac scribere hunc esse socium suum totumque orbem sibi per eum commercio formatarum in unam communionis societatem concordare. Sed nodus ille facile solvetur, si dicamus, quod necessario supponendum, Siricii nomen post absolutum opus adjectum fuisse vel ab alio, vel potius ab ipsomet Optato. Cur Optato potius quam alteri ista additio tribuenda sit, ratio est quod § sequentis initio scriptor seriem texens eorum qui ex parte Donati se Romanos episcopos esse jactitabant, de Macrobio loquitur tamquam praesente et vivo cum 0761D haec scriberet: Ecce praesentes sunt, inquit, ibi (Romae) duorum memoriae apostolorum, dicite si ad hos ingredi potuit aut obtulit illic, ubi sanctorum memorias esse constat. Ergo restat, ut fateatur socius vester Macrobius se ibi sedere, ubi aliquando sedit Encolpius, etc. Quis non ex his intelligat Macrobium Encolpii successorem in serie Romanorum episcoporum e parte Donati superstitem adhuc fuisse cum haec scriberet Optatus? At sub finem hujus capitis duo recensentur post Macrobium. Igitur quia Claudianus Luciano, Lucianus Macrobio, Macrobius Encolpio, Encolpius Bonifacio, Bonifacius Victori successisse videntur. Ex his Claudiani et Luciani nomina adjecta esse patet postquam scriptum erat opus. Sed 0762A haec ab auctore potius quam ab alio addita videntur; non certe a recentiori exscriptore, cui nota esse non poterant nomina ignobilium illorum episcoporum de quibus altum in historia silentium. Itaque Optatus circa annum 370, sub Valentiniano et Valente, sedente Romae Damaso, suos adversus Parmenianum libros sex elucubravit. Sed vixit usque ad pontificatum Siricii ac Theodosii imperium, quo tempore libros suos recensuit, eaque forte additamenta confecit quae libro septimo continentur, de quibus modo dicemus. Quo anno diem extremum clauserit incertum est. Illius tamen memoria ob Ecclesiam egregie defensam in honore semper fuit apud Christianos. Hunc Augustinus venerabilis memoriae catholicae communionis episcopum vocat, et hujus testimonium 0762B Ambrosiano comparare non veretur. Sancti nomen jam ab initio sexti post Christum saeculi ipsi tributum legitur ab eximiae sanctitatis et eruditionis viro Fulgentio Ruspensi episcopo, qui sancti Optati auctoritatem, sancti Ambrosii et sancti Augustini testimoniis adjungit. In Martyrologio 2 Romano ad diem 4 junii adscriptus est a Baronio inter sanctos Optatus Milevitanus, cujus nomen in nullo alio Martyrologio legere est, nisi in catalogo Petri de Natalibus, qui Optatum Antissiodori episcopum, cujus natalis celebratur ad diem 31 Augusti, putavit eumdem esse cum Optato Milevitano, eaque die memoriam ipsius factam credidit. Cujus errorem agnoscens Baronius, Optatum Antissiodorensem ad diem 31 Augusti restituit; sed religioni ducens Optatum nostrum, cui locum inter 0762C sanctos in Martyrologio Petrus de Natalibus dederat, ab eo prorsus expungere, hunc ad diem 4 junii revocavit, nescio qua de causa, nisi forte quia is qui Baronium in nova Martyrologii Romani editione praeiverat, die praecedenti Caecilium presbyterum Carthaginensem inter sanctos adscripserat. Nam et annus et dies mortis Optati plane incertus, ac nullibi gentium sub ejus invocatione Ecclesia aut ara Deo consecrata legitur.