((LVII)) § VII.— Insignis Auctoris locus de captivorum redemptione cum aliis duobus S. Ambrosii mirifice congruens, spectare ostenditur captos a barbaris post Hadrianopolitanam pugnam an. 378. Auctoris aetatem prorogari non posse ultra quartum saeculum aliquot argumentis statuitur.

Auctorem non quarto solum saeculo, sed post annum quoque 360 et ante annum 391 floruisse hactenus 0059D dicta convincunt. Nunc postremo loco factum aliud historicum ab Auctore indicatum animadvertendum proponimus, ex quo id ipsum tempus mirifice confirmabitur. In fine tract. 10, lib. I, liberalitatem suorum auditorum Auctor commendans: Sed haec, inquit, non ad vos, fratres, quorum largitas provinciis omnibus nota est, quorum pia semina totius quodam modo orbis per membra jactantur; a vobis multi redempti: multi edictis feralibus liberati: multi conditionibus duris exuti gratias agunt. Hic de captivorum redemptione sermo est, quorum alii, nisi redimerentur, duris conditionibus premebantur, alii etiam editis feralibus obnoxii mortem cogebantur oppetere, ut ibidem in annotationibus statuimus. 0060A Hos porro captivos tot tantisque ex partibus dispersos esse oportebat, ut qui in ipsorum redemptionem conferrent, eorum largitas provinciis omnibus nota esset, eorumque pia semina, id est eleemosynae, totius quodam modo orbis per membra, per provincias scilicet Romani imperii, jactarentur. Sub Constantio quidem ac sub Valentiniano Seniore aliisque quarti saeculi principibus, barbaros subinde irruisse in Romani imperii fines legimus, ex quibus Christianos ab iisdem in captivitatem subductos nihil dubii est; at inter varias id generis incursiones nulli illa congruere omnino possunt, quae ab Auctore indicantur, nisi ei, quae Hadrianopolitanam pugnam consecuta est, in qua una cum duplici exercitus parte ipse Valens imperator miserrime periit. Caeterae siquidem 0060B incursiones, ut ex Marcellino singulas accurate describente cognoscimus, leves et angusti spatii fuerunt, nec integras provincias depraedatae sunt, citiusque a Romanis sopitae, barbaris plerumque pacem petere coactis ea conditione ut captivos in integrum restituerent, uti de quadam irruptione sub Juliano Zosimus expresse prodidit lib. III, cap. 5. At non ita de illa, quam Valenti feralem diximus. Ex Ammiani Marcellini lib. XXXI rem paucis describamus.

Cum Hunni Gothorum genti vastitatem intulissent, hi ut Hunnorum impetum diffugerent, domicilium ab omni illorum notitia remotum quaesituri, in Thraciam sese recipere cogitarunt. Oratoribus ad Valentem missis, multa pollicentibus imperator annuit, ita tamen ut sine armorum deportatione in eam Romanam 0060C provinciam ingrederentur. Id quidem ita praestitum an. 376. At illi subinde ob ministrorum cupiditatem fame oppressi et ad rebellionem compulsi, ferociam induentes, universam Thraciam non strage solum et incendiis, sed ingenti quoque captivorum numero depopulati sunt. Hoc audito Valens rebus quoquomodo compositis cum Persarum gente, in Thraciam cito contendit, et an. 378 apud Hadrianopolim, commisso cum barbaris praelio, res infelicissime cessit. Nam constat, inquit Marcellinus, vix tertiam evasisse exercitus partem. Nec ulla annalibus praeter Cannensem pugnam ita ad internecionem res legitur gesta. Hac in victoria dici vix potest quot variarum provinciarum milites captivitatem subierint. Sed quid milites unos memoramus! Exinde enim 0060D Gothi elati, nec non Romanis magis terribiles, digressi sunt effusorie per Arctoas provincias, quas peragravere licenter adusque radices Alpium Juliarum, quas Venetias appellabat antiquitas: sunt ipsa Marcellini verba. Qua tot provinciarum in vastitate non Macedoniam solum atque Thessaliam, de quibus Zosimus lib. IV, cap. 31, subegere, sed praeter internecionem quamplurium innumeros ex aliis quoque Marcellino memoratis provinciis deduxerunt captivos, ex quorum servitute, venditione, vel redemptione proficerent. Horum autem captivorum, qui a suis redimi non poterant, calamitas tanta erat, ut durae servituti vel ((LVIII)) morti etiam addicerentur: cujus calamitatis tanta Christianis incessit miseratio, ut pecunia 0061A undique conferretur, in eamque rem nonnulli quoque Ecclesiarum antistites ipsa sacra vasa conflare non dubitarint, ex quorum venditione pecuniam cogerent, unde plures redimerentur. Recitanda hoc loco sunt duo S. Ambrosii testimonia ex lib. II de Officiis Ministr. quae de hac redemptione certo loquuntur; et ex iis apparebit, quanta captivorum fuerit infelicitas, quantaque sit ejus scriptoris cum Auctore nostro consensio. Primum itaque S. Ambrosius cap. 15, num. 70: Summa etiam liberalitas captos redimere, eripere ex hostium manibus, substrahere neci homines, et maxime feminas turpitudini; reddere parentibus liberos, parentes liberis, cives patriae restituere. Nota sunt haec nimis Illyrici vastitate et Thraciae: quanti ubique venales erant toto captivi orbe, quos si 0061B revoces, unius provinciae numerum explere non possint! Barbari enim (prosequitur num. 71) nihil deferebant humanitatis ad misericordiam, nisi quod avaritia reservaverat ad redemptionem. Aliud testimonium cap. 28, num. 136, ejusdem libri II, his verbis exprimitur: Nos aliquando in invidiam incidimus, quod confregerimus vasa mystica, ut captivos redimeremus . . . . . Quis autem est lam durus, immitis, ferreus, cui displiceat quod homo redimitur a morte, femina ab impuritatibus barbarorum, quae graviores morte sunt: adolescentulae vel pueruli vel infantes ab idolorum contagiis, quibus mortis metu inquinabantur? Advertistin, toto captivos orbe, quos qui redimeret, substraheret neci? Quid cum Auctoris nostri verbis magis consentiens? Igitur ut ad argumenti summam tandem redeamus, 0061C cum noster Auctor liberalitatem suorum auditorum in redimendis captivis munificentissime demonstratam commendans, redemptionem eorumdem captivorum, de quibus scripsit Ambrosius, spectet, qua una verum fieri potuit, ut id generis largitas provinciis omnibus nota esset, ejusque pia semina totius quodam modo orbis per membra jactarentur, ut idem Auctor prodit: haud dubie tractatus 10 lib. II habitus patet post annum 378, quo barbari tantum captivorum numerum partim ex Romanis militibus jam devictis, partim ex tot Romanis provinciis subactis deduxere.

Sed eum pro statuenda Auctoris aetate argumentorum finis tandem aliquis esse debeat, quam mirifice omnia ex variis licet tractatibus collecta temporis indicia in saeculum quartum conspirant, et quidem 0061D ita ut ex iis alia non ante medium idem saeculum, alia vero non saeculo posteriori Auctorem scripsisse plane convincant! In priorem partem, de qua una eum pluribus quaestio est, pleraque ex pluribus tractatibus conjecta sunt: de secunda autem, quam nemo impugnavit, aperta sunt, quae ex Theodosiani Codicis legibus allegavimus § 5, unde Auctor tractatum septimum libri primi scripsisse statuimus ante annum 391, quod testimonium etsi in re praesertim minime contentiosa satis superque esse debeat: nihilo tamen minus duas animadversiones paucis suggerere placet ex aliis tractatibus, ut cohaerere omnes idemque tempus omnes spectare cognoscas. Primo secundas nuptias Auctor persequitur acerbe tr. 5 et 0062A 16 lib. I, quod antiquis licet saeculis frequens fuerit, non tamen ultra quartum saeculum adeo acriter reprehensum facile invenies. Exinde eodem libro tract. 4, num. 1, et tract. 5, num. 6, virginum apud ethnicos tum florentium meminit, quas Vestales esse nihil dubii est. Has autem quarto quoque saeculo florentes ex aliis auctoribus in annotationibus nostris ostendimus: at quinto saeculo nullae fuerunt, cum post sublatos eisdem redditus, et praedia item sublata a Gratiano, post Theodosii Magni victoriam de Eugenio relatam an. 394, eodem Theodosio, imperante unica vetula quaedam ex virginibus Vestalibus reliqua memoretur a Zosimo lib. V, cap. 38, ex quo Vestales animam traxisse ad ultimum usque Theodosii senioris aevum, tum vero extinctas plane fuisse probat 0062B Lipsius in Syntagm. de Vestalibus, cap. 14. Sed de argumentis quae pro definienda seu circumscribenda Auctoris aetate expiscari potuimus, jam nimis fortasse multa. Ad objectiones statim accedamus.