Observatio V. De manus impositione quae est in sententia Melchiadis.

Cum igitur Caecilianus et Donatus controversias suas et contentiones in Concilio Romano exposuissent, eorumque causa a Melchiade caeterisque Episcopis examinata esset, hoc judicio terminata est, pag. 23: Quod confessus sit se rebaptizasse, et episcopis lapsis manum imposuisse, quod alienum est ab ecclesiastica disciplina: cujus quidem sententiae priora verba nullam prorsus pariunt difficultatem; nam multo ante haec tempora haereticos rebaptizandos 1167C esse docuit, et rebaptizavit divus Cyprianus: sed posteriora sunt obscura, multumque de his inter interpretes ambigitur: nam cum variae olim fuerint manus impositiones, atque omnia pene episcoporum munia et officia manus impositione celebrarentur, et hoc ipso nomine vocarentur, uti baptismus, confirmatio, exorcismi, absolutio, ordinatio, poenitentia, pax, orationes, precationes, curationes, benedictiones et caetera quae ab episcopis administrarentur, merito dubitatur et quaeritur de qua manus impositione locutus sit Melchiades.

Si ad interpretes res deferatur, et maxime ad Franciscum Balduinum, et ejus judicio stare velimus de reordinatione Episcoporum qui deserta Ecclesia ad Donati partes confugiebant, hanc manus impositionem interpretabimur; in suis enim in hunc libellum notis docet perfugas et desertores episcopatus reordinatos fuisse a Donatistis; quemadmodum ab iisdem laici rebaptizarentur: quam explicationem pene omnes secuti sunt qui in haec verba 1167D inciderunt, et qui de iis mentionem fecerunt; ego vero ex hoc ipso auctore, et plurimis et gravissimis argumentis ex veteri Ecclesiae disciplina desumptis, probaturum me spero hanc manus impositionem de poenitentia accipiendam esse; quam Donatistae episcopis qui ab Ecclesia deficiebant, ut a crimine traditionis et idololatriae purgarentur, imponebant.

Primum argumentum quod ab Optato desumemus his primi libri verbis continetur, pag. 3: Nec male imponendo omnibus capitibus manum eversionis velamenta ostenderent, nec maledicerent Deo, nec rebaptizarent fideles, quibus haud dubie alludit ad hanc Melchiadis manus impositionem, et conqueritur quod Donatistae omnium fidelium statum everterent, episcoporum impositione scilicet poenitentiae, laicorum autem rebaptizatione. Quod si hac manus impositione de dignitate et de statu suo constet episcopos remotos fuisse, ad poenitentiam potius quam ad 1168A reordinationem ea erit referenda, quia illa non evertit, imo potius erigit; nam laicos ad altiores gradus vocat, eosque inter clerum constituit, qui corporis Christi primas partes tenet: haec vero summa injuria in supremo communionis fastigio constitutos et positos dejicit; et quamvis eosdem restituat et reordinet, tamen sine dedecore ex sede sua detrudi et inter laicos rescribi non poterant: deinde haec verba, nec maledicerent Deo, sunt discutienda et consideranda, multumque nostrae interpretationi favere videntur. Nam si cum superioribus connectantur, sensusque sit, Donatistas in illa manus impositione Deo maledixisse, de reordinatione nemo est qui eam manus impositionem interpretetur, in qua non magis Deo maledicere poterant Donatistae quam in prima ordinatione, in qua Deo non maledixerant; in poenitentia vero quae immerentibus imponebatur, Deo maledicebatur. Poenitentes enim in tertio gradu exorcismis et manuum impositionibus a daemonis potestate et persuasionibus purgabantur et vindicabantur: 1168B quod fieri non poterat sine injuria Spiritus sancti, qui in iisdem morabatur. Rursus quemadmodum divus Augustinus pluribus in locis docet atque increpat Donatistas quod rebaptizatione Deum fugarent injuriisque et maledictionibus in exorcismis eum onerarent, ita eosdem hic increpat Optatus, quod Deum in exorcismis poenitentiae quam episcopis imponebant, injuriis et contumeliis exorcismorum, qui in poenitentia quemadmodum in baptismo frequentarentur, afficerent.

Pag. 44. Secundum, ex his secundi libri: Ut dum presbyter aut episcopus dejicitur, sic plebs caperetur: nam eorum sensus est, Donatistas orthodoxorum episcopos aut presbyteros ad poenitentiam relegasse, ut populus praesidentes et duces orthodoxorum inter suos poenitentes versari et lugere cum videret, pessimam de orthodoxis conciperet opinionem: qui sensus convenire nequit cum reordinatione, quae nullam poterat ansam praebere ut de orthodoxis male sentirent 1168C Donatistae; caeterum hoc verbum dejicitur non est praetereundum, quod est proprium poenitentium, ut ex Tertulliano et ex concilio quarto Toletano licet colligere, animum moeroribus dejicere.

Pag. 46 et 47. Tertium ex his: Honore nominis sui spoliati sunt sacerdotes, quibus exprobrat Donatistis quod episcopos honore sacerdotii et consessus privassent: honor enim apud Tertullianum, Cyprianum et Divum Augustinum, pro sacerdotio et episcopatu accipitur; at si a Donatistis reordinati fuissent orthodoxorum episcopi, honore privati minime dicerentur, neque ab Optato ob hanc causam objurgarentur Donatistae; reordinatio enim nominis honore non spoliat.

Ibid. Quintum ex his: O impietas inaudita, quem jugulaveris inter poenitentiam et tormenta servare! Quibus docet Donatistas servasse inter poenitentiam et tormenta episcopos, quos honore nominis, dignitatis, et episcopatus spoliassent; unde colligitur ab iisdem episcopos ad poenitentiam relegatos fuisse, 1168D poenitentia enim servari non potuissent nisi eam subiissent. Quid sit autem jugulatum servare inter poenitentiae tormenta, aut quomodo id accipiendum sit, facile est dicere; nam episcopus qui spoliatus fuerat honore sacerdotii, et qui poenitentia Deo satisfaciebat, recte dicitur jugulatus et servatus: dignitatem enim suam depositione amiserat, et partem illam quam in corpore Christi habebat; poenitentia autem servabatur ad 138 majora tormenta ferenda. Nam quae major poterat esse miseria, aut quae major crudelitas quam ex summa dignitate hominem inter poenitentes detrudere, et singulis diebus per opprobria, miserias et tormenta poenitentiae, manum illi exorcismorum imponere? Tertullianus, malo enim ad miseriam pervenitur.

Ibid. Sextum ex his: Vos vivum facitis homicidium. Qui enim poenitentem facit episcopum, eum jugulat et conservat; jugulat enim dignitatis et gradus privatione, 1169A conservat autem cum miseram ei vitam trahere relinquit inter poenitentes.

Ibid. Septimum ex his: Paupertate sensus sui circumventi sunt, quos decipere potuistis; praefecti enim fuerant illi opere scilicet Dei, qui in ejus nomine fuerant ordinati. Nam cum superioribus verbis sunt connectenda, et de iisdem episcopis quibus manus fuerat imposita accipienda, huncque sensum habere videntur: episcopi quos poenitentes fecistis, et quibus vitam ordinis et honoris eripuistis, erant ordinati in nomine Domini, et haec ordinatio erat opus divinum, quod vectibus malitiae disjecistis: quare de vobis Donatistis recte dicitur: quae Deus perfecit, ipsi destruxerunt: quae cum ita sint, constat Donatistas aliquid fecisse in episcopos quod opus Dei everteret; hoc autem maxime fiebat poenitentia quam imponebant episcopis quos decipere poterant, et qui ad eos transibant, non autem reordinatione: nam antiquitus aliquid injuriae Deo et ejus sacramento et characteri fieri putabant si episcopus aut presbyter inter 1169B poenitentes viseretur (Augustinus, libro primo de Baptismo) : quod si poenitentiam imposuerint lapsis episcopis Donatistae, verisimile est Melchiadis sententiam de ea manus impositione accipiendam esse, non autem de reordinatione qua opus Dei non poterat subverti.

Pag. 46. Octavum ex his: Docete ubi vobis mandatum est radere capita sacerdotum; nam eodem respiciunt quo superiora, et de eadem injuria et contumelia qua episcopos afficiebant, sunt intelligenda: at non major fuisset injuria radere capita in secunda ordinatione quam in prima; sed contumeliosum prorsus erat et a Deo prohibitum radere episcopum et unctum Dei poenitentiae tradere.

Ibid. Nonum ex his: Tu quis es qui auferas quod non dedisti? Hanc enim accipiunt interpretationem: Deus potuit auferre oleum suum et sacramentum ex Saule, sed noluit, ut te doceret, injuriam non esse faciendam unctis suis; sed tu aufers quod non dedisti, 1169C et facis injuriam unctis Dei, quia eos radis et ad poenitentiam damnas; quae interpretatio non potest convenire cum reordinatione.

Ibid. Decimum ex his: Quid prodest quia vivunt homines, et occisi sunt honores a vobis? Quae quidem non dixisset si Donatistae reordinassent episcopos quos circumveniebant, quia reordinatione non magis spoliabantur aut occidebantur quam ordinatione.

Pag. 46 et 47. Undecimum ex his: Extendistis manum super omne caput. Haec manus extensio ad reordinationem non potest referri, ut liquet ex his quae sequuntur: Hoc est imponentibus manum super omnem aetatem ad evertendas animas. Invenistis pueros, de poenitentia sauciastis, ne aliqui ordinari potuissent; sed potius ad poenitentiam, qua status clericorum et maxime Episcoporum evertebatur: praeterea verisimile est eum loqui de eadem manus impositione propter quam a Melchiade damnati fuerant Donatistae: aut si id non conceditur, doceat, quaeso, quaenam esset illa manus extensio qua Donatistae 1169D omne caput radebant: quod si de eadem loquitur, fatendum est sententiam Melchiadis de poenitentia intelligendam esse.

Ibid. Duodecimum ex his: Invenistis diaconos, presbyteros, episcopos, fecistis laicos. Nam ex his colligitur Donatistas inter laicos rejecisse eos quos episcopos invenerant, in illis locis quae occupaverant: quod si ita est, quomodo interpretes possunt dicere Donatistas usos fuisse reordinatione, et reordinasse episcopos quos capiebant?

Ibid. Decimum tertium ex his: Socius et comes vester jamdudum fuerat cui nunc manus inferre conatus es; et ex sequentibus, quibus constat Donatistas aliquam manus impositionem voluisse inferre orthodoxis episcopis qua eos tamquam reos judicabant et condemnabant, quod commodius tribuitur impositioni manuum poenitentiae quam reordinationis.

1170A Pag. 48. Decimum quartum ex his: Deuterium, Partenium, Donatum et Getulum, Dei episcopos, linguae gladio jugulastis; nam poenitentia eos jugularant.

Ibid. Decimum quintum ex his: Multis notum est et probatum persecutionis tempore, episcopos aliquos inertia a confessione nominis Dei delapsos thurificasse, et tamen nullus eorum qui evaserunt aut manum lapsis imposuit, aut ut genua figerent imperavit; nam de una eademque manus impositione hic et in sententia Melchiadis est sermo: quemadmodum enim ait Optatus, lapsis episcopis manum imposuisse Donatistas, ita Melchiades eosdem damnat, quod lapsis episcopis manum imposuissent: at illa manus impositio pertinet ad poenitentiam, non autem ad reordinationem, ut ex his verbis, aut ut genua figerent imperavit, licet colligere: adgeniculationes enim poenitentium erant argumenta humiliationis et exomologeseos actus qui sine pudore et dedecore non poterant fieri ab episcopis; eae vero quae in ordinibus suscipiendis fierent, nulli poterant esse dedecori: quid 1170B enim magis consentaneum disciplinaeque magis conveniens quam ordinandum genua flectere, et coram ordinatoribus adgeniculari? quod si ita est, non est disputandum de explicatione sententiae Melchiadis.

Ibid. Decimum sextum ex his: Dum peccatum hominis percutitur: manus enim impositione de qua Melchiades et Optatus conqueruntur, peccatum illorum episcoporum quos poenitentes Donatistae fecerant, percussum fuerat: quod reordinationi convenire nequit, sed poenitentiae, qua peccata percutiuntur et delentur.

Ibid. Decimum septimum ex his: Nam quae major infelicitas quam Dei sacerdotes vivere, nec esse quod fuerant? Eumdem enim urget errorem eamdemque manus impositionem perstringit quae ad reordinationem referri nequit, cum dicat episcopos per eam non esse amplius quod fuerant.

Pag. 72 et 73. Decimum octavum ex his libri quarti verbis: Nec apostolos imitari voluistis, a quibus 1170C etiam negator dilectus est Petrus: quibus docet, Donatistas apostolorum exemplo, qui Petrum lapsum et negatorem dilexerunt, episcopos lapsos diligere debuisse, unde magis fit verisimile Donatistas episcopis poenitentiam imposuisse quam ordines contulisse; qui enim ordinantur aut reordinantur, inter reordinationis ritus osculo donantur, et pro fratribus ab ordinatoribus adsciscuntur: qui vero poenitentiam agunt, pro extraneis et a fraternitate divulsis repudiantur: haec denique libri sexti verba, pag. 98, quos aut rebaptizatione aut poenitentia sauciastis, conveniunt cum sententia Melchiadis, atque eam exponere videntur; et quod illic per manus impositionem significatur, hic explicari per poenitentiae impositionem.