ARTICULUS II.

Statuitur veritas Catholica.

Circa secundum, quid scilicet secundum veritatem Catholicam sit tenendum, ostenditur quod a primo principio immediate plura producuntur.

Ad cujus evidentiam, est sciendum quod cum primum principium, secundum quod ostensum est in praecedenti quaestione, num. 21. sit unum simplicissimum; sequitur quod de ratione sua habeat formalem plenitudinem ad se communicandum. Quod patet: quia enim singulariter est unum (ita quod, ut ostensum fuit, nec esse, nec intelligi possunt duo prima entia, aequaliter prima) ideo cum summe sit unum, erit summe primum. Sequitur enim: unum praecedit multa: ergo quod habet unitatem totaliter, ita quod duo talia esse non possunt, habet totalem potestatem. Quanto autem aliquid magis est primum, tanto magis pluribus communicatur, eo modo communicationis, qui ei convenit. Exemplum in materia prima simpliciter, respectu materiarum particularium. Exemplum in genere caliditatis in Sole, respectu causarum particularium. Simpliciter igitur primum, summe erit communicabile, eo genere communicationis, quod ei convenit. Quia erit etiam simplicissimum, ideo actualissimum, ac per hoc potentissimum; ergo quod de se est summe primum, et summe simplicissimum, est summe primum potentissimum, et sui communicativum. Aut ergo communicabit se per productionem ejusdem in substantia, quae dicitur communicatio intrinseca, ut in divinis Personis: aut communicabit se producendo diversum in substantia, quale datur in productione creaturae.

De hac igitur productione, et communicatione quaeritur utrum immediate se communicet, vel mediate ?

Circa quod tria sunt videnda. Primo autem, medium tripliciter potest accipi, et secundum hoc operatio mediata, vel immediata tripliciter potest etiam sumi. Est enim medium totaliter operans, qualiter dicit Avicenna, quod Deus producit omnia mediante Intelligentia, etiam illa totam productionem facit. Est medium cooperans, qualiter dicitur, quod Deus producit plantam mediante natura, quia actio illa est tota a Deo, et tota a natura. Est medium coadjuvans, sine quo non fleret, quamvis ab uno sit principaliter actio, qualiter dicimus, quod corpus est medium in actionibus sensibilibus animae, quia anima non videt nisi per oculum. Et isto etiam modo dicitur 2. Phys. text. comm. 22. quod ars operatur mediante natura, unde Medicus minister est naturae. Propter quod dicit Philosophus 7. Metaph. text. comm. 23. quod calor est pars sanitatis. Et sic patet quomodo actio potest dici mediata, vel immediata.

Secundo est sciendum, quod est pluralitas unitatem includens, sicut dicimus quod participatione speciei plures homines sunt unus homo. Et alia pluralitas unitatem excludens, sicut dicimus, quod plura principia essentialia ejusdem generis, non possunt esse immediata ejusdem rei, ut duae animae unius hominis, sicut dicit

Philosophus 1. Elenchor. cap. 13. quod proportio pluries, non est proportio, quia eadem est ratio proportionis.

Tertio est sciendum, quod quaedam sunt contraria, quae habent unum subjectum commune, cui vicissim insunt, sicut dicitur in lib. Praedicamentorum, cap. 10. text. 3. et 6. quia Contraria sunt, quae maxime a se distant, et in eodem susceptibili vicissim insunt, nisi alterum insit a natura. Alia sunt contraria, quae unum genus praedicabile immediate dividunt: et talia etiam sunt vere entia, quia genus de utroque dicitur, sicut differentiae genus dividentes.

Alia sunt contraria, quorum unum ab ordine debito alterius deficit, et sic dicimus vitia contraria esse virtutibus, et mala bonis.

Dico igitur, quod plura possunt immediate ab uno produci, productione extrinseca. Dico autem plura immediate, quia sine medio totaliter operante: si enim producere animam, vel Intelligentiam per suam potentiam Deus per se non posset, omnipotens non esset, nec in fine nobilitatis. Cujus contrarium dicit Aristoteles in 11. Meta physicae: Deus, inquit, est unus in fine nobilitatis, aeternus.

Dico etiam immediate, quod sine medio coadjuvante, quia tale medium ponit in principali agente insufficientiam, sicut patet in medicina, qua natura indiguit, tanquam medio coadjuvante.

Dico etiam immediate, quia licet aliqua producat mediante agente creato cooperante, tamen in principio mundi plura produxit absque tali medio. Creatura enim non cooperatur nisi dum est; ergo in his primis, quae simul produxit, creatura cooperari non potuit.

Dico autem plura, quae unitatem includunt, quale est universi, quia plura quae unitatem excludunt, fieri non possunt, quia tunc faceret, quod homo, non esset homo: isto enim modo eadem est definitio hominis, et unius hominis.

Dico autem contraria, quae primo et secundo modo considerantur, non tertio modo, qualia sunt vitia et mala, et hujusmodi.

Et ostendo triplici via, quod Deus immediate plura diversa contraria, modo supradicto, possit producere, et producit animas omni die. Primam viam accipio ex parte producentis; secundam ex parte modi producendi: tertiam ex parte rei productae.

Ex parte Dei accipio viam, secundum diversam rationem entis: secundo, secundum rationem etiam intellectualitatis.

Ex primo sic arguo: in rehus omnibus hoc universaliter invenitur, quod sicut se habent ad esse, ita se habent ad agere, ut quod habet esse calidum, calefaciat: quod esse frigidum, frigefaciat; quod esse humanum, hominem generet: igitur si est aliquid, quod in se claudit rationem omnis esse, illud habet vim producendi omne esse, sicut si aliquod idem esset calidum et frigidum, posset generare per se calidum et frigidum: sed Deus ( ut ostensum fuit in praecedenti quaestione, et omnes concedunt) claudit in se omnem rationem perfectionis, altiori modo, quam sit in creaturis: ergo potest producere quidquid producunt omnes creaturae, et modo altiori, et etiam plura, quianunquam creaturae hauriunt omnes modos essendi, qui sunt ineo; igitur si Deo nullum esse deficit, quod altiori modo non participat, omnia quae habent quocumque modo rationem entis, potest producere immediate. Et ista est causa, quare sola contradictoria a Deo non possunt fieri, quia non claudunt aliquam rationem entis.

Ex secundo sic arguo: Deus (ut statim dictum est) cum habeat infinitam rationem perfectionis, est imitabilis ab omni creatura facta, vel factibili; nec omnes, etiamsi essent infinitae, exhauriunt gradus imitationis ex parte Dei, quamvis omnes creaturae secundum varios gradus eum imitentur. Divina igitur essentia, ut est imitabilis a singulis creaturis, secundum varios modos suscipit rationem multiplicationis exemplaris, et distributionis idealis: ita quotquot sunt ab illo producibilia, tot sunt propriae rationes producendorum in Deo, quia singula propriis rationibus sunt condita, ut dicit Augustinus lib. 83. qq. quaest. 46. Unde dicit quod non eadem ratione conditus est homo qua equus, hoc enim absurdum est aestimare. Et subdit ibidem: Singula igitur propriis sunt data rationibus.

Ex his omnibus patet, quod omnia comparantur ad Deum, ut artificialia ad artificem, propter quod dicit Sapiens, quod Omnium est artifex, omnem habens virtutem. Et

August. lib. 6. de Trin. c. ult. quod Verbum est ars plena rationum viventium, et incommutabilium. Sicut per formam determinatam, igitur agens naturale quam habet, unum determinate producit, ut ignis ignem: et si duas formas agentes haberet, duo produceret, quamvis per diversa principia, ut si esset calidum et frigidum, calefaceret et refrigeraret: sic agens per intellectum, secundum diversitatem formarum, quas habet in se, diversa potest producere. Unde quia habeo ideas harum litterarum, A. B. C. et sic de aliis, ideo omnes litteras possum facere. Cum igitur Deus, ut dixi, omnes factibiles ideas apud se habeat, omnia immediate potest producere.

Secunda via est ex parte modi producendi. Sic arguo; in ordine agentium videmus, quod quanto majoris sunt actualitatis, tanto in sua actione minori indigent fulcimento. Unde Angelus absque corpore posset facere domum, alioquin non posset formare corpus, sed hoc non potest homo. Similiter potentiae sensitivae indigent organis determinatis, non autem Intelligentiae, quae sunt actualiores. Similiter ars supponit aliquid, quod non supponit natura. Et e contrario, quanto deficit ab actualitate, tanto indiget majori fulcimento. Igitur cum secunda Intelligentia cadat, secundum Avicen nam 6. Metaphysicae, cap. 4. ab ac tualitate primae, indiget necessario aliquo, in quo operetur; non ergo de nihilo aliquid facit. Igitur si producit aliam Intelligentiam, aut de divina essentia, quod esse non potest, quia sic simpliciter se totam communicaret, ut ponimus in personis; et tunc illa esset Deus, sicut Filius Dei: aut de se, et tunc, vel de tota substantia: et tunc cum sit indivisibilis, essent una duae.

Item, modus agendi sequitur modum formae activae, quantum ad perfectionem: nunc autem agere necessario per medium, est cujusdam imperfectionis, sicut patet tam de medio totaliter operante, quam de medio coadjuvante, quam etiam de medio cooperante. Quamvis Deus agat per medium cooperans opera naturae, si hoc faceret necessario, ita quod non posset per se facere pomum sine arbore, imperfectus omnino esset. Cum igitur virtus divina sit in complemento omnis perfectionis sicut substantia ejus, modus etiam erit completus: ergo non indigebit medio.

Item, posset adduci ratio ex parte finis: experimentum enim naturale a nullo negari potest, cum sit principium omnis scientiae, etcertitudinis. Experitur autem quaelibet rationalis anima, quod ejus appetitus tendit in bonum infinitum, nec alio posset totaliter satiari. Unde Augustinus lib. 1. Confess, cap. 1. Quia fecisti nos ad te, inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. Cum igitur finis, et efficiens sint correlativa, quia omne agens agit propter aliquem finem: si omnis creatura rationalis tendit in primum, ut in finem immediatum, sequitur quod sit ab ipso, ut ab efficiente immediato,