Scholium.

Rerum omnium corporalium tam caelestium quam sublunarium, unam et unicam esse materiam hic defendit Scotus, quae aliorum etiam plurimorum tam Philosophorum, quam Theologorum est sententia; eamque tuetur in 2. dist. 14. quaest. 1. g. Secundum Theologos. Sed adhuc amplius comprehendit eam materiam, quam ponit in Angelis et anima rationali, juxta doctrinam a se traditam in quaestione praecedenti. Et certe juxta distinctionem materiae primo primae, et secundo et tertio primae, quam hic assignat, facile erit hanc tueri doctrinam, et respondere ad objectiones auctorum adversae sententiae.

Circa secundam partem positio nis, scilicet quod sit unica materia, sic procedo: Primo dico, ad ea, quae dicta sunt in isto articulo, recurrendo, quod si loquamur de materia primo prima, talis, dico, materia secundum naturam quamvis concreta salvatur in omni materia omnium naturalium, et per illam omnis materia concreta est particularis, passibilis et receptibilis, quamvis inquantum talis per aliquod additum, sit hujus formae, et non alterius, receptibilis. Quod autem talis materia, ut dicit ens minimum prope nihil receptivum formarum, sit unum solum in se, non dico aliquod unum in omnibus materialibus, ostendo. Certum est cum illa materia minimum habeat de entitate, est medium inter ens et nihil. Impossibile autem est inter duo extrema dare duo media per aequalem distantiam; ergo si sint duae materiae, unum plus habebit de entitate quam aliud.

Item, quaelibet illorum esset in Praedicamento substantiae; ergo si sint duae primae, cuilibet respondebit forma prima; et cum res de Praedicamento substantiae constent ex materia et forma, erunt duo Praedicamenta, nec unum ad aliud reducetur, sic neque materia ad materiam.

Item, quaecumque secundum magis et minus participant aliquam materiam, reducuntur ad unum: sed creaturae secundum magis et minus sunt passibiles, principium autem patiendi est materia 7. Me taphys. text. 1. comm. 34. ergo non est nisi una prima materia.

Item, si essent duae primae, cum ante dualitatem sit unitas, ex qua oritur ille binarius; ergo neutra illarum fuit prima.

Item, impossibile est unius rectae lineae nisi duo puncta signari: sed entia a primo actu cadunt ordinate, secundum quod magis admiscentur potentiae; ergo cum linea entium terminetur ad nihil, terminabitur ad ens quidem maxime in potentia: ergo illud non potest esse nisi unum. Et patet, quia cum primum in quolibet genere salvetur in omnibus sui generis, materia autem primo prima sit primum ens egrediendo de nihil, et ascendendo ad perfectionem, quae est prope nihil, sequitur, quod in omni materia salvetur, sicut natura substantiae in omni substantia corporea, vel incorporea, rationali, vel irrationali. Si ergo quaestio quaerat, an omnia habentia materiam, habeant unigeneam, vel univoce participent materiam, loquendo de materia primo prima, quae est in omnibus, dico quod sic. Quod ostendo sic: Passio communis consequens aliqua necessaria, habet causam communem, per quam inest omnibus illis, ut dicitur 9. Met. texi. 17: recipere accidentia inest omnibus substantiis corporalibus et spiritualibus: ergo per causam communem: illa non est nisi materia, ut ostensum est, quia non forma, cum in ea non fundetur potentia passiva, sicut nec activa in materia: ergo est materia, quae est principium omnis receptionis, ut dictum fuit in praecedenti quaestione.

Si dicas, ut dicunt illi, quod in

Angelis est aliquid loco materiae, quo patitur, dico, quod illud non potest esse universa materia, quia motus realis et proprietas consequens naturaliter rem, non potest esse sine vera realitate sua: materia autem est principium primum, ad quod omnia alia reducuntur, ut dicitur 5. Metaphys. text. 29. et ostensum est.

Item, mundus vere est unus 7. Metaphys, text. 42. hoc autem unum non est, nisi partes ejus sint ad invicem ligatae: inter se autem sunt distinctae; ergo oportet quod in aliquo uniantur, quantum eorum natura potest pati, sicut rami et flores, et fructus distinguuntur, et tamen in uno seminario uniuntur, a quo omnia procedunt, et ita est multiplex membrum animalis in uno semine. Cum igitur per formam non uniantur, sed distinguantur, oportet quod haec sit materia omnino prima, quia citra primum statim est distinctio, aliter mundus vere et realiter non est unus. Confirmatur ratio, quia major mundus est ad similitudinem minoris, qui est homo, in quo omnes partes materiales ex uno naturali semine procedunt: igitur in uno fundamento naturae est connexio et unitas, quantum potest pati tanta distinctio in rebus.

Item, omnes partes mundi habent necessario mutuam determinationem et inclinationem ad alias, ut verum sit dicere, quod nihil sit de integritate universi, quod non inclinetur ad aliud, aut sicut activum illius, aut sicut passivum, quae duo ad se mutuo inclinaiitur. Quamvis autem determinata sint agentia respectu determinatarum potentiarum, et quanto creaturae sunt altiores, tanto habent aspectus ad causas altiores: hoc tamen verum est, quod talis inclinatio ad aliquid aliud diffunditur per omnia activa et passiva, quae possunt esse partes universi. Impossibile est autem cogitare, quod communis passio aut inclinatio, sit aliquorum, nisi per aliquod commune fuerit in eis recepta: hoc autem non est forma, ut visum est; ergo materia.

Si autem instes, quod agentia habent aspectum et inclinationem activam ad formam; ergo saltem in activis ratio non probat, quod sit una materia: dico quod imo melius, quia sicut videmus quod determinata agentia non agunt in sua passiva, ut ignis in lignum, nisi quia communicant in aliquo, quod non est nisi materia; sic universaliter agentia non agerent in passa universaliter sumpta, nisi communicarent cum eis in aliquo uno, quod non est nisi etiam materia.

Item, quaecumque sunt determinata specie aut numero, et surgunt ex indeterminato, dicimus quod communicant in una materia. Idem dicimus de quatuor elementis respectu materiae primo creatae: idem de membris ex uno semine, de ramis ex uno germine: cum igitur in uno toto ex natura partis ducatur quis in cognitionem totius, videtur quod similis modus procedendi sit in toto mundo, et hoc sit necesse, ut omnia entia determinata, ut Angeli, elementa, caeli, surgant et oriantur ex uno indeterminato.

Confirmatur autem rat o; quia mundus est unus, et sicut dicit Scriptura, processit de imperfecto ad perfectum, quoniam in perfectione, et ornatu creaturarum: omne autem tale ab uno imperfecto procedit, ut patet in membris et ramis omnibus, non quod illud indeterminatum praecedat tempore, sicut fit in aliquibus, ut germen ramos, sed naturali ordine, quod videtur dicere Augustinus in principio de mirabilibus sacrae Scripturae, cap. 1. Omnipotens (inquit) Deus ex informi materia, quam ipse prius ex nihilo condidit, cunctarum rerum visibilium et invisibilium, hoc est, sensibilium et insensibilium, intellectivarum, et intellectu carentium species multiformes divisit.

Item, certum est, quod omnis ordo creaturarum naturaliter est a Deo inditus eis, ac per hoc ille ordo, vel modus, est perfectissimus: nunc autem in toto opere naturae et artis, etiam ordinem hunc videmus, quod omnis forma, sive plurificatio, semper est de imperfecto et indeterminato ad perfectum et determinatum, de uno materiali ad plura formaliter distincta, ita facit natura universalis omnes formas, quoad suum genus mediate, vel immediate, et particularis omnia membra de uno semine, omnes ramos de uno germine; ergo est iste ordo selectissimus. Videtur quod Deus in constitutione mundi hunc ordinem servaverit, ut de uno indeterminato, quod est materia immediate subjecta, vel mediate, (dico propter accidentia quae oriuntur) omnem multitudinem rerum fecerit, et quod, saltem ordine naturae, procedat de imperfecto ad perfectum; illud autem imperfectum, ex quo fecerit, non est nihil, quia imperfectum aliquid participat quod perficit, neque est forma, quia haec distinguit; ergo materia. Ostensum est autem quod illud omnino indeterminatum, scilicet materia, non potest esse in genere substantiae, nisi unum, et ita procedunt res a Deo, ut numeri ab unitate, ut dicit Dionysius de Divin. nomin, cap. ultimo, sed intellectus intelligit unum crescere in infinitum per divisionem partium ab uno communi, sic a simili res multiplicari a Deo per distinctionem hujus primi indeterminati in multa determinata.

Ex his apparet, quod quemadmodum membra unius corporis, et omnes articuli procedunt ab uno indeterminato per virtutem naturae dirigentis, et propter illud unum a quo procedunt, uniuntur et ligantur, ita, suo modo, in toto mundo ex materia una homogenea communis omnis multitudo rerum procedit, cum non possit esse nisi unum primum indeterminatum, cujus natura salvatur in omnibus posterioribus, sicut substantia et quantitas seminis in omnibus membris, quamvis contracta per actus superadditos, sicut et semen per multa media; tamen in omnibus salvatur ratio materiae primae, quamvis contracta, sicut jam dicetur. Nec oportet dicere, quod omnia sint idem numero, sicut membra unius corporis, quia illa materia non habet unitatem numeralem, saltem actu signatam, sicut semen est unum numero.

Ex his apparet, quod mundus est arbor quaedam pulcherrima, cujus radix et seminarium est materia prima, folia fluentia sunt accidentia; frondes et rami, sunt creata corruptibilia; flos rationalis anima; fructus naturae consimilis, et perfectionis natura Angelica. Unicus autem hoc seminarium dirigens et formans a principio, est manus Dei, aut immediate, ut caelos et Angelos, et animam rationalem, aut mediantibus agentibus creatis, sicut producuntur generabilia et corruptibilia. De isto igitur totius universalis naturae fundamento, materia scilicet primo prima, verum est, quod in fundamento naturae nihil est distinctum. Dividitur radix ista immediate in duos ramos, in corporalem, et spiritualem: spiritualis ramus in tres hierarchias, et quaelibet illarum in tres ordines, et ordo quilibet in millia millium Angelorum. Pars autem ramorum flante vento superbiae, fuit in mundi principio arefacta. Corporalis creatura duos ramos continet, scilicet corpora corruptibilia et incorruptibilia, et illa dividuntur multipliciter, sicut patet: et sic patet quod unitas universi, et collectio ejus claudit et concludit unitatem in principio indeterminato, seu in materia prima.

Si autem quaerat quaestio de materia propinqua, quae dicitur in quolibet genere illud, ad quod primum habet aspectum agens illius generis, quod in omni sua actione praesupponit, et ad quod omnes actus, quos educit resolvit: Sic dico, quod generabilium omnium est sola una materia homogenea, quae est modo contracta, et forma substantiali, admodum corruptibili, induta; et in diversis agentibus diversae sunt materiae particulares, secundum diversitatem agentium, non univoce, nec unius rationis, ut sunt materiae propinquae; ut alia materia est aquatilium, alia fructuum, alia ficuum, alia pomorum. Et isto modo debent intelligi omnia verba Philosophorum, qui dicunt materiam esse diversam corruptibilium et incorruptibilium, quod loquuntur de materia propria et determinata, per talem, et talem formam. Et in spiritualibus per aliud est materia sub forma spirituali, quia per privationem quantitatis actu et potentia, et per potentiam simplicitatis, et in corporibus incorruptibilibus per aliud, quia per additionem formae substantialis disposita quantitate, et talem materiam praesupponunt formae substantiales caelorum. Et ulterius per quamdam aliam formam incompletam praecedentem immediate omnem formam elementarem et generabilem, sub qua materia est subjectum generationis universale. Et illa est forma, sub qua Deus creavit hylen, et in singulis generis partibus dico materias proprias, ut habent aspectum proportionatum ad agentia illius generis differre vel specie,

vel genere subalterno: et simile dico in artibus et materia, quas diversae artes sibi appropriant, ut ars fabrilis ferrum, lignea lignum, et sic de aliis.

Quod autem materia secundum diversos aspectus ad diversa agentia sit diversa, et non homogenea, quamvis sensus discurrendo in omnibus hoc ostendat, ratio ulterius hoc declarat. Primo, quia materia dicitur in potentia respectu formae suscipiendae; sed quamvis materia primo prima de se habeat aspectum ad omnem formam, ut eam recipiat ab agente, cui solum subjicitur, quod est solus Deus, sicut jam dicetur: materia secundo prima potentiam non habet sic; non enim materia. caeli, ut est materia propria incorruptibilium, est in potentia ad formam elementi, nec materia corruptibilium ad formam caeli: ergo si potentiae receptivae formarum in diversis generibus differunt, maxime cum sint idem re, quod subjectae materiae, et ipsae etiam materiae eodem modo numero, vel specie, vel genere subalterno different.

Et est attendendum quod dixi, quod potentia universaliter non contracta est materiae primo primae propria; quia materia primo prima abstrahitur ab omni forma et extensione, sic quod ejus natura salvatur, seu sit extensa, seu non extensa. Per quod patet, quod materia Angeli per additionem se habet, et per quamdam communicationem ad illam, quia illa sic est privata quantitate, quod inquantum talis natura, nec actu,

nec potentia est extensibilis, ideo aliter est indivisibilis materia primo prima, aliter materia Angeli. Hanc autem indivisibilitatem habet materia Angeli, ut est talis determinatae naturae, sicut animal potest esse rationale, vel irrationale, hoc tale animal, puta homo, per suam essentiam, sic est rationale, quod nec actu, nec potentia est irrationale.

Item, cum activum et passivum sint proportionata et correlativa, et aspectus eorum aequalis ambitus, ut patet in potentia visiva et colore, secundum diversitatem agentium potest accipi diversitas materiae. Nunc autem videmus, quod ars non habet vim aut formam, per quam agat aliquid de materia, quae est subjectum generationis: non enim potest facere lanam, nec habet vim aut formam, per quam faciat indumentum, vel per quam aliquod faciat de materia caeli; ergo alia est materia propria caeli, Angeli, naturae, et artis; et ita etiam differens genere subalterno, vel specie, in particularibus entibus, ut alia sit materia propria hominis, alia equi, et sic de aliis.

Item, ostensum est supra, quod materia dicitur propria in determinato genere, per aliquid additum ad materiam primo primam; omne enim posterius aliquid, vel re, vel ratione addit ad prius, et ratione illius additi dicitur in determinato genere: sed aliud est, quod addit natura animalis, aliud quod addit natura corruptibilium, aliud quod addit natura incorruptibilium; ergo materia etiam sumpta in determinato genere non est unigenea cum materia alterius generis.

Item, ostensum est quod omne per se subsistens in genere substantiae, est compositu m ex materia et forma; ergo sicut entitas et substantia rei constat ex duplici principio, sic ejus unitas et diversitas cum alio ente causatur ex unitate, et diversitate principiorum ejus ad principia alterius; ergo si entia in genere substantiae differunt subalterno genere, numero, vel specie, eorum principia pari modo differunt.

Item, sicut non est dare duas species, per aequalem distantiam entitatis, vel actualitatis primi, sic nec in natura dare duas species, naturam generis aequaliter participantes: propter quod dicit Aristoteles, quod aequivocationes latent in generibus: et in lib. 10. Metaph. texi. com. 13. quod semper altera differentiae species est nobilior altera, hoc patet in corporeo et in incorporeo, rationali et irrationali, albo et nigro: hoc idem dico de individuis respectu suae speciei, quia unus purius et actualius participat naturam ejus quam alius; (quamvis aliqui dicant, et falso, quod omnes animae pares in naturalibus sint) ergo impossibile est quod forma duorum generum subalternorum, ut corporalium et spiritualium, vel duarum specierum, vel duorum individuorum habeant aequalem gradum actualiter; sed secundum diversitatem formarum, vel genere, vel specie, vel numero materiae diversitatem habent, quia actus activoum est in pso et disposiositio, ita quod ex semine, quo factum est corpus informatum ista anima, non posset informari corpus, quod esset informabile alia anima.

Respondetur, quam cito est sub forma seminis, jam est materia propria, quamvis non omnino replete respectu talis animae. Sed contra, vel saltem hoc est verum de materia omnino propria, puta, de corpore ultime organizato, quod habet respectum ita ad istam animam, quod non potest alia informari, et hoc sufficit ad vim rationis.

Ex iis patet responsio ad objecta contra Avicembronum: omnes enim auctoritates contra eum adductae loquuntur de materia secundo, vel tertio, et sic deinceps, prima. Cujus ratio est, quia loquuntur de materia, quae subjicitur agentibus creatis, qualis non est materia primo prima in sua primitate (ut dicemus in sequenti articulo) quamvis illa salvetur in omni posteriori materia. Unde sicut videmus, quod animali, ut contracto per rationale, non potest aliquod communicare, quod posset sibi convenire de se, ut rudibile convenit ei inquantum animal, ut patet in asino; inquantum tamen animal rationale, non potest ei convenire. Ita dico, quod aliquid potest convenire materiae primo primae, utpote quod substat formae Angeli, caeli, terrae, quod non potest ei convenire, ut contracta est.

Ex hoc etiam solutio patet ad rationes contra Avicembronum formatas: cum enim dicitur, quod si est materia caeli, et terrae una; ergo cum materia terrae sit in potentia ad aliam formam, et materia caeli, dico quod materia primo prima est homogeneitatis univocae; sed secundo prima, puta illa, quae est subjectum generationis, non. Dico etiam ad minorem, quod in materia generationum, et corruptionum, potentia per quam est in potentia ad aliam formam determinatam, est potentia consequens materiam, non primo primam ut talem, sed ut est contracta et determinati generis, et sicut materia sic determinata est alia, et alia, sic illa potentia.

Si instes, quod materia primo prima secundum hoc erit in qualibet alia posteriori materia, imo nihil aliud est posterior materia secundum substantiam, nisi materia primo prima per aliquid contracta; ergo potentia, quae consequitur materiam primo primam, erit in omni re: ergo sequitur, quod quaelibet materia potest suscipere quamlibet formam, et sic stat primum argumentum. Respondeo, et dico, quod materia primo prima et sua potentia, cum sint idem re, sunt in qualibet alia materia. Nec sequitur quod quaelibet materia sit in potentia, nisi valde remota, ad susceptionem cujuslibet formae, quia sicut substantia materiae per alicujus formae additionem est contracta, sic ejus aspectus est particularizatus et contractus. Nunc autem nos videmus quod aliquod potest convenire alicui rei consideratae in sua primitate, quod non convenit ei, ut est contracta, sicut dictum est de animali. Similiter videmus quod natura cerae remanet in sigillo, et ejus potentia impressiva, cum sit idem re cum ea, et tamen cera secundum quod cera, et ut non signata, est in potentia ad formam Pauli, sed non ut est sub signata figura. Similiter dico de materia, ut consideratur in sua primitate, et indeterminatione omnimoda, et ut consideratur in sua contractione.

Per illud patet solutio ad secundum, quia tota diversitas est ex parte communicationis et determinationis materiae; et de illa bene conceditur, quod non est una, de primo prima oppositum. Unde dico, quod sic si Deus a materia amoveret quidquid est ultra potentiam primo primam, solus Deus, cui remanens materia subjicitur (ut ostendetur) posset facere Angelum, vel hominem, etc. Cujus ratio est, quia primum indeterminatum in quolibet genere est in potentia respectu omnis determinationis, quae fit in illo; nunc autem materia primo prima est indeterminata in genere substantiae: primum dico indeterminatum in suscipiendo: hoc dico ne fiat instantia, quod ex ipsa fieret forma Angeli, vel animae; ergo sicut ex semine, quod est primum et indeterminatum, fiunt omnia membra, musculi, nervi, et ex eodem grano rami flores et fructus, sic in primo indeterminato, quod est materia primo prima, potest recipi omnis forma, quae in illo recipitur. Quia quamvis hoc concedant, qui ponunt unam solam formam in composito, dico, quod una forma et substantialis, et accidentalis disponit materiam, ut sit alterius susceptiva. Et per illud patet solutio ad tertium: quia quae communicant in materia, secundum quod subjicitur agenti, sunt transmutabilia, et in tali non communicant Angeli et corpus, et ideo non est possibile, quod de corpore fiat spiritus, nec e contrario.