Scholium.

Multis in locis Scotus excludit a Deo determinationem in hoc primo sensu. Vide eumdem in 1. dist. 7. quaest. unica, g. Contra: determinatio est duplex, dist. 8. quaest. 5. g. Et cum dicis secundo. dist. 28 q. 3. g. Respondeo: determinato duplex est. Et dist. 35. q. un. g. Praeterea secundo. Ubi easdem ferme rationes adducit limitationis, et mactationis divinae potentiae.

Aliter determinatio ista respectu effectus producendi vel non producendi, et tali tempore et non in alio, potest dicere certitudinem eventus respectu scientiae et voluntatis divinae, excludendo incertitudinem ex parte voluntatis: et isto modo Deus ab aeterno se determinavit.

Quod autem determinatio et dispositio secundum primum modum sit in Deo impossibilis, sic ostendo: talis determinatio et dispositio in Deo, aut nihil dicit, et tunc non se determinat magis respectu alicujus partis contradictionis quam alterius, nec respectu alicujus differentiae temporis quam alterius; si dicit aliquid, cum haec determinatio sit in voluntate, in nullo differt a potentia voluntatis, quia, (ut ostendi) ejusdem ambitus sunt actus volendi et voluntas divina, non sic in nobis; sed potentia volitiva nostra, de ratione sua non est determinata ad alteram partem contradictionis: nec est determinata respectu alicujus differentiae temporis: imo se habet aequaliter respectu utriusque partis contradictionis, ut voluntas potest te velle currere, vel velle non currere, vel nolle currere divisim, et potest te velle currere in hoc instanti, vel ante vel post, et dico de voluntate ante actum volendi: ergo ita etiam in voluntate divina, quae est majoris libertatis, et majoris ambitus: ergo ita est de actu volendi divinae voluntatis, non tamen ita est de actu volendi nostrae voluntatis, quia non est aequalis ambitus.

Item, si haec determinatio vel dispositio est in Deo, necessario est in eo ab aeterno; igitur per istam determinationem vel dispositionem, vult alteram partem contradictionis, ita quod non aliam; (vult, dico, excludendo posse velle aliud de novo, quia bene vult alteram partem et non aliam, et in tali nunc, et non in alio: et ista dicunt certitudinem: ) ergo cum ante aeternum se non potuerit determinare vel disponere, quia ante aeternum nihil est, nec simul,

tunc scilicet cum se determinat vel disponit, nec post; quia tunc, cum dispositio et determinatio dicant aliquid, caderet in eo mutatio, sequitur quod omne quod facit, necessario facit, et non est timenda Dei sententia, nec misericordia expectanda.

Item, omne quod sic est determinatum vel dispositum, habet ex parte sua realem respectum ad rem, et talis dispositio et determinatio tollit de ratione libertatis, ut patet in me, dum determino me ad aliquid determinate faciendum: hoc autem Dn Deo poni non potest.

Circa quartum, quod respectu cujuslibet nunc possit facere quidquid vult, sic ostendo: Tanto magis libere causa producit effectum, quanto plus producere potest, vel producere in tali nunc vel alio: sed Deus est in fine libertatis respectu cujuscumque effectus, plus quam aliqua creatura; ergo, etc.

Item, voluntas divina per infinitam rationem majoris libertatis est quam nostra, respectu cujuslibet actus vel effectus producendi, vel ad producendum in tali nunc, vel non producendum divisim: sed actus voluntatis divinae est idem, quod voluntas sua: ergo velle seu actus volendi Dei, est majoris libertatis et indifferentiae quam voluntas nostra: sed voluntas nostra antequam induatur actu volendi, potest velle utramque partem contradictionis d visim, et potest velle unum effectum, et nolle divisim respectu ejusdem nunc; ergo, etc.

Item, omnis Dntellectus concipit, quod eadem est potentia non um tata in Deo, qua potest hoc facere in isto nunc vel in alio; ergo eadem est voluntas, qua potest similia velle: sed actus volendi est omnino idem quod voluntas, et ejusdem ambitus: ergo, etc.

ARTIG. III. SEGT. II. Confirmatur veritas doctrinae supradictae.

Circa secundum, quod scilicet manu ducit ad veritatem, sciendum est, quod Deus tripliciter res producit; vel ad modum dicentis, vel ad modum volentis, vel ad modum per similitudinem exprimentis. Quoad res ad modum dicentis, Genesis 1. inquit, Fiat lux, et facta est lux. Psalm. 148. Quoniam ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt. Ad modum volentis. Sapient. 11. Quomodo posset aliquid permanere, nisi tu voluisses; et 12. Subest enim tibi cum volueris, posse; et Isaiae 46. Consilium meum stabit. Ad modum suam similitudinem exprimentis; Nam de homine dicitur Genesis 1. Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Et omnis creatura aliquam gerit Dei similitudinem. Et hoc colligitur ex verbis Hugonis lib. 1. * cap. 3. et ex verbis Dionysii de Divinis nominibus cap. 5. et Augustini 11. Confess. cap. 8. Per creaturam, (inquit) mutabilem cum admonemur, ad veritatem stabilem ducimur. Isti autem tres modi producendi, nullam videntur in producente istis modis facere mutationem. De primo patet, quia Deus quidquid producit, verbo producit. Unde Augustinus 11. Confess. cap. 7. ubi istam quaestionem ponit: Verbo, (inquit)

tibi coaeterno simul et sempiterno, dicit omnia quae dicis, et fit quidquid dicis, ut fiat, hoc est verbum completum, continens quidquid concipere potest, ideo non est nisi unum. Hoc igitur verbo aeterno dixit de quolibet quod fiat, vel non fiat; et quando fiat, vel quando non fiat; et simul isto verbo dixit quod fiat, et non fiat divisim: vel quod fiat in tali nunc vel in alio, intelligendo, sicut dictum est de actu voluntatis. Ideo cum per unum verbum aeternum sit causa novi effectus, producendo novum effectum, non mutatur.

Item, agit per modum voluntatis: et quia (ut ostensum est supra n. 18. ) sua voluntas est suum etiam velle; sicut substantia voluntatis eadem aeterna et non mutata, et nostra etiam in nobis potest velle opposita et nova, sic idem actus voluntatis, et eadem potentia, in Deo facit idem; non autem sic est in nobis. Unde Augustinus 12. de Civitate Dei, cap. 17. Potest ad opus novum, non novum, sed sempiternum adhibere consilium: nec paenitendo, quia prius cessaverat, caepit facere, quod non fecerat. Sed et si prius cessavit, et posterius operatus est, hoc proculdubio quod dicitur prius et posterius, inrebusprius non existentibus, et posterius existentibus fuit. Et infra: Sed una eademque sempiterna, et immutabili voluntate res quas condidit, et ut prius non essent egit, quamdiu non fuerunt, et ut posterius essent quando esse caeperunt.

Item agit per modum suam similitudinem exprimentis. Deus enim non de necessitate, nec de sua substantia, sed de nihilo et gratuita pietate, bonitate et liberalitate se exprimit in creaturis in aliquibus per modum imaginis, in aliquibus per modum vestigii. In rebus autem corporalibus videmus, quod si res se exprimat per suam speciem, nulla videtur fieri in ea ex hoc mutatio; ergo minus in Deo. Unde de ista voluntaria Dei communicatione dicit Augustinus 12. de civit. Dei, ubi supra: Hinc eis, qui talia videre possunt, mirabiliter fortassis ostendens, quam non eis non indiguerit, sed eas gratuita bonitate condiderit, cum sine illis ex aeternitate carente initio, in non minore beatitudine permansit. Ubi ergo dicentis est aeternum verbum, ubi volentis est aeternum consilium et propositum, ubi similitudo exprimitur secundum omnis incorporationis modum, sequitur omnino quod ex nova productione, nulla fit in producente mutatio.

Exemplum etiam ad hoc manuducendum: quia si velle meum esset sufficiens causa effectus, si hodie vellem, quod cras aliquid fieret, illud cras produceretur nulla facta mutatione in me, et absque novo velle. Si etiam attendamus, quod relatio, quae causatur inter Deum et creaturam, ex hoc quod est causa, et illud effectus cum non sit relatio realis ex parte Dei, sed solum ex parte creaturae, talis relatio ei potest advenire sine sui mutatione, ut si ab aeterno essem albus, si aliquis hodie fieret albus, factus essem sibi similis, nulla mutatione facta in me.

ARTIG. III. SEGT. III.

Debere necessario Philosophos admitteri hanc doctrinam.

Tertio jam apparet, quod inducit necessitatem; quia cum ostensum fuerit in praecedenti quaestione, etiam per verba Avicennae, quod nulla creatura agit de nihilo, et quod intelligentiae et animae sunt de nihilo, oportet illum dicere omnes Intelligentias esse aeternas et omnes animas, quod suppono esse impossibile, etiam secundum Aristotelem, qui dicit 12. Metaph. cap. 3. text. 16. quod nulla forma praecedat materiam. Vel oportet eum dicere, cum secundum omnes, Deus sit omnino immutabilis, quod absque sui mutatione animas de novo creat.