ARTICULUS III. Sect. III.

Adducuntur et solvuntur aliquot rationes, quae videntur militare contra resolutionem Doctoris.

, Fugiunt autem nonnulli hanc difficultatem, eo quod illa quae sunt omnino idem re et essentialiter, unum non potest fieri sine altero: potest autem intellectus fieri sine voluntate a Deo. Quod patet, quia duae virtutes specie distinctae non per aliquod aliud, sed per se, possunt distinctae fieri, quia hoc non implicat contradictionem.

Secundo, quia impossibile est, quod aliqua potentia aliquid producat per solam rationem potentiae, nisi prius intelligatur habere rationem talis vel talis potentiae; ergo intellectus non habet rationem principii intellectivi per aliquid commune sibi et voluntati: ergo per aliquod speciale. Commune autem quod habet secum totam substantiam animae, praecedit naturali ordine suam operationem; ergo aliquid est, quod constituit intellectum ultra substantiam animae.

Tertio, quia ponere quod duae virtutes activae ponantur idem essentia et in re, sicut ponimus in Deo perfectiones attributales, est ponere quod creatura attingit ad perfectionem et simplicitatem divinam: non enim potest poni major altitudo unitatis, quam quod una et eadem essentia constituat diversas perfectiones. Qua ratione enim hoc potest poni de duabus, eadem ratione de pluribus.

Quarto, quia si intellectus et voluntas nullam habent realem diversitatem inter se, ac per hoc compositionem, multo minus habent hoc respectu sui, et ideo nulla illarum potest fieri substantiali ter, nec major, nec minor, nec simplicior, nec nobilior: cum tamen experimentum doceat, quod non solum in accidentibus, sed in subjeoto est gradus in intellectu et voluntate.

Quinto, quia impossibile est, quod idem habeat diversos ordines realiter ad diversas rationes objectivas in eadem potentia secundum idem, potest tamen habere diversos modos realiter ad idem objectum. Cujus ratio est, quia potentia se habet per quamdam adaequationem ad objectum. Si autem idem re haberet ordinem ad diversa objecta, jam potentia realiter sumpta excederet rationem objecti.

Sexto, quia nullum comprehendens in se diversas perfectiones realiter, est generis aut speciei determinatae, sed potius extra genus, quod solum convenit Deo.

Septimo, diversa ratione sive definitione, sunt diversa essentia, quia definitio indicat essentiam: intellectus et voluntas, inquantum talia, habent diversam rationem, et definitionem.

Octavo, quia potentiae sensitivae insunt organo, et non intellectivae, quod videtur ponere diversitatem realem.

Siautem attendantur praedicta, rationes istae in nullo laedunt positionem. Quod primo dicitur, quod illa quorum unum potest fieri sine altero, etc. Concedo quod dicitur in minori, quod Deus hoc potest, cum non implicet contradictionem, quia sunt essentiae specificae distinctae, dico quod implicat contradictionem, quia cognitivum non potest esse sine appetitivo, nec e contrario. Et hoc idem vult Aristoteles 2. Physicor. text. 51. Et Augustinus docet quod Invisa possumus diligere, incognita nequaquam Quod autem dicitur,

quod sunt essentiae de se specifice distinctae, dupliciter deficit: primo, quia habent inter se necessariam ordinationem, nec enim potest aliquid appeti, nisi sit cognitum, nec cognosci potest, nisi sit possibile ad appetendum. Unde illa propositio habet veritatem de illis, quae non habent ordinem inter se necessarium. Deficit etiam secundo, quia specificae essentiae creatae ex respectibus fundatis in substantia una, nec possunt fieri, nec possunt distinctim fieri, quin secundum rem una sit alia; verbi gratia, albedo est fundamentum similitudinis et dissimilitudinis. Impossibile est autem quod fiat albedo, per quam sim similis albo, quin simul per essentiam sim dissimilis nigro. Tales autem essentiae ex respectibus causarum sunt potentiae, ut dixi.

Quod dicitur secundo, quod impossibile est, etc. dico quod verum est, et intellectiva habet rationem potentiae per respectum ad talem operationem, quae est intelligere, et hunc respectum habet naturaliter ab illo qui creavit eam, et praecedit anima cum isto respectu operationem, unde nihil est ad propositum.

Quod dicitur, quod ponere duas virtutes, etc. dico, quod hoc non ponit infinitatem, imo hoc requirit gradus creaturarum infra idem genus propinquum, ut dictum est. Nec valet, ergo est simplicitas divina, cum talis perfectio sit ab alio, et alii unibilis, et ab alio conservetur, et habeat quasi infinitos modos dependentiae. Nec valet, ergo eadem ratione possunt omnes perfectiones esse in eodem,

quia secundum quod creatura est magis nobilis, plures gradus perfectionis in eadem re generat, vel aggregat, sicut patet de agente superiori respectu inferioris: et quia nulla est in ultimo gradu nobilitatis, hoc enim solius Dei est, ideo in nulla possunt esse omnes gradus perfectionis idem re, sed in solo Deo; illa etiam identitas creaturae est multipliciter dependens, ut dixi.

Quod quarto dicitur, quod si non differrent, etc. non video, quod operatur similitudo et dissimilitudo, quae sunt duae rationes: quia relationes reales fundatae in eadem albedine non faciunt compositum reale cum albedine, nec inter se, et tamen similitudo et dissimilitudo recipit magis et minus in natura sua, secundum quod fundamentum, scilicet albedo suscipit magis et minus. Ita in proposito, sicut una anima secundum substantiam et naturam est alia nobilior, sic intellectus et voluntas recipiunt magis et minus.

Quod dicitur quinto, quod impossibile est idem re, etc. dico, quod verum est idem re et ratione: sed idem re, diversa tamen ratione habet respectum naturalem ad diversa, sicut patet de eadem albedine, quae facit similitudinem et dissimilitudinem respectu diversorum; si illi respectus sint ei naturales, quod quidem consequitur res ex conditione suae naturae, illi ordines diversi sunt ei naturales. Verumtamen anima ordinem habet, seu dicit ad objecta, ut rationem habet potentiae, quam rationem habet per respectus, qui sunt in ea tanto plures, quanto ad plura se extendit. Item, eadem substantia animae secundum varios respectus quos habet, habet formalem respectum ad diversa objecta, et ita substantia animae induta respectu adaequatur objecto.

Quod objicitur sexto, quod esset extra genus, etc. non est rationabiliter dictum, eo quod aggregatio plurium perfectionum in eadem re non excludit, quin res claudatur sub genere. Immensitas enim, et omnis perfectionis completio et independentia ab aliquo, quae repugnant creaturae, excludunt rem a genere.

Septimum autem argumentum, quod habent rationem et definitionem diversam, etc. parum valet ad propositum, quia si potentiae definirentur ut sunt res, una esset definitio omnium, sed sub ratione potentiarum, concedo quod habent diversas rationes et essentias. Nec est inconveniens aliqua esse idem in essentia, ut essentia sumitur pro substantia, et eadem esse diversa in essentia, ut essentia sumitur sub aliquo respectu, vel relativa.

Quod vero dicitur, quod idem non possit esse organicum, etc. puto quod secundum modum praedictum esset oppositum concludendum, cum forma quanto altior, tanto habeat respectus ad plura, et forma altissima, qualis est rationalis anima, habet aspectum ad omnia; et oportet, ut dictum est, quod illi respectus secundum relationes objectorum determinentur, et sint organicae et non organicae, modo supradicto.