Scholium.

Dari hanc experientiam in nobis tendente, sive appetitus naturalis ad bonum infinitum, docet etiam Doctor hoc tractatu quaest. 3. num. 11. et de Primo Principio cap. 4. concl 9. g. Sexta via, et in 1. dist. 2. q. 2. g. Tertia via. Neque his contradicit, quod scribit q. 1. Prologi, quod scilicet, nullos actus experimur, nec cognoscimus inesse naturae nostrae in statu isto, ex quibus cognoscamus visionem substantiarum separatarum esse convenientem nobis, neque posse nos naturaliter cognoscere distincte, quod iste finis sit conveniens nostrae naturae. Hic enim loquitur de clara et distincta cognitione hujusmodi tendentiae in ultimum finem, quae perfecte haberi non potest, nisi distincte cognoscatur ipse finis, et ut intuitive cognoscibilis a potentia. Ita Lichetus hic. Posset tamen aliquis dicere Scotum non arseveranter, sed probabiliter, et opinative locatum esse in illa quaestione prologi: cura enim videret multa posse contra illam doctrinam objici, subdit: " Hoc saltem certum est, quod quaedam conditiones finis, propter quas est appetibilior, et ferventius inquirendus, non possunt determinate concludi ratione naturali. Etsi enim daretur quod ratio naturalis sufficeret ad probandum, quod visio nuda, et fruitio Dei est finis hominis, tamen non concluderetur, quod illa perpetuo conveniat homini perfecto in corpore et anima. "

Item, suppono quod Deus immediate res conservat, cum Gregorio lib. 16. Moral, cap. 16. qui dicit, quod cunctorum essentiae ad nihilum tenderent, nisi eas conditor omnium manu regiminis retineret. Haec autem conservatio est immediata, quia si per animam, cum illa etiam sit de nihilo, indiget conservari, et erit processus in infinitum; vel stabitur, quod aliqua immediate conservat, et qua ratione illam, eadem ratione alias, cum in omnibus sit eadem causa annihilationis, quia scilicet sunt de nihilo. Nunc autem nos videmus quod effectus ab illis immediate producuntur, a quibus solum et totaliter conservantur, ut patet in lumine Solis. Unde dixi solum et totaliter, quia aliqua sunt aliquo modo, vel ab aliquo genere corruptionis praeservantiae, quae tamen non producunt illa, ut myrrha corpora ne putrescant.

Tertia via, scilicet ex parte rei productae, similiter hoc concluditur, et patet sic, secundum Philosophum 2. Physicor, texi. 38. qualis ordo est in causatis secundum rationem prioris et posterioris, talis ordo est in causis, quod universalium sunt causae universales, et particularium parliculares. Nunc autem Dta est, quod inter omnes effectus, qui sunt in creaturis, esse habet rationem magis universalis et prioris: unde omnia praesupponunt esse, re, vel ratione, et innituntur ei. Unde Commentator super quartam propositionem de causis, in qua dicitur, Prima rerum creatarum est esse; deinde, et non est post eam aliud, nec etiam prius creatum ipso; sicut igitur unus effectus alium praesupponit, et illi innititur, sic etiam est in causis, quod una praesupponit aliam, et omnes praesupponunt primam, et illi innituntur, sicut dicit 17. propositio de Causis: Omnes virtutes quibus non est finis, pendentes sunt per infinitum primum, quod est virtus virtutum. Si igitur effectus habent reduci ad causam simpliciter primam, quae nulli innitatur, sed omnis effectus rationem essendi participat; ergo Deus immediate omnem effectum producit: nec ista immediatio tollit medium cooperationis. Et videtur etiam ille dicere de causis, quando dicit, Quod est esse per creationem, caetera vero per informationem.

Ex ista deductione patet, quod idem effectus est totus a Deo, et totus a natura, sed sub alia, et alia ratione: nam sub ratione universali et prima, est a Deo; sub ratione posteriori et particulari, est totus a natura, vel ab arte.

Attendendum est etiam, quod ex hoc non sequatur, quod quandocumque datur novum aliquid, quod sit nova creatione: quia esse quod per generationem accipitur, supponit naturam; esse, quod per novam creationem accipit, nihil praesupponit. Sed pro tanto habet veritatem deductio, quia nullus est effectus de novo productus, cujus aliquid non praeexistat, quod est a creatione; aliter si nihil ejus praeexisteret, illud de nihilo fleret.

Ex his igitur patet, quod sicut nulli creaturae communicari potest, quod sit causa prima, et quod non innitatur alteri causae, sic nulli creaturae communicari potest, quod attingat effectum primum, qui est esse, quamvis attingat tale esse praesupponendo semper esse.

Ex his patet, quantum, et in quibus omne agens factum dependet a prima causa. Natura enim cum sit virtutis finitae, non agit de nihilo, ideo praesupponit materiam. Et voco hic naturam omnem virtutem creatam. Rursum, actio naturae non potest attingere materiam, nisi per virtutem alterius alicujus actionis, mediante qua attingit materiam Cujus ratio est, quia sicut natura non est agens primum, ita non potest primo materiam attingere. Auxiliatur ergo Deus in duobus omni agenti; primo, producendo materiam de qua agit, vel in quam: secundo, attingendo per se et primo, materiam, ut sic actio creaturae illi actioni innixa, possit attingere materiam, cui si appodiata non esset, nunquam materiam attingeret, sicut nec effectum produceret, si aliquid de illo non praeexisteret. Haec est sententia Commentatoris, super illam propositionem primam de Causis, ubi dicit, quod plus influit causa prima, quia citius actionem figit, et multa talia, ut ibi patet.

Item, formae prius recipiuntur inquantum sunt universaliores, et sic procedunt ad formas magis particulares, processus autem est de imperfecto ad perfectum; igitur quanto tales formae sunt universaliores, tanto sunt imperfectiores, ut forma generis, quam forma speciei; ergo cum esse sit universalissimum, quod potest excogitari, ratio ipsius esse ut est receptum vel productum, est ratio imperfectissima, quamvis ut ens per se, non receptum, nec creatum, et inquantum ens non contractum sit perfectissimum, ut ostensum fuit in praecedenti quaestione, et ratio ibi est dicta. Nunc autem certum est, quod unumquodque agit inquantum est in actu et perfectum, non autem ut est imperfectum; ergo creatura nihil aget inquantum est ens, sed inquantum tale ens, ut homo, vel asinus, alioquin materia prima esset activa, quae habet rationem entis. Si igitur creatura non potest esse causa alia, inquantum est ens, sed inquantum est tale, sequitur quod esse non est effectus alicujus creaturae, sed tale esse.

Nec valet si dicas, ergo si ratio entis est imperfecta; ergo Deus, inquantum ens, non agit; ergo esse non est effectus Dei. Non valet, inquam, quia esse divinum non est receptum, neque participans, sed separatum et per se existens, et per hoc ratio entis in Deo est ratio perfectissima. Ideo cum quodlibet agat secundum rationem perfectam, et Deus agit ut est ens, ideo ens inquantum ens, est effectus Dei: ratio autem entis creati habet contrarium, sicut dixi.

Item, illud quod competit triangulo, inquantum triangulus, competit omni triangulo; ergo id quod est causa entis, inquantum est ens, est causa totius entis: haec autem creaturae competere non possunt, quia tunc esset causa suiipsius; ergo nec est causa entis, inquantum ens.

Si objicias, ergo nec Deus, quia esset causa sui. Non valet, quia cum dicitur, quod illud solum est causa entis, inquantum ens, quod est causa totius entis, hic accipitur totum ens, pro ente creato, quale est omnis creatura, non autem Deus. Ideo sequitur, quod creatura esset causa sui, non autem sequitur quod Deus sit causa sui.

Ex his omnibus patet, quod cum omnis effectus creaturae, quantumcumque novus, aliquam entitatem praesupponat, alioquin esset de nihilo: quae quidem entitas simul cum illo, quod de novo producitur, efficit effectum integrum, necesse est dicere quod Deus omnem effectum immediate producat, nec talis immediatio tollit cooperationem, ut dixi.